Frjáls þjóð - 16.07.1960, Blaðsíða 2

LISTIR

BOKMENNTIR
SSiSKS
Hermann Pálsson, kennari
í íslenzkq við háskólann í Ed-
inborg, er nýkominn heim til
stuttrar dvalar. Blaðamaður
við Frjálsa þjóð hafði hug á
að eiga við hann viðtal og íór
því niður á Landsbókasafnið
við Hverfisgötu, en þar er tið-
um hægt að finna manninn
þessa dagana. Þegar til kom
var Hei’mann þó hvergi sjá-
anlegur, en í skjalasafninu
stóðu hins vegar nokkrir
fræðimenn og ræddu um ís-
lenzk mannanöfn. Tilefni um-
ræðunnar mun einmitt hafa
verið síðasta bók Hermanns
um sínum góð nöfn og til þess
að vísa prestum vorum á þau
nöfn, er teljast íslenzk að lög-
um og fornri landsvenju.
Margir hafa ekki áttað sig á
þvi, að til eru lög um þetta
efni, en í bókinni eru þau
prentuð og rædd og fylgir
handhægur listi yfir 2000
nöfn og jafnframt er gerð
grein fyrir íslenzkum reglum
um samsetningu nafna.
Segjum t. d., að foreldrar
vilji skýra dóttur sína nafni,
sem endar á -dis. Þá geta
þeir flett upp í lyklum um
viðliði og séð, um hverja kosti
hún getur hjálpað mönnum
til að átta sig á skyldleika
nafna. Nöfn og nafnasiðir
eru svo mikilvægur þáttur í
íslenzkri menningu, að okkur
ber siðferðileg skylda til að
varðveita þau og nota þau á
sem réttastan hátt. Og auk
þess hvilir á okkur lagaleg
skylda að nota þjóðleg nöfn.
Sumir foreldrár, sem velja
börnum sínum forn og fátíð
Spjallað við
Hermann Pálsson
um þau mannanöfn íslenzk,
er svo teljast að lögum og
fornri landavenju, og er ný-
komin út hjá Heimskringlu.
Vilmundur Jónsson, fyrrum
landlæknir, benti á, að Her-
mann tæki ekki með i bók
sinni þær nafnaskýringar,
sem rót sína ættu að rekja til
sérstakra heimilisaðstæðna, t.
d. nafnið Friðþjófur. Stöku
sinnum hefði það borið við,
að lausaleikskrakkar væru
nefndir þessu nafni, og ættu
frekari skýringar að vera ó-
þarfar. Gagnstætt þessu væri,
þegar miklum erjum milli
hjóna lauk eitt sinn með full-
um sáttum við fæðingu fyrsta
barnsins. Það hlaut þess
vegna nafnið Ásthildur Björg.
Ekki vildu allir fallast á þess-
ar skýringar.
Stuttu síðar kom Trermann
Pálsson í safnið r 7 ræddi
biaðamaður við han" nokkra
stund. Hann var fyr t beðinn
að spjalla um nafna: ókina.
Islenzk
mannanöfn.
— Þessi bók c" fyrst og
fremst ætluð tii agræðis
foreldrum við að v ija börn-
þeir eiga að velja á nöfnum,
sem hafa þá endingu. Einnig
er fólk mjög oft í vandræð-
um, þegar það vill að piltur
heiti eftir konu eða stúlka
eftir karlmanni eða ef barnið
skal heita í höfuðið á tveimur
mönnum. En yfirleitt er unnt
að leysa slík vandamál, ef
nöfnin eru íslenzk. Drengur,
sem heitir eftir Halldóru og
Steingrimi, getur t. d. hlotið
nöfnin Hallgrímur, Þorsteinn,
Steindór o. s. frv.
