Frjáls þjóð - 05.03.1960, Blaðsíða 8

a
Hefur ríkisstjórnin tekiil sér vald
til ail stjórna meil tilskipunum?
El* (lc t«aillSe tllllílltll ílft lieijjasi við námið, sem nú er r;
ftslamli
csCauaat'da
-au/^at'daglnn 5. marz 1960 ~
FRJALS ÞJOÐ
il
í síðustu viku gaf ríkisstjórnin út tilskipun um það,
að námsmenn við nám erlendis skyldu um stundar-
sakir fá yfirfærðan gjaldeyri á öðru gengi en því, sem
skráð var með lögum frá alþingi Kinn 19. febrúar s.L,
að tilhlutan stjórnannnar sjálfrar. Verður ekki annaö
séð en að ríkisstjórmn hafi með þessan tilskipun, sem
byrjaði á orðunum „ríkisstjórnin hefur ákveðið“, þver
brotið gildandi lög og um leið brotið blað í stjórnar-
farssögu þjóðannnar sem réttarríkis.
Það vakti illan grun sumra,
,er ríkisstjórnin sendi alþingi
jþeim, stuttu eftir að það hafði
verið kallað saman á síðasta
jhausti. Menn spurðu hverir
aðra, hvort þetta væri fyrirboði
þess, að hér yrði farið að stjórna
með tilskipunum, samkvæmt
fordæmum erlendis frá, og lög
Og réttur fyrir borð borinn með
þeirri þjóð, sem hefur hélzt tal-
:ið sér það til gildis að vera ein-
hver einlægasta lýðræðisþjóð
Veraldar?
■Gengisskráningin
ákveðin með lögum.
Rétt er að undirstrika það
rækilega, að gengisskráningin
er ákveðin með lögum frá al-
þingi, sem hafa hlotið staðfest-
ingu forseta íslands. Engin
breyting eða tilvik frá þeim um
eitthvað annað en í lögunum
sjálfum greinir, nema með nýrri
löggjöf frá alþingi, eða bráða-
birgðalögum, ef alþingi ekki sit-
ur að störfum.
Einfaldar ákvarðanir rík-
isstjórnarinnar í því sam-
bandi eru því annað tveggja
ógildar og marklausar með
öllu, eða bein yfirlýsing um
það, að ríkisstjórnin hafi tek-
ið sér völd til að skipa hér
málum að eigin geðþótta, án
tillits til laga og stjórnskip-
unar ríkisins.
Sanngirniskrafa.
I þessu efni breytir það éngu
þótt segja megi, að hér sé úm
sanngirnismál að ræða.
Því hefur verið haldið fram
af þessu blaði, að með gengis-
fellingunni hafi verið vegið
mjög harklaga og jafnvel
hættulega að námsmönnum, og
þá sérstaklega að þeim, er nám
stunda erlendis. Enda hafa mót-
mæli frá þeim streymt að al-
þingi og ríkisstjórn, og það svo
snemma, að auðvelt var að taka
sanngjarnt tillit til óska náms-
mannanna í sjálfu gengisfell-
ingarfrumvarpinu. Segja má, að
námsmenn þei,i\ sem fóru til
náms erlendis á síðasta hausti,
hafi ekki haft ástæðu til að
ætla, að þeim yrði íþyngt svc
Atlan söluskatt ætti
að innheimta í tolli
Söluskattur í smásölu kostar almenning
miklu meira en ríkiö leggur á.
Eins og kunnugt er, hefur
ríkisstjórnin ákveðið að taka
upp að nýju að leggja sölu-
skatt á flestallar vörur í smá-
sölu.
Er í fjárlagafrumvarpinu
ígengið út frá, að skattur þessi
nema 280 milljónum króna á
árinu 1960.
Mönnum er enn i fersku
minni, að fyrir nokkru var
þessi söluskattheimta lögð nið-
ur við almennan fögnuð, enda
má segja að þessi skattur sé ein
sígildasta sönnun þess, að ekki
sé síðar mögulegt að hafa í
frammi skattsvik í sambanai
við óbeina skatta en beina
skatta.
Reynzla okkar af söluskatti í
smásölu var sú, að í ríkissjóð
kom ekki nema nokkur hluli
þess, sem þessi skattstofn átti
að skila.
Það er tiitöluiega auðvelt að
reikna út, hve mikill söluskatt-
ur ætti að vera af innflutningn-
um samkvæmt innflutnings-
skýrslum Hagstofu íslands. En
hann kom ekki í ríkissjóð 1
sknarsemi við þá útreikninga.
Fuilnægjandi eftirlit með
því að allur söluskattur í smá-
sölu innheimtist, mundi kosta
slíka fimbulskriffinnsku og
eftirlitskerfi, að hinir 200 róm-
uðu skattheimtumenn beinu
skattanna yrðu varla nefnandi
í samanburði við þau ösköp.
