Frjáls þjóð - 05.03.1960, Blaðsíða 6

6
oCanqardt
augardacjinn
5.
1960 “ frjals þjóð
Thyrái Freding:
I. kafli
Þættsr úr ævisögu Selmu Lagerlöf
Fyrir rúmu ári var háííðlegt haldið aldarafmæli sænsku
Xóbelsverðlaunaskáldkonunnar Selmu Lagerlöf. Hún er
meðal frægustu rithöfunda heimsins og fer vegur hennar
sízt minnkandi. Á íslandi hafa komið út allar helztu bækur
hennar og hafa þær hér sem annarsstaðar orðið mjög vin-
sælar. Heimili Selmu Lagerlöf að Márbakka : Vermalandi
er nú orðið minningasafn um skáldkonuna og koma þangað
á ári hverju þúsundir gesta hvaðanæva að úr heiminum.
Forstöðukona hússins og leiðbeinandi ferðamanna hefur
frá uppliafi vcrið roskin kennslukona, Thyra Freding. Hún
hefur ritað bók þar sem í stuttu máli er rakin saga skáld-
konunnar. Þessi bók verður birt hér í blaðinu sem fram-
haldssaga.
Þýtt hefur Ólafur S. Ólaísson, kcnnari.
Selma Lagerlöf, er síðar varð
frægasta skáldkona Norður-j
landa — og kannske alls heims-
ins — um sína daga, fæddist áj
dimmu nóvemberkvöldi 1858 á
Márbakka í Vermalandi í Sví-'
þjóð. _ j
Með fæðingu hennar rann upp
ný stjarna yfir Vermaland. Sú
stjarna mun um ókomnar aldir
vísa veg til Vermalands og verða
leiðarstjarna öllum þeim, sem
leita þess góða og fagra.
Hjá- Márbakka er bærinn
Halli. Þar bjó Wennervík
frænka. Þegar hún frétti að
lítil stúlka væri fædd á Már-
bakka, kom hún hlaupandi bein-
ustu leið yfir akrana til þess að
sjá hana.
Wennervík frænka var forspá.
Hún spáði því að þessi litla
telpa myndi ekki verða heilsu-
hraust, myndi sýsla við bækurj
ferðast víða, erfiða og þræla,|
en aldrei setja upp vef. En húnj
myndi verða góð kona, og það
var aðalatriðið. Spá Wennervík
frænku gleymdist fljótt, og eng-
inn, sem sá Selmu á barnsárun-
um, gat látið sér til hugar koma,
að nokkuð sérstakt yrði úr
telpunni.
Sumarið, sem Selma varðj
þriggja ára, veiktist hún í fæti.
Einn morgun, þegar hún vakn-:
aði í barnaherberginu og ætl-i
aði að hlaupa niður til systkinaj
sinna, gat hún ekki staðið. Húnj
varð dauðskelkuð og kallaði einsj
hátt og hún gat á þjónustustúlk-)
. una: „Bakka-Kaja. Komdu ogl
hjálpaðu mér!“ Kaja kom hlaup-
andi, tók Selmu í fangið ogj
bar hana niður. Frá þeirrij
stundu urðu þær óaðskiljanleg-* 1
ir vinir.
Bakka-Kaja var frá koti innij
í skóginum rétt fyrir ofan Már-
bakka. Hún var góð kona og
vinnusöm, en börnin voru hálf-
hrædd við hana, af því að hun
var svo ströng á svipinn. Hend-
urnar á henni voru svo harðar
og siggnúnar, að hárið á telp-
unum festist stundum í sprung-
unum, þegar hún greiddi þei.m.
Þegar Bakka-Kaja fann að
Selma var hjálparþurfi, varð
hún miklu mildari við hana en
hin börnin. Hún hætti að ávíta
Selmu og hún kom hlaupandi
undir eins og Selma kallaði.
Innanhúss bar hún hana á bak-
inu en úti við ók hún Selmu í
lítilli kerru. Þá kerru fengu hin
börnin ekki að snerta. ,
Veik og lasburða börn eru oft
skemmd með eftirlæti. Þannig
var það með Selmu litlu. Sum-
ur matur, eins og til dæmis gul-
jrætur, spínat, harðsoðin egg og
Selma Lagerlöf.
ölsúpa þótti henni ekki góður.
Þegar eitthvað af þessum mat
var á borðum kom það fyrir, að
hún ýtti disknum frá sér ogl
hristi höfuðið. Bakka-Kaja var.
þá fljót fram í eldhúsið til ráðs-j
konunnar. Hún hafði alltaf eitt-
hvað gott handa Selmu. Kjúkl-1
ingar, sætabrauð, sulta og þeytt_
ur rjómi var matur; sem Selma
vildi. I
Bakka-Kaja lét alltof mikið
eftir Selmu, og það gerði reynd-
ar allt heimilisfólkið, og eins
þeir, sem komu í heimsókn. All-
ir aumkuðust yfir litlu telguna,
sem gat ekki leikið sér með
hinum börnunum.
