Frjáls þjóð - 06.12.1958, Blaðsíða 4

4_______________________________
Jer. 3, 22: Hér erum vér,'
vér komum til þín, því að
þú ert Drottinn, Guð vor.
Vér heyrðum stutta játningu,
sem eitt sinn var flutt fyrir
munn þjóðar á uggvænlegum
tímum. Og það er uggur í orðun
um, kvíði og ótti að baki þeim,
ekki vegna tímanna; heldur
vegna þjóðarinnar. Þau eru
bæn, bænarhróp: Gerðu, þjóð
mín, þessi orð sönn, þessa játn-
ingu að þinni. Þá fer vel. Ann-
ars illa. Og það fór illa. Ógæfan
dundi yfir. Eftir að hafa vegið
salt á valdametum tveggja stór-^
velda, sem kepptu um heims-
yfirráð, varð þjóðin öðru þeirra
að bráð. Þetta var saga ísraels
á dögum Jeremía. Guð talaði
fyrir munn hans, minnti þjóð-
ina á, að hann hafði gefið henni
„unaðslegt land, hina dýrðleg-
ustu arfleifð", eins og komizt er
að orði. En „þeir hafa gleymt,
gleymt Drottni, Guði sínum.“
Þetta var sagan .sú.
Vér rekjum ekki þá sögu
lengra. Vér erum sjálfir að lifa
sögu. En ofar allri sögu og í
allri sögu er sama lífsins vald
og sömu dauðans rök og fyrrum
og það er sami Guð, sep talar.j
Vér höldum hátíð í dag,
minningarhátið, minnumst þess,
að vér eignuðumst unaðslegt
land, sem vér höfðum numið og
byggt og síðan misst í annarra
greipar, eignuðumst það aftur
sjálfir, fengum viðurkenndan
eignarréttinn, urðum fullveðja
þjóð á ný, fullvalda ríki. Síðan
eru 40 ár, blessuð ár, þegar á
allt er iitið. Þegar fullveldisdag-
ur íslands rann 1. des. 1918, var
heimstímabil á enda runnið. Sú
veröld, sem vér fæddumst inn
í sem íullvalda ríki, var næsta
óráðin- og raunar tvísýnni en
flesta varði þá. Og það, sem enn
er fram komið af svipmóti henn-
ar, er stórum tvíbeníara en
fyrstu drættirnir. Þessi 40 ár
erú skammur tími í sögu lands
og enn þá skemmri i sögu heims.
En þau hafa verið mikil um ör-
lög. Og hvaða framtíð þau boða
mannkyni og þar með oss, sem
nú erum riðnir inn í öi'laga-
möskva aiþjóðasögunnar svo
sem aldrei áður, það er hulið,
það er óráðin gáta og ráðningin
alit arínað en einsæ.
En það er víst, að vér íslend-
ingar megum þakka í dag. Mik-
ið var oss gefið. Þetta er bless-
aður heilladagur. Og annar
kcm á settum tíma, vordagur-
inn á Þingvelli. Þá flaut blóð
um allar álfur, en fáninn,-sem
aldrei skyldi vígður undir vopn
né blóði drifinn, var dreginn
að hún, fáni hins íslenzka lýð-
veldis. Stórar gjafir. Vér gleym-
um þeim aldrei. Gjafir? Hver
gaf? Vér syngjum á þessum
degi og öðrum hátjðum: Ó, Guð
vors lands, vér lofum þitt
heilaga nafn. Hans var gjöfin.
Hér erum vér, vér komum til
þín, því að þú ert Drottinn Guð
vor. — En kynni ekki að vera
uggur i þeirri raust, sem and-
svarar þessart játningu hátíð-
anna og tyllidaganna, uggur í
þeim helga góða barmi, sem
fylgist með oss á hversdagsveg-
um þjóðlifsins? Hvað segir
Guð? Vér höfum orð hans: „Gæt
þess, að þú gleymir ekki, gleym-
ir ekki Drottni Guði þínum . . .'
