Vikublaðið - 25.11.1994, Blaðsíða 9

VTKUBLAÐIÐ 25. NOVEMBER 1994
9
m
Listasafn íslands:
Vefjarlist Asgerðar Búadóttur
Það er enginn nýr sannleikur að
halda því firam að vefnaður
Asgerðar Búadóttur búi yfir ó-
venjulega fágaðri fullkomnun í
formi, lit, efhisvali og handverki. Það
blasir við hverjum og einum sem á
annað borð sér, svo opinn er vefur
hennar, hreinn og beinn og einfaldur
í formi og framsetningu. En hvað er
það sem laðar okkur að þessum
formum, þessum litum og þessari á-
ferð? Hvað segja veggteppi hennar
okkur í raun og veru? Hvernig
stendur á því að við finnum okkur
sjálf svo auðveldlega að einhverju
eða öllu leyti í þessu einfalda mynd-
máli og hvaða boðskap hefur það að
bera?
Asgerður gefur myndvefnaði sín-
um gjarnan nöfn sem tengjast nátt-
úrunni, náttúruöflunum og árstíðun-
um: Náttkemba, Bláin, Dögun, Viílk-
an, Norðrið o.s.ffv.
Formin í þessum myndum eru þó
mestmegnis fullkomlega óhludæg,
þannig að vafasamt er að tengja þau
beint við ákveðin fyrirbæri í náttúr-
unni. Og þótt litdmir komi okkur
kunnuglega fyrir sjónir úr íslensku
umhverfi, þá hvfla þeir fyrst og
ffemst í sjálfum sér í veffium, rétt
eins og formin og efnið. Það bætir
ekki við upplifun okkar af myndinni
Náttkembu að reyna að sjá í henni
mynd af kyrrlátu regni að næturlagi.
Og myndin Dögiin verður okkur
engu nærkomnari þótt við reynum
að sjá í henni einhverja gamla minn-
ingu af rauðri sólarupprás. Þessi
veggteppi eru einfaldlega ekki
lýsandi í þeim skilningi að þau birti
okkur glögga mynd af náttúmnni.
Það er langur vegur ffá hlutveruleik-
anum að þeim formrænu og efnis-
legu niðurstöðum sem vefur Ásgerð-
ar býður okkur upp á.
Hvers vegna ber vefur hennar þá
með sér þennan ómótstæðilega
þokka?
Ef það er ekki tilvísunin í hlut-
vemleikann sem höfðar til okkar í
þessu myndmáli, þá bendir allt til
þess að það eigi sér frekar einhverja
samsvömn innrá með okkur sjálfutn.
Mig langar í þessu sambandi til að
vitna í ritgerð sem Spánverjinn José
Ortega y Gasset skrifaði árið 1954
um landa sinn, málarann Velazques.
Hann er þar að tala um hinn ítalska/
spánska mannérisma sem Velazques
hafði snúist öndverður gegn, rétt
eins og hinn ítalski starfsbróðir hans
Caravaggio hafði gert nokkmm
ámm áður. Ortega y Gasset sér rétti-
lega í mannérismanum fyrsta vísinn
að þeirri formhyggju sem löngu síð-
ar átti eftir að verða megineinkenni
vestrænnar myndlistar: að upphefja
formið sem slíkt og þau innbyggðu
gildi sent það býr yfir, án tillits til
hins ytri hlutveruleika. Röksentda-
færsla Spánverjans er sláandi einföld
þar sem hann lýsir þeirri upphafit-
ingu formsins sem meðal annars ein-
kenndi mannérismann á ofanverðri
16. öld á Ítalíu, þar sem „... hin list-
rænu fonn urðu ríkjandi andspanis
hinum hiutlægu fortnum. Hluturinn
birtist okkurþví mnmyndaður á mynd-
fletinum, þannig að hann verður
strangt tekið annar hlutur en hinn
raimverulegi; nýr hlutur, sem á sér ekki
stað í náttúrunni, en er uppfitining
listamannsins. Sltkur umbreyttur hlut-
ur vekur sérstæða velþóknun. Það er
eins og hin nýja ogstílferða hlutgetving
sýni okkur hlutinn eins og hann ætti að
Ólafur
Gíslason
vera, eða með öðnmt orðutn ífitllkotnn-
tin sinni. Það er engu líkara en að djiípt
í manninum búi dulin ósk varðandi
fiotm hlutanna. Við vitum ekki hvers
vegna hatm óskarsérþá öðruvísi en þeir
eru í raunveruleikanum. En raunveru-
leikinn virðist tnanninum alltaf ófiill-
nægjandi. Því fyllist hann hamingju,
þegar listamaðurinn stillir upp fyrir
augliti hans hlutum, sem falla satnan
við óskir hans. Það erþetta sem kallað er
Fegurð....Heimur hinna fógru hluta er