Pabbi og mamma voru ákaf-
lega áhyggjufull vegna fótar-
meinsins. Háabergs-Inga, grasa-
lækningakonan, var sótt, lækn-
arnir í Sunnu og Karlstað
komu, en enginn þeirra gat
læknað hana.
Eitt sumarið ákváðu foreldr-
ar Selmu, að öll fjölskyldan
skyldi fara vestur að sjó. Þau
vonuðu að sjóböð og hafsloftið
út við ströndina. myndi gefa
Selmu heilsuna.
Dag nokkurn voru þrír hest-
ar spenntir fyrir stóra vagninn
og ekið upp að bæjartröppun-
um á Márbakka. Frú Lagerlöf,
Lovísa föðursystir og systkinin
Jóhann og Anna stigu inn í
vagninn. Pabbi hafði ekið á
undan í eineykisvagninum.
Þau voru öll í sparifötunum.
Mamma og Lovísa voru í svört-
um og víðum kjólum, sem brak-
aði í við hreyfingarnar, höfðu
stór sjöl og barðastóra hatta.
Jóhann var í flauelsfötum og
Anna í dröfnóttum, stífuðum
sumarkk;ól og hafði hatt og sól-
hljf. Splma var líka sparibúin.
Hún var í sams konar kjól og
Anna systir, en hún hafði enga
sólhlíf og í staðinn fyrir hatt
hafði hún heimasaumaða hettu.
En hún var í beztu skapi af þeim
öllum, því að hún fékk að vera
frammi í hjá Magnúsi vinnu-
manni og Bakka-Kaju. Hest-
arnir brokkuðu léttilega og
vagninn valt fram eftir óslétt-
um veginum og niður brattar
brekkur. Þá fölnaði Bakka-
Kaja af hræðslu.
Þau fóru margar mílur, því
að það er langur vegur til Karls-
staðar. Þá voru ekki járnbraut-
ir, bifreiðir eða reiðhjóh í
Karlsstað fóru þau um borð i
bátinn Oddahólm, sem flutti
þau yfir Venern til Gautaborg-
ar. Það var hvasst og mikill
öldugangur. Bakka-Kaja varð
dauðhrædd og hélt að báturinn
myndi sökkva. Selmu þótti
gaman, þegar hann tók stærstu
dýfurnar. Fannst henni það eins
og i stóru rólunni heima á Már-
bakka.
Þau komust heilu og höldnu
til Gautaborgar. Pabbi Selmu,
Lagerlöf lautinant, sýndi þeim
það markverðasta í staðnum.
Bakka-Kaja bar Selmu á bak-
inu.
Síðan var haldið áfram að
Straumstað. Þar ætluðu þau að
búa yfir sumarið. Húsið, þai’|
sem þau fengu leigt, þótti þeim
strax svo vænt um, að þau köll-J
uðu það ,,Litla-Márbakka“.|
Umhverfið var skemmtilegt og
inni í húsinu voru margii’|
merkilegir hlutir. Frú Straum-
berg; sem leigði þeim, gat sagt
þeim frá mörgu í sambandi við
þessa hluti, en maður hennar
hafði komið með þá frá útlönd-
um. Hann var skipstjóri á skip-
inu Jakob. Á því sigldi hann um
úthöfin. Hann átti á skipinu
merkilegan fugl, það var Para-
dísarfugl.
Selma hugsaði oft um fugl-
inn. Hún trúði því að það væri
hann, sem verndaði skipstjór-
ann fyrir öllum hættum hafs-
ins. Paradís, það var fallegur og
yndislegur staður. Á Márbakka
átti Selma lika Paradís. Það var
rósabeðið við vesturgaflinn.
Það var það fallegasta, sem
Selma þekkti. Hugsa sér, ef
Paradísarfuglinn gæti læknað
fótinn!
Hún þráði það svo heitt að sjá
fuglinn. Einn góðan veðurdag
kom Jakob inn á höfnina. Öilum
var boðið að koma um borð.
Selma var sú fyrsta, sem var
hjálpað upp á þilfarið. Þar stóð
hún og leitaði fuglsins með
augunum, bæði hátt og lágt.
Þegar hún gat ekki fundið hann,!
spurði hún skipsdrenginn hvar
hann væri, og hann sagði henni
að fuglinn væri undir þiljum.
Hún lagði af stað og gekk ein
og óstudd niður brattan stig-
ann og inn í íitla herbergið, sem
fuglinn var í. Hún klifraði upp
á stól og síðan upp á borðið.