Lát eigi, þagar þú hefur etið og
ert mettur orðinn og hefur reist
fögur hús og býr í þeim, þegar
nautgripir þínir og sauðfénað-
rjCau^arJa^inn 6. deó. 1958 - FRJÁ
LS fJJDÐ
Hér birtist ræða sú, sem
frjálsa íslands. Krossfáninn er
ijátning þessarar þjóðar: Hér er-
um vér, vér komum til þín, því
að þú ert Drottinn, Guð vor.
Vér játum þetta fyrir konung-
inum tignarstóra og eina, sann-
leikans og kærleikans konungi
Kristi. En hversu sönn og heil
er sú játning?
Einu sinni efndi íslenzkt
tímarit til verð'launasamkeppni
um svar við spurningunni:
Hvað skortir íslenzku þjóðina
mest'? Hvert er svarið? Ekki
snjallasta, heldur sannasta svar-
ið? Einhvern tíma sagði maður
með karlmannlegu, en hógværu
stolti: „Vér eigum menn“. Hann
var að svara útlendum gesti sín-
um, sem spurði: Hvað eigið þið
í þessu fátæka landi? Vér eig-
um menn, var svarið. Það land
er auðugt, sem á menn. Jónas
kvað fyrir meira en 100 árum:
Eyjan hvíta átt hefur sonu
Sigurbjörn Einarsson pró-j fremri vonum. Og land Jónasar
fessor flutti í háskólakap- var ríkt í örbirgð sinni. Það
ellunni 1. desember síðastl. átti menningu, af því það átti
........ > menn í kotum og kytrum, í basli
Vér erum á þessum morgni í'
helgidómi æðstu menntastofn-
unar þessa lands. Hver sem hef-
ur daglega umgengni við það
æskufólk, sem hér stundar nám, *
veit, að fóstran aldna á efni góð
i1 ungsprotum þjóðmeiðsins. Og !
það blasir víðar við. En um
framtíð og reynd mannsefnis
kemur fleira til greina en gáf-
ur, atgjörvi óg aðstaða til náms.
Nútíminn mótast mjög af þeirri ^
skoðun, að menning sé mennt-
un og aftur menntun. Upplýs-
ing er eitt hinna stóru kjörorða
og hefur aldrei verið sterkar
að því kveðið en árin eftir síð- !
asta stríð. Það þarf að kenna og
fræða þær þjóðir, sem ekkert
kunna, kenna þeim að lesa,
veita þeim aðgang að mennta-
lindum. Vitaskuld alltsaman
rétt út af fyrir sig. Mennt er
máttur. Og nú vita menn það,
bæði í austri og vestri, að úr-^
slitin í heimsvaldataflinu velta
á því, hverjum skilar hraðast
áfram í þeirri menntun, sem er
máttur, tæknimenntun. En
r
Sifjnrbjiim BZisaars&nti próiessnr:
Síi krnátta er ekki §4i
er íftur varasömum vilja
ur þinn fjölgar, þegar silfur
þitt og gull eykst og allt, sem
þú átt — lát þá eigi hjarta þitt
ofmetnast og gleym eigi Drottni
Guði þínum, sem leiddi þig út
úr þrælahúsinu“ (5. Mós. 8,
llnn). Þannig talar Guð. Er það
í tíma talað við oss í dag? Og
enn segir svo: Ef þú gleymir
Guði þínum, ,,þá mun útlend-
ingurinn, sem hjá þér er, stíga
hærra og hærra upp yfir þig, en
þú færast lengra og lengra nið-
ur á við. Hann mun lána þér,
en þú munt eigi lána honum,
hann mun verða höfuðið, en þú
munt verða halinn“ (5. Mós.
28, 43n). Þannig talar Guð í
orði sínu. Er þetta talað við oss?
Útlendingurinn, sem hjá þér er,
hann mun stíga hærra og hærra
upp yfir þig, þú lengra og lengra
niður á við, hann lánar, þú
] þiggur, unz hann verður höfuð-
ið, en þú halinn? Þetta var sagt
við ísrael. Sú þjóð var ekki út-
valin til fríðinda, heldur til
þess að saga hennar yrði oi'ð,
vitnisburður, lifandi dæmi um
lífs'ins vegu og dauðans, um það,
hvað af því hlýzt að muna og að
gleyma, rækja Guð og afrækja
hann, vera Drottni sínum, köll-
uri sinni, hinni æðstu hugsjón
trúr eða bregðast. Þess vegna
er það, sem við hana var mælt
og fram kom við hana, við oss
talað, til áminningar og örvun-
ar, í miskunn eða dómi. Og það
því frernur sem vér höfum hlót-
ið þá dýrðlegustu arfleifð, sem
þjcð hins gamla sáttmála öðl-
aðist ekki nema í fyrirheiti,
Krist og boðskapinn um ríki
hans. Vér játum hlutdeild vora
í þeirri arfleifð hverju sinni
sem vér hyllum krossfána hins
og armóði. Slíkt land er ekki fá-
tækt, sem á það fólk, karla og
konur, sem með réttu ber þessa
einkunn, einstaklinga, sem eru
sarínir menn í huldum smá-
munum og berum vanda, fólk,
sem á manndóm, heilindi, sam-
vizku. Og það land er ekki ríkt,
sem er fátækt að slíkum mönn-
um, þótt fjölmennt væri og fé-
sælt. Sú þjóð er elcki að vaxa
og ekki að auðgast, þótt hún
Vaxi að höfðatölu og auratali,
sem rýrnar að manndómi, tap-
ar á vettvangi trúmennsku,
bindindissemi, graridvarleiks,
ábyrgðarvitundar,' samvizku-
semi. Sú þ'jóð er ekki að dafna,
sem gerist hirðulaus um hugar-
far sitt, sinnulaus um sál sína.
Sú kynslóð er ekki upplýst, sem
afrækir uppbyggingu hins innra
manns, hversu fjölfróð sem húh
jkynni að vera. Slík lýðmennt-
un og landsmenning, sem hefur
allt annað fremur í fyrirrúmi
en það, sem miðar að innri vexti
og þroska einstaklinganna, horf-
ir ekki fram, heldur aftur,
hversu glæst sem hún kann að
vera á yzta borði. Það fólk er
ekki á leið inn í jarðneskt sælu-'
ríki, sem hættir að líta til him-j
ins, hversu mjög sem hagir
J vænkast, þægindi aukast, ör-
yggi vek. Það eru meiri líkur á,
að slík kynslóð sé á leið ofan í
þá jörð, sem hún prettar um
himininn, niður í dýflissu af ein-
hverju tagi, svarthol sinnar eig-
in jarðhyggju, sinnar eigin
tækni, i tröllahelli, sem gín að
baki hillinganna, éf hún lýkur
þá ekki ferli sínum í ógöngum
þeirrar styrjaldar, sem guðvana
girnd og vitfirrtur vítisótti æs
ir á hendur henni.
menn vita líka annað, þótt það
liggi meira í þagnargildi: Kunn-
átta er ekki reglulega góð, ef
hún lýtur óþroskuðum, vara-
sömum eða vondum vilja. Það er
nokkuð alvarlegt, sem banda-
ríski heimspekingurinn og há-
skólakennarinn Lewis Mumford
upplýsir. Hann hefur rannsakað
vísindalega siðgæðisleg við-
brögð fjölda námsmanna í æðri
skólum og háskólastúdenta, og
niðurstaðan er .sú, að fast að því
þriðjungur þessa fólks verði- að
teljast siðgæðislegir fávitar.eins
og hann kemst að orði, eða allt
að því. Þeir hafa staðizt próf
sín með prýði, þ. á m. gáfnapróf,
en samvizkan er um þroska á
stigi’ fávitans. Þetta er niður-
staða gætins manns, sem cr
heimskunnur. Mundi útkoman
betri í öðrum forustulöndum?
Engar líkur eru á því. Það er
allt í lagi með þetta fólk, nema
hjartalagið, ekki upplag þess
fyrst og fremst, heldur mótun
þess, það hefur ekkert verið
sirírít um það, mannfélagið hef-
ur ekkert ráðrúm til þess,
hvorki heimilin né allir skól-
arnir, og kirkjan nær hvergi til,
það er enginn tími á stundaskrá
heimila eða skóla fyrir þetta
smáræði, mótun hjartalags, hug-
arfars, sálarlífs, það er svo
margt, sem þarf að nema og
kenna hagnýtara, miðað við
það að komast áfram, eins og
það er kallað, koma að notum
og njóta sín í tækniþróuðu þjóð-
félagi. nútímans. Og auðvitað
geta þessir menn með sína
dvergvöxnu samvizku stjórnað
vélum, stýrt iðjuverum og fyr-
irtækjum, jafnvel herdeildum,
tekið að sér málfærsluskrif-
stofur og spítala og enda orðið
ráð'herrar, hvað sem tilfinn-
ingalífi líður og samvizkunæmi.