Það er því ómótmælanleg
staðreynd, að söluskattur í
smásölu er þjóðinni miklum
mun dýrari en þörf er á. Þeim,
sem til þessarar mála þekkja,
þykir t.d. engin fjærstæða að
nefna í þessu sambandi tölur
eins og það, að eigi ríkissjóður
að geta innheimt 280 milljónir
á ári í þennan skatt muni það
kosta þjóðina það, að hún verði
að greiða um 400 milljónir
króna. Nú getur rikisstjórnin
farið aðra leið til að ná þessum
skatti og það á þann veg, að
almenningur þurfi ekki að
greiðá meira en ríkið innheimt-
ir. Hún er sú að innheimta
allan söluskatt í tolli. Sá sölu-
skattur, sem þar er innheimtur
skilar sér allur í ríkissjóð.
í tolli er nú þegar innheimt-
Rramh. á 2. síðu.
við námið, sem nú er raun á
orðin. Allra sízt þegar það er
haft í huga, að þeim hafði ver-
ið hlíft áður þegar svipaðar að-
gerðir voru gerðar og nú.
Með tilliti til þess má líta
svo á, að það hefði verhV
sanngjarnt og ekki óeðlilegt,1
að svo hefði verið kveðið á í
gengisfellingarlögunum, að
þeir skyldu njóta sömu að-j
stöðu með yfirfærslur út
þetta skólamisseri og þeir
höfðu við upphaf þess, en^
ekki aðeins til 5. marz eins.
og „ríkisstjcrnin hefur nú
ákveðið.“
Krefjast verður löggjafar.
En þessu tvennu verður að
halda vandlega aðgreindu, eðli
málsins og aðferðum ríkis-
stijórnarinnar.
Það má engri ríkisstjórn
þola, að hún brjóti lög og
í'éttarreglur lýðtæðisins, og
gildir þar einu, hvort það er
gert í góðum eða illum til-
gangi.
Þess vegna verður að
krefjast þess, að ríkisstjórnin
leggi nú þegar fram á alþingi
frumvarp til laga um breyt-
ingar á gengisfellingarlög-
unum varðandi yfjrfærslnr'
til námsmanna út þetta
kennslumisseri. V
Því verður heldur ekki trúað,
að íslenzkir námsmenn mundu
fagna mjög þessum hunds-
bótum sér til handa, ef þær
skyldu fela það í sér, að rík-
isstjórnin kæmist upp með það
að taka sér vald, sem hún ekki
hefur og ekki á að hafa, né
má hafa. Og það má eftirtekt-
arvert heita, ef þingmenn
stjórnarandstöðunnar láta bjóða
sér slíka framkomu af hálfu
ríkisstjórnarinnar. Þá gætu
þeir eins vel tekið pokann sinn
og labbað sig heim.
Ef ríkisstjórnin á að komast
upp með það að vega á þennan
hátt að alþingi hvað eftir ann-
að, hvað yrði þá orðið eftir af
þinginu eftir t. d. þetta kjör-
tímabil allt?
Forvextir ærunnar
Vilhjálmur Þór á sæti í
miðstjórn Framsóknarflokks-
ins. Hann átti að sögn tíðar
göngur fyrir áramótin síð-
ustu yfir í dómshús saka-
dómaraembættisins við
tjörnina í sambandi við eitt-
hvert víðtækasta og um-
fangsmesta viðskiptasvindl-
mál, sem þar liefur nokkru
sinni verið til meðferðar.
Um svipað leyti eða nokkru
síðar sat sami Vilhjálmur
Þcr á tíðum fundum með
fjármálaráðherra íhaldsins
og sérfræðingum hans við að
undirbúa bjargráðaaðför nú-
verandi ríkisstjórnar að al-
þýðustéttunum, og hans ráða
var leitað í þeim herbúðum
í sambandi við „stóra“ fjár-
lagafrumvarpið með • litla
greiðsluafganginum. ..
Á sama tíma tók Vísir,
einkablað Gunnars Thor-
oddsens upp hanzkann fyrir
Vilhjálm Þór í olíumálinu, og
er Vísir eitt íslenzkra blaða
um þá afstöðu.
Framsóknarflokkurinn er
andvígur vaxtahækkun
þeirri, sem nú hefur verið
dembt á þjóðina, einkum og
sér í lagi vaxtahækkun
nokkurra framkvæmdasjóða.
Vilhjálmur Þór. miðstjórn-
armaður Framsóknarflokks-
ins er oddamaður í stjórn
seðlabankans og getur mynd-
að þar meirihluta með öðrum
miðstjórnarmanni Framsókn-
arflokksins og Inga R.
Helgasyni. Vilhjálmur Þór
greiddi atkvæði gegn þessum
tveim mönnum og með full-
trúum ríkisstjórnarinnar þeg-
ar stjórn seðlabankans ákvað
vaxtaliækkunina, og um leið
gegn stefnu Framsóknar-
flokksins.
Nú er vitað, að Framsókn-
arflokkurinn hefur vikið
mönnum úr flokknum fyrir
minna sakarefni. Það er
einnig vitað, að meint aðild
Vilhjálms Þórs að olíumál-
inu hefur ekki aukið veg
landsins út á við í fjármál-
um, eða fjármálaheiminum
erlendis.
En spurningin er, hafa
forvextir ærunnar á Islandi
hækkað eða lækkað í sam-
bandi við vaxtahækkunina?
Okurvöxtunum velt
yfir á almenning
Ríkisstjórnin hefur nú látið
verðlagseftirlitið gefa út ný
verðlagsákvæði vegna bjarg-
ráðanna. Þau líta ekki ósnotur-
lega út á pappírnum, og nú
geta Morgunblaðið og Vísir birt
með stórum fyrirsögnum að
álagning hafi verið lækkuð.
Ekki er þó svo að skilja, að
álagning hafi raunverulega
verið lækkuð.
Samkvæmt þeim boðskap
stjórnarvaldanna, að nú yrðu
allir að fórna, var reiknað með
því, að álagning hækkaði a. m.
k. ekki að krónutölu frá því,
sem var fyrir „bjargráðin“.
Þetta þýddi það, að álagn-
ingarprósentann varð að lækka
vegna þess að lagt var á hærri
upphæð eftir gengisbreyting-
una.
En það þarf ekki lengi að
Sama vörutegundin á
margs konar verði
Nú geta húsmæður og aðrir
fengið að kynnast smjörþefnum
af bærilegri sérfræði á næst-
unni.
Það má þó enginn láta sér
bregða í brún, þó að þeim finn-
ist hlutirnir harla undarlegir
og fremur óvenjulegir, heldur
gæta þess vel að hér eru á
ferðinni margslungin vísindi
og bjargráð. Þess má senn
vænta, að þau stórmerki gerist,
að ein og sama vörutegund
geti verið með margskonar
verði í einni og sömu verzlun,
og allt sé þó með felldu.
Hin ýmsu afbrigði þessarar
verðflóru geta orðið til með
eftirfarandi hætti:
1. Varan er reiknuð á
gamla genginu og me'ð
gömlu tollunum, og
gömlu álagningunni.
2. Varan er reiknuð á
gamla genginu en nýju
tollunum og nýju álagn-
ingunni.
3. Varan er reiknuð á nýja
genginu með nýju tollun-
um og nýja álagning-
unni.
4. Varan er reiknuð eins og
í dæmi 3, en með sölu-
skatti í smásölu.
5. Varan er reiknuð eins og
í dæmi 4, en með 50%
hærri flutningsgjöldum.
Fleiri möguleikar eru vist
fyrir hendi t.d. með sælgætið í
Framh. á 2. síðu.
athuga hin nýju verðlags-
ákvæði til að ganga úr skugga
um það, að álagningin verður
ekki hin sama að krónutölu
þegar vörurnar á nýja genginu
verða verðlagðar eins og áður
var, heldur allverulega hærri.
Er sýnilegt að væntanlegri
vaxtabyrði af okurvöxtunum
hefur verið smyglað þarna inn
þannig að lítið bæri á, og vel
það.
Það er því nú þegar stað-
reynd, að almenningur fær að
bera vaxtabaggann, hvað verzl-
unina snertir, en ekki burgeis-
arnir. Sama niðurstaða mun
verða með húsnæðið. Það mun
fljótlega koma í ljós, að vext-
irnir verða teknir í hækkaðri
húsaleigu, og svo mun verða á
fleiri sviðum.
Þetta er ekki annað en það,
sem við mátti búast vegna þess,
að það er eitt af „lögmálum
efnahagslífsins“ að vextir eru
rekstrarkostnaður, sem kemur
fram í verðinu, sem yfirveltist
því á almenning. Fram hjá því
er ekki 'auðvelt að komast, enda
verður engin tilraun gerð til
þess af núverandi valdhöfum.
STYRKUR
Stjórn Framfarasjóðs B. H.
Bjarnasonar kaupmanns hefur
ákveðið að veita kr. 3.000 náms-
styrk úr sjóðnum svo sem
skipulagsskrá mælir fyrir. —
Styrkinn má veita karli eða
konu, sem tekið hefur próf í
gagnlegri námsgrein, til fram-
haldsnáms, einkum erlendis. —
Umsóknir skulu hafa borizt for-
manni sjóðstjórnar, Hákoni
Bjarnasyni skógræktarstjóra,
fyrir 1. apríl n.k.