Foreldrar hennar og Bakka-
Kaja urðu dauðhrædd, þegar
þau urðu þess vör að Selma
var horfin. Þau fóru strax að
leita hennar og fundu hana
loksins, þar sem hún sat með
spenntar greipar frammi fyrir
Paradísarfuglinum. Hún var
áreiðanlega að biðja fuglinn að
lækna veika fótinn. Heima á
Márbakka höfðu bæði mamma
L A R S
OLDÉN
Sænskur æskulýðsleið-
togi gestur hér
Blaðamönnum var í seinustu
viku boðið að hitta og ræða
við sænskan æskulýðsleiðtoga,
sem hér hefur dvalizt um
þriggja vikna skeið á vegum
ÍSLENZKRA UNGTEMPL-
ARA. Formaður ÍUT, séra
Árelíus Nielsson, kynnti hinn
sænska mann, sem heitir LARS
OLDÉN, en hann er yfirmaður
tómstundamálaefna sænsku
ungtemplarasambandsins, en
þau samtök eru ein fjölmenn-
ustu samtök bindindisæskunn-
ar þar í landi. Séra Árelíus
greindi frá því, að Lars hefði
reynst hér hinn nýtasti starfs-
kraftur, sem gerði meira en að I
uppfylla þær vonir, sem við
komu hans voru bundnar. Hann
hefði heimsótt ungtemplara-
deildirnar í Reykjavík, Hafn-
arfirði og Borgarnesi. — Lars
Olden hefði miðlað miklum
fróðleik í leiðbeiningarstarfi
sínu bann tíma, sem hann hefði
dvalizt hér á landi, auk þess
sem hann hefði sýnt og útskýrt
fróðlegar og skemmtilegar lit-
skuggamyndir og kvikmyndir.
Hann hefði rætt við og leið-
beint stjórnendum hinna ýmsu
deilda: ungtemplarastúkna, fé-
laga, tómstundaheimilanna og |
öðrum áhugamönnum, auk j
þess sem að koma fram á fund-
um og skemmtikvöldum deild-
anna. i
hennar og amma kennt henni að
biðja. Iiún kunni bæði: Vertu
yfir og allt umkring“ og „Vertúi
guð faðir, faðir minn.“
l
Það var margt, sem hjálpað-
ist að til þess að Selma varð
betri í fætinum, barnslegar bæn-
ir, innileg ósk um að verða
heilbrigð og trú hennar á Para-
dísarfuglinn, allt þetta ásamt
sjóböðunum og seltuloftinu átti
þátt í batanum. Tilveran var
öll eitt undur. Allir voru glaðir
og hamingjusamir.
Þegar þau voru ferðbúin frá
„Litla Márbakka“ og Straum-
stað fékk Selma að gjöf frá leik-
félaga sínum rauðan silkiborða
með orðið ,,Minning“ ísaumað.
Borðann geymdi hún í sálma-
bókinni sinni alla ævi. í hvert
skipti, sem hún skoðaði borð-
ann, minntist hún yndislega
sumarsins við hafið. Og hún sá
í huganum hafið, sjómennina,
bátana og fiskinn.
Lars Oldén sagði nokkuð frá
æskulýðsstarfseminni í Sví-
þjóð og þá sérstaklega frá
starfinu í bænum Karlskóga,
en þar á hann heima. í Karl-
skoga búa um 35 þúsund
manns. Þar eru 4 æskulýðs-
heimili sem bssjarfélagið á og
rekur í fullri samvinnu við hin
ýmsu æskulýðsfélög, K.F.U.M.,
skáta, íþróttaféiög og Ung-
templara. Hvert félag hefur
ákveðna daga í heimilunum, og'
með þeim öllum er hin prýði-
legasta samvinna. Haldin eru
öðru hverju sameiginleg rabb-
kvöld með leiðtogum félaganna,
þar sem rædd eru sameiginleg
hagsmunamál, og menn kynn-
ast hverir öðrum.
í sænskum lögum eru ákvæði
sem mæla svo fyrir, að æsku-
lýðsfélög skuli eiga aðgang að
íþróttahúsnæði skólanna. —-
Einnig eru sérstök lög um að
ríkið greiði vissan hluta af
kostnaði við tómstundaiðju og*
annað æskulýðsstarf, sem unnið
er í formi námskeiða.
Var ljóst af þessu sem öðru
því er Lars Oldén skýrði frá, að
hið opinbera í Svíþjóð styrkir
fjárhagslega mjög vel æsku-
lýðsstarfið og njóti æskulýðs-
félögin þess á ýmsum sviðum,
enda mun æskulýðsstarfsemi
óvíða öflugri en í Svíþjóð. —
Svíar virðast gera sér grein
fyrir því, að öflugt æskulýðs-
starf á félagslegum grundvelli
er ómetanalegt fyrir þjóð-
félagið.
reykto ekki
í RÚMINU!
Húseigendafélag Keykjavíkur.