Frjáls þjóð - 23.01.1960, Blaðsíða 4

4
<J?auqarcfa
augardaginn
23. jan. 1960— FRdÁLS ÞcJÖÐ
Okcíinn qeAtur qlettht
$ii AmjÖröAkj urnar
k Illugastöðum í Fljótum, bæ
**• skammt frá Brúnastöðum,
var maður, sem hét Þorlákur
Þorláksson. Hann kom að máli
við Jón á Brúnastöðum um
þessar mundir og sagðist hafa
heyrt, að Baldvin hefði verið
bundinn í tagl á hrossi í Helgu-
staðahnjúki um sumarið. Ekki
mun hann þó hafa kunnað að
greina nánar frá atvikum. Jón
færði þetta í tal við Baldvin
smala sinn og spurði, hvort satt
væri.
„Einhverju myndi meira log-
ið en því,“ svaraði hann.
Litlu síðar sagði Baldvin
Steini bróður sínum sögu sína.
Þá daga var hreppaskilaþing,
og um kvöldið að þingi loknu
fóru þeir Jón á Brúnastöðum,
Steinn og Guðmundur á
Hraunum allir til Baldvins og
gengu á hann um það, hvaða
meðferð hann hefði sætt.
Baldvin leysti þá frá skjóð-
unni í áheyrn þeirra allra. Hann
kvaðst hafa rekizt á rauðu
hryssuna frá Illugastöðum í
Brúnastaðalandi, lagt við hana
og riðið henni í smalamennsk-
una. Kom hann að venju við
hjá Helgustaðamönnum, þar
sem þeir voru við sláttinn og
skipti við þá orðum. Brigzlaði
Bjarni Þorkelsson honum þá
um hrossaþjófnað, en bað hann
þó að ná fyrir sig tveimur fol-
um frammi á dal og koma með
þá. Hefur annar þeirra senni-
lega verið Brúnastaðafolinn, er
Bjarni ætíaði að temja.
•
TVÍú reið Baldvin brott eftir
” nokkurt orðaskak. Brigzl-
in um hrossaþjófnaðinn hafa
eitthvað setið í honum, því að
hann hætti við að ná í folana
fyrir Bjarna. Þeir voru framar
á dalnum en kvíaærnar, og
hann vildi ekki fara lengra á
Rauðku, sem hann hafði tekið
leyfislaust, en nauðsyn bar til.
Eigi að síður kom hann við í
slægjunni hiá Helgustaða-
mönnum, er hann sneri heim.
Þá lenti hann i orðaskaki á nýj-
an leik og svaraði því illu, sem
að honum var kastað, eins og
hann hafði vit og leikni til.
Enginn asi virðist þó hafa ver-
ið á honum, því að hann sat á
þúfu hjá hrossinu á meðan hann
skattyrtist við sláttumennina.
Allt í einu sagði Baldvin, að
Bjarni hefði þrifið reiptagl, sem
lá í föggum þeirra félaga,
brugðið rúmsnöru um fót sér
og þnýtt endunum í tagl hryss-
unriar. Að því búnu hefði hann
slitið písk úr hendi sér og slegið
í hrossið, sem þegar hljóp af
sfað. Blaut mýri var þar, sem
þetta gerðist, og dró merin
Baldvin á eftir sér nokkurn
spöí, unz hnúturinn raknaði af
taglinu. Hafði Baldvin gizkað
á,‘að það hefðu verið .tíu faðm-
aí', sem hrvssan dró hann á fæt-
irium, en þegar hann var lát-
inn sýna vegalengdina á bæjar-
hlaði, mældist hún um tuttugu
faðmar. En að sjjálfsögðu er
hæpið, að hann hafi gert sér
verulega grein fyrir því, hve
langt hann dróst.
Baldvin kvaðst hafa legið
stundarkorn kyrr, eftir að hann
losnaði úr taglinu, og hefði þá
I síðasta blaði var sagt frá
því, að smalinn á Brúnastöð-
um í Fljótum, Baldvin Guð-
mundsson, kom lieim eitt
kvöld með kvíaærnar, illa til
reika, sumarið 1859. Hann
var vart vinnufær eftir
þetta, þótt hann drægist á-
fram með harmkvælum. Um
haustið lagðist liann alveg í
rúmið og andaðist. Kvis
komst á um það, hvemig
hann hefði lireppt þau mein,
sem þjáðu hann, og maður
frá Helgustöðum hafði látið
orð falla um það, að hann
hefði verið bundinn aftan í
tagl á hrossi.
Heldur frásögninni af ör-
lögum Baldvins áfram í hlað-
inu í dag.
Bjarni komið og tekið reip-
taglið af fæti sér og horfið með
það aftur til sinna manna. En
Baldvin fór að elta hryssuna
og gekk illa að ná henni, því að
hún hljóp æðispöl og var hvekkt
og stygg eftir þennan atburð.
Þegar hann hafði loks náð
henni, brölti hann á bak og reið
til mannanna til þess að ná í
písk ' sinn. Eitthvað skiptist
hann á orðum við þá. Jón bóndi
spurði Bjarna, hvort hann ætl-
aði ekki að gefa Baldvini mat-
arbita. Tók Bjarni þá'upp fisk-
stykki og ætlaði að gefa honum,
en Baldvin sagðist ekki hafa
viljað þiggja það. Reið hann
síðan burt og heim.
að sagði Baldvin þeim bænd-
unum, að hann gæti sýnt
staðinn í Helgustaðahnjúkn-
um, þar sem hann hafði verið
svo hart leikinn og vísað þeim
til, hve langt hann hefði dreg-
izt. Var í ráði, að farið væri
með hann þangað, en fórst þó
fyrir, því að nú lagðist að vetur
með fannkomu.
Barst nú saga þessi brátt inn
um allan Skagafjörð og víðar í
ýmsum myndum, og fylgdi það
henni, að því hefði Baldvin ekki
fyrr þorað að segja frá þessu,
að honum hefði verið heitið
dauða, ef hann gætti þess ekki
að þegja. í réttarskjölum er þó
hvergi vikið að- þess konar hót-
un.
•
Oteinri í Lambánesi kærði
~ .meðferðiria á bróður sín-
unv fyrir sýslumanni héraðsins,
Kristjáni Kristjánssyni. Ekki
brá harin þó við samstundis,
enda enginn héraðsbrestur, þótt
einn smalamaður norður við ís-
haf væri upp af hrokkinn. Þó
var talið í héraði um miðþorr-
ann, að hann hefði í hyggju að
láta þetta mál til sín taka, þeg-
ar hann gæti því við komið.
Samt fórst það fyrir. Kristjáni
var næsta vor veitt Húnavatns-
sýsla, og árið 1860 leið svo, að
ekkert var eftic grennslast af
yfirvöldum héraðsins, hvaða
hnjaski Baldvin Guðmundsson
hafði orðið fyrir. Það var ekki
einu sinni haft fyrir því, þegar
þingað var í Fljótunum um
sumarið.
Líklega hefur Steini i Lamba-
nesi þótt seinlæti sýslumanns-
ins meira en við yrði unað. A
útmánuðum sendi Pétur Hav-
stein, amtmaður á Möðruvöll-
um, fyrirspurn um það til sýslu-
manns Skagfii'ðinga, hvernig í
þessu máli lægi, og verður að
ætla, að þá hafi Steinn verið
búinn að bera sig upp við hann.
En allt kom fyrir ekki.
Það er loks á þorranum 1861,
þegar nýr sýslumaður, Eggert
Briem, var að taka við embætti,
að allt í einu var stefnt til
þings. Var þá Bjarni Þorkels-
son aftur kominn til Ólafsfjarð-
ar og orðinn vinnumaður hrepp-
st(jórans þar, á Karlsstöðum.
'V/rið rannsókn málsins viður-
' kenndu Helgustaðamenn og
Bjarni Þórkelsson sögu Bald-
vins að nokkru leyti, Sögðu
þeir þó frá talsvert á aðra iund,
drógu úr sumu, en juku við
annað.
Ekki bar frásögn þeirra að
öilu leyti saman. Sumir héldu
þvi fram, að Baldvin hefði ekki
komið nema einu sinni í slægj-
una þann dag, er hann var
bundinn í tagl hryssunnar,
þótt aðrir segðu hið gagnstæða.
Enginn þeirra kannaðist við, að
þeir hefðu haft reipi eða reip-
tagl í fansi sínum, og ekki töldu
þeir, að Baldvin hefði haft
neinn písk meðferðis eða svipu,
heldur aðeins bandspotta. Loks
var mjög á óhreinu, hvort þeir
hefðu beðið Baldvin að ná í
folana tvo.
Samkvæmt frásögn þeirra var
það orsök þess, hvernig Bjarni
lék Baldvin, að hann hafði setzt
að fansi þeirra og tekið þar tii
matar óboðinn. Sagði Bjarni,
að hann hefði verið kominn í
brauð sitt og fisk ög, nær bú-
inn úr smjöröskjunum, þegar
hanp fór að hyggja að gerðum
hans. Kastaði hann höstum orð-
um til hins óboðna, matfreka
gests, en hann svaraði illu,
niðraði Bjarria sjálfum og hafði
ljót orð um Ólafsfirðinga yfir-
leitt, Þá kvaðst Bjarni hafa
hugsáð séi' að lauria honum ó-
notin. Greip hann bandspotta
úr 'föggufri Siriurri og batt að
fæti Baldvins með einum hnút,
en tvívafði hinum endanum um
tagl hryssunnar ofarlega, án
þess að hriýta að, og sió síðan
lófanum á lend herinar. Hefði
hún þá brokkað burt og dregið
Baldvin á eftir sér nokkra
faðma hálfsitjandi, unz hann
losnaði aftan úr. Sumir hinna
gizkuðu á, að hann hefði dreg-
izt fjóra til sex faðma.
Jón bóndi sagðist hafa geng-
ið til þeirra og beðið þá að
hætta þrefi sínu, en síðan snú-
ið aftur til orfs síns. Honum
varð litið við, þegar hann hafði
tekið orfið og sá Baldvin drag-
ast eftir hrossinu í mýrinni
Hann hljóp þá til, en Baldvin.
íosnaði strax. Hann sagðist hafa
-spurt Bjarna, hvort hann heíði
verið að hrekkja Baldvin, eii
hann svaraði:
„Það var ekkert. Ég gerði
honum ekki meira en hann
gerði mér.“
Þegar Baldvin hafði náð
hrossinu, kom hann enn, og tóku
þeir Bjarni þá að yrðast á að
nýtju. Kom Jón þá til skjalanna
og bað Baldvin að fara, óg
gerði hann það. Áður hafði Jón
sagt við Bjarna:
,,Ef þú hefur eitthvað hrekkj-
Framh. a 7. síðu.
Pentugur
Þægilegur
Öruggur
í Aðcdútsala Verzlun V. Long Haínorfirði
i" Reykjavík Fólkinn hf.
' a Framleiðandi Litla vinnustofan Hafnarfirði ’
j . . . • . , . - • ,x
••?: .. .. .