frábrugðinn raunveruleikanum, og
þegar maðurinn hugleiðir hann, finnst
honum hatni vera staddur utan við
beiminn, faginfi-æðilega fluttur í annan
heim. Nautn fegurðarinnar er dul-
mögnuð tilfmning eins og allt það sem
kemur okkur í návist handanheitnsins. “
Ef við tökum þessi orð Spánverj-
ans alvarlega og hermum þau að
breyttum breytanda upp á veggteppi
Ásgerðar Búadóttur, þá er það
einmitt þetta sem er kjarni málsins:
veggteppi hennar sýna okkur hrein-
ræktaða fegurð, fegurð sem á sér
metafysískar eða trúarlegar rætur
sem liggja handan hins sýnilega
veruleika. List hennar er til þess fall-
in að flytja okkur í annan heim,
„koma okkur í návist handanheims-
ins“.
Samkvæmt orðum þessa spánska
heimspekings verður fullnægja feg-
urðarþrárinnar til þar sem löngunin
og lögmálið mætast íhinu fullkomna
formi. Og þessi löngun er eitthvað
sem er manninum eðiislægt og ligg-
ur djúpt í dulvitundinni.
I rauninni er eins og Ortega y
Gasset sé að lýsa eiturlyfjanautn:
raunveruleikinn er okkur ófullnægj-
andi eða jafnvel óbærilegur og við
þráum að komast „í amian heim“
fyrir tilverknað þessa meðals, sem er
hið hreinræktaða form er stendur
hlutveruleikanum ofar.
Því var á sínum tíma haldið fram
að trúarbrögðin væru „ópíum fyrir
fólkið“. Ekki veit ég hvort sú samlík-
ing er að öllu leyti réttmæt, en sé lík-
ingunni haldið áffam þá hefur As-
gerður Búuadóttir gert listina að
staðgengli trúarbragðanna á sinn
hátt, og veitt olckur þaiinig tækifæri
til að fullnægja þessari djúpstæðu og
dulvituðu löngun okkar eftir „öðrum
heimi“.
En Spánverjinn lætur ekki staðar
numið við þessa samlíkingu listar-
innar og trúarbragðanna. Hann
bendir á að þessi hreinræktun forms-
ins geti leitt út í ógöngur: „hlutveru-
leikinn, setn gengið var útfrá tstílfærsl-
unni, hverfur stnátn satnan, og í hans
stað sitja eftir hin tómuform, hrein og
listræn eðafdgtir, en nánast cinangnið í
sérleika sínum. Þá á sér stað forvimileg
þróun. Forrnin glatíi virkni sinni og
gildi, því hlutverk þehra var að upp-
hejja hinn raunvmdega hlut til „full-
komnunar“ sinnar eða ;fegurðar“. Það
felur ísérað hluturinn heldur áfram að
vera sá satni í hinni nýju tnynd sittni. Ef
listin fjarlægist hann of tnikið, ef áðeins
er um óljós og vart sjáanleg tengsl að
ræða, gerist það að ,fegrunargaldur-
inn“ mistckst og listin verður að hrein-
um stílbrögðum, sem umbreytist. í reglu
án innihalds. Þannig kcmur fram hjá
listamönnumttn og áhorfendunum
óvænt þreyta á Fegtirðinni, og listin
snýst hunndrað og áttatíu gráður um
möndul sitm tilþess að snúa sér aftur að
hinum raunverulega hlut. “
Þótt Spánverjinn hafi þama verið
að fjalla um uppgjör Velazques við
mannérismann á öndverðri 17. öld,
þá em þessi orð að mörgu leyti
lýsandi fyrir samtíma okkar og þá
hættu sem list Ásgerðar Búadóttur
stendur frammi fyrir. Eg er ekki í
nokkmm vafa um að Ásgerður geri
sér sjálf grein fyrir þessari hættu, og
þar með þeirri staðreynd að hin ó-
hlutlæga abstraktiist hennar kyn-
slóðar stefhir í ákveðin þrot. Þau
þrot em ekki bara einstaklingsbund-
in, heldur tengjast þau falli ákveð-
innar þjóðfélagsútópíu sem byggði á
heildarlausn og er kennd við
módernisma. Spánverjinn Ortega y
Gasset trúði líka á heildarlausnir, og
fyrir honum virtist listasagan vera
einföld sveifla á milli hefðbundins
raunsæis eða natúralisma og form-
hyggju. Vandinn í samtímanum hef-
ur hins vegar reynst þyngri en svo,
þar sem við stöndum ffammi fyrir
þeirri staðreynd að heildarlausn hins
hefðbundna raunsæis hefur líka beð-
ið skipbrot fallinna trúarbragða og
fullkomin afhelgun tungumálsins
virðist óhjákvæmileg.
Andspænis þessum vanda hefur
Ásgerður Búadóttir haldið á lofti
fána útópíunnar af hetjulegum sann-
færingarkraffi, sem skipar henni í
ffemstu röð meðal fulltrúa hinnar
föllnu draumsýnar í íslenskri mynd-
list.
(H FORVAL
F.h. Vatnsveitu Reykjavíkur er óskað eftir verktökum til að
taka þátt í forvali vegna lokaðs útboðs á byggingu lokahúss
við aðalæð II.
Áðurnefnt hús verður staðsett í nágrenni Grafarholts og er
rúmtak húss ca. 100 m3 og byggingarefni er steinsteypa.
Forvalsgögn liggja frammi á skrifstofu vorri frá og með þriðju'
deginum 22. nóvember 1994.
Lysthafendur skili forvalsgögnum til Innkaupastofnunnar
Reykjavíkurborgar, Fríkirkjuvegi 3, í síðasta lagi þriðjudaginn
29. nóvember 1994 fyrir kl. 16.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800
Hagstofa íslands — Þjóbskrá
Er lögheimili ybar rétt
skráb í þjóbskrá?
Nú er unnið að frágangi árlegrar íbúaskrár 1. desember. Mik-
ilvægt er að lögheimili sé rétt skráð í þjóðskrá.
Hvab er iögheimili?
Samkvæmt nýjum lögheimilislögum frá 1. janúar 1991 er
lögheimili sá staður þar sem maöur hefur fasta búsetu.
Hvab er föst búseta?
Föst búseta er sá staður þar sem maður hefur bækistöð sína,
dvelst að jafnaði í tómstundum sínum, hefur heimilismuni
sína og svefnstaður hans er. Þetta þýbir ab lögheimili
manns skal jafnan vera þar sem hann býr á hverjum tíma.
Hvab er ekki föst búseta?
Dvöl frá heimili um stundarsakir t.d. vegna orlofs, vinnuferða
og veikinda er ekki breyting á fastri búsetu og þarafleiöandi
ekki breyting á lögheimili. Sama gildirt.d. um dvöl í gistihús-
um, sjúkrahúsum, heimavistarskólum og fangelsum.
Hvernig eiga hjón og fólk í óvígbri sambúb ab vera skráb?
Séu þessir aðilar samvistum, eiga þeir að hafa sama lögheim-
ili. Hvab barnafólk varbar er reglan sú ab dvelji annar hvor
aðilinn fjarri fjölskyldu sinni um stundarsakir, t.d. vegna at-
vinnu, skal lögheimili allrar fjölskyldunnar vera skráð hjá
þeim sem hefur börn -þeirra hjá sér.
Hvenær og hvar skal tilkynna flutning?
Breytingu á fastri búsetu á ab tilkynna innan 7 daga frá flutn-
ingi til skrifstofu þess sveitarfélags sem flutt er til. Ennfremur
má tilkynna flutning beint til Hagstofu íslands — Þjóðskrár
eba lögregluvarbstofu í Reykjavík. Tilkynningar skulu vera
skriflegar á þar til gerbum eybublöðum.
Hagstofa íslands — Þjóbskrá
Skuggasundi3
150Reykjavík
Sími: 91-609850
Bréfasími: 91-623312