En eru það slíkir menn, sem
eiga að sveifla galdrastöfum
tækninnar yfir höfðum vorum?
Mennt er máttur. En hvað
stýrir þeim mætti? Einhver hef-
ur sagt: Það er aðeins-eitt, sem
er verra en djöfull, og það er
menntaður djöfull. Það er víst,
að velferð heimsins er ekki ógn-
að af ólæsum frumstæðingum.
Vér óttumst menntaða djöfla,
mannlegt djöfulæði, sem ræður
yfir mætti menntanna, hefur
vald á tæknigöldrum, á vísinda-
legum brögðum, bæði til áróð-
urs og ofbeldis, já, til tortím-
ingar. Hver er manneskjan á
bak við máttinn, hugsunin, sem
notar tækin, hjartað bak við
formúlurnar? Er menntun að-
eins það að auka afl sitt án til-
lits til hugarfars? Slík mennt-
un skapar ekki menn, heldur,
þursa. Þekking án siðgæðis-
legrar viðmiðunar um markmið
hennar, án bindandi ábyrgðar
um notkun hennar, er meira en
fánýt, þegar til lengdar lætur,
hún er hryllileg ógn. Þessi ógh
er sú martröð, sem yfir heirn*
inum hvílir í dag. Og menn vilja
ekki vakna upp af þeirri mar-
tröð. Það er það alvarlegasta,
Að vakna væri það, að vér, mað-
urinn, manneskjan, tæki ráð*
in af óviti þursans og segðum
af heilindum barnsins við sann-
an, heilagan Guð: Vér komum
til þín og lútum þér, því að þú
ert Drottinn, Guð vor. Gætum
vér ekki vaknað þannig' á ís-
landi? Vilja ekki einhverjir,
vakna þannig? — Vér vitunx
það nú og undrumst það, hvað
veröldin gat verið blind, hin
menntaða og tæknilega vædda
veröld, árin næstu fyrir 1914
og árin næstu fyrir 1939. Hvað
öll sú tæknilega og menntunar-
lega framför fór öfugt, hvað
allur sá pólitíski klókskapur,
sem þá stýrði heiminum, var
heimskur, hvað allir þessir
djúpvísu undirhyggjumenn, all-
ir þessir_ frábærlega slyngu
taflmenn, sem ævinlega urðu ó-
kvæða, þegar einfeldningar úr
hópi fjöldans gagnrýndu þá og
sögðu þeim, að vígbúnaður
þeirra og diplómatísku refskák-
ir, væru feigðarflan, hvað þeir
voru skammarlega ugglausir,
átakanlega litlir, já blind-
ir leiðtogar — og hvað
menntaður almenningur var
þægur í taumi þeirra. Þeg-
' ar minnzt er þessarar dýrkeyptu
reynslu, er síður en svo ástæða
til að vera alls kostar bjartsýnn
á þróun mála nú. Þvi að enn er
teflt eftir sömu reglum. Hið
pólitíska vit ríður við einteym-
ing auðshyggju, síngirni, yfir-
gangs. Og vér höfum, íslend-
ingar, á næstliðnum mánuðum
I séð við eigin landssteina nokk-
uð af því, sem hylst á bak við
stóru og fögru orðin um rétt lít-
ilmagnans, um frelsi og frið og
jafnrétti, um smán ofbeldis og
kúgunar. Þessi reynsla af ís-
landsmiðum máir ekki blóðspor
og hræsnismerki af annarri ó-
mennsku, hversú sem einhverj-
ir kunna að óska þess eða vænta,
en hún vekur oss ferskan ó-
hugnað við það tafl, sem verið
cr. að tefla, og hún gerir þann
siðgæðisvcíg, sem ber v'ppi
vestrærít viðnám og vopnagný
meira en lítið vafasaman, og
vitanlega án þess að fláttskapur
Frh. á 6. s.