Á síðari öldum hafa menn
hætt að átta sig á eðli nafna-
forðans, og af þeim sökum
hefur spi’ottið hér upp mikill
sægur af ónefnum. Stúlkur,
sem heitið hafa í höfuðið á
Hallgrími og Hávarði, hafa
t. d. verið skírðar Hallgrímína
og Hávarðína, en eftir fornri
venju hefðu þær átt að heita
Hallgríma og Hávör. Á síðari
tímum hefur komið fram
fjöldi af endingum, sem skeytt
er aftan við karlanöfnin, til að
mynda kvenmannsnöfn ' eins
og -ina, -iina og -sina, og á
sama hátt hafa karlanöfn ver-
ið mynduð með endingunum
-ius og -us (Guðrúnius, Kat-
rinus). — Hér vonast ég til að
bókin komi að notum, því að
Hermann Pálsson.
nöfn, átta sig ekki á þvi,
hvernig nöfnin beygjast. Þess
gætir til að mynda stundum,
að kvenmannsnafnið Ýr er ó-
beygt, en foreldrar ættu að
átta sig á þessu, áður en þeir
velja börnum sínum nöfn.
Loks vil ég taka það fram,
að ég vil alls ekki, að bókin
verði eða sé notuð sem refsi-
vöndur á þá, er hafa gefið
börnum sinum nöfn, sem
koma ilia heim við íslenzkar
reglur, heldur er hún ætluð
til leiðbeininga héðan í frá.
Kennmgar Barða
Guðmundsson.
— í nýútkomnu tímariti
Máls og menningar er grein
eftir þig um Barða Guð-
mundsson. Hver eru aðalat-
riðin í kenningu Barða?
— Undanfarna mannsaldra
hafa fræðimenn, sem skrifað
hafa um uppruna Islendinga
og islenzkrar menningar, taiið
það sjálfsagðan hlut, að ís-
lendingar væru hluti af
norsku þjóðinni og um leið
blandaðir Keltum. Þó kemur
ýmislegt það fram í fornís-
lenzkri menningu, sem er
mjög frábrugðið norskri
menningu. Hvernig á nú að
skýra þennan mismun? Sum-
ir halda því fram, að lands-
hagir á Islandi hafi valdið
þessari breytingu, og aðrir
segja, að mismunurinn stafi
af áhrifum frá keltneska
minnihlutanum. En þessar
skýringar hrökkva þó ekki til.
1 fyrsta lagi er vitað, að keltn-
esk menningaráhrif voru
mjög takmörkuð, og í öðru
lagi virðast ýmsir þættir í ís-
lenzkri roenningu svo sem
goðorðaskipun, stjórnarhætt-
ir og skáldskapur, hafa átt
sér rætur með þjóðinni fyrir
landnámsöld.
Það, sem Barði gerir, er i
stuttu máli, að hann viður-
kennir frásögn landnámu,
sem segir að landnámsmenn
hafi komið frá Noregi. Hann
gerir hins vegar ráð fyrir, að
menning þeirra hafi verið frá-
brugðin hinni almennu menn-
ingu Norðmanna. Þjóð vor er
eldri en íslands byggð, segir
Barði, — forfeður íslenzku
landnámsmannanna voru
þjóðarminnihluti i Noregi.
Kenning Barða er sú, að við
séum að einhverju leyti
komnir af Herúlum, germ-
önskum þjóðflokki, sem
flakkaði suður í álfu, en kom
aftur til Danmerkur og Suð-
ur-Svíþjóðar snemma á 6. öld.
Það er sennilegt, að slikur
þjóðflokkur hafi átt miklu
auðveldara með en aðrir að
taka sig upp frá Noregi og
byggja nýtt land, þegar frelsi
hans var storkað af einvalds-
konungi. Og Barði telur, að
þessi hluti landnámsmanna
hafi orðið ráðandi í íslenzku
menningarlifi.
í sambandi 'við kenningu
Barða má nefna, að enda þótt
ákveðin skoðun á uppruna ís-
lenzkrar menningar sé orðin
hefðbundin, þá þarf hún ekki
að vera rétt. Þessi söguskoð-
un stafar að nokkru leyti af
þvi, hve lengi við lutum Norð-
mönnum og höfðum náin
samskipti við þá. Þó að ís-
lenzka þjóðin sé afkomandi
ákveðins þjóðarminnihluta,
hlaut mismunurinn að hverfa
um leið og samskiptin urðu
meiri.
— Hverjir verða nú til að
halda rannsóknum Barða á-
fram?
— Það veit ég aldrei. Allar
rannsóknir taka langan tíma,
og ekki er svo vel búið að
íslenzkum fræðimönnum, að
vænta megi mikilla afkasta.
En úr því að fræðimenn eru
nefndir, vil ég minnast á forn-
ritafélagið. Það hefur starfað
nú um 30 ára skeið og unnið
mjög gott verk. Eftir því sem
ég bezt veit, hafa útgefendur
orðið að vinna verk sín í hvild-
artíma sínum, í sumarleyfum
og eftir erfiðan vinnudag við
kennslu. Miklu betra væri að
ráða fastan starfsmann til
þess að gefa fornritin út, fá
mann á borð við Jónas Krist-
jánsson, Jóhannes Halldórs-
son eða Þórhall Vilmundar-
son, og með því móti gætu
bindin komið miklu örar út.
Þessi útgáfa íslenzku forn-
ritanna er öilum öðrum betri,
svo langt sem hún nær, og
menn sem kaupa fornritin,
eiga heimtingu á að þurfa
ekki að bíða alltof lengi. Þrjá-
tíu ár eru of langur tími.
NjálubvS'ruj.
— Hvað liður Njáluþýðingu
ykkar Magnúsar Magnússon-
ar. Hafið þið unnið við hana
lengi, og kemur hún ekki
bráðum út?
— Njáluþýðingin kemur út
í bókaflokki Penguin Classics
21. júlí næstkomandi. Við
höfum unnið við þýðinguna í
4—5 ár.
— Vinnið þið að fleiri þýð-
ingum fyrir Penguin útgáf-
una?
— Já. Eiríks saga rauða,
Grænlendingasaga og Lax-
dæla koma væntanlega út i
þýðingu okkar hjá sama fyr-
irtæki eftir 1—2 ár. Við er-
um búnir að vinna mikið að
texta, en eigum formáll eftir.

Snemma í septem’u ;■ efnir
Ferðaskrifstofa ríkisins. í sam-
ráði við rússnesku fe ðaskrif-
stofuna Inturist, til stórkostleg-
ustu sumarleyfisferð• ársins,
20 daga hópferðar um Sovétrík-
in og Norðurlönd. Margir hafa
undanfarna daga lagt leið sína
niður í Lækjargötu, þar sem
skrifstofan er til húsa til þess
að afla sér nánari up dýsinga
um ferðina. Svo virðist sem ís-
lendingar hyggi gott til glóðar-
innar að sleikja sólskinið á
Svartahafsströndum.
Það er ofur eðlilegt, að menn
hafi áhuga á þessari ferð öðrum
fremur, þar sem svo mikið hef-
ur verið deilt um þjóðskipulag
þessa lands, en fáum gefizt
kostur á að kynnast landi og
þjóð af eigin raun. Almenningur
hefur staðið álengdar og fylgzt
með skjalli og skömmum á vnxl,
ekki haft við að snúa höfðinu
frá vinstri til hægri, hægri til
vinstri. En varla getur hjá því
farið, að menn verði einhvers
vísari af að ferðast um landið.
búnaðar- og iðnsýningu í út-
jaðri Moskvu.
Frá Moskvu verður flogið til
Sochi, dálátillar borgar á Krím-
skaga, sem nefnd hefur verið
„perla Svartaháfsins“, og það
ekki að ófyrirsynju. Þangað
Hópferð til Rússlands
Fréttapistill frá Ferðaskrífstofunni
k
Frá Sochi á Krímskaga.
Ákveðið hefur verið að leggja
af stað þann 2. september,
fljúga til Kaupmannahafnar og
þaðan áfram>til Moskvu. Dval-
izt verður 5 daga í Moskvu,
þessari gullnámu göfugra lista.
Dagana, sem hópurinn er um
kyrrt í Moskvu er leikárið að
byrja og því óvenjulega'mikið
um að vera í borginni. Einnig
gefst mönnum kostur á að skoða
hina frægu Kreml, kirkjur borg-
arinnar og söfn, og loks land-
'flykkjast menn úr öllum lands-
hornum til þess að njóta allra
þeirra lystisemda, sem staður-
inn hefur upp á að bjóða.
Sólbakaður og endurnærður
flýgui’ hópurinn eftir 4 daga til
Leningrad, borgar tsaranna, þar
sem hann dvelst 2 daga. Farið
verður m. a. í Hermitage-safn-
ið, eitthvert auðugasta safn mál-
jverka og. höggmynda.
j í Leningrad verður stigið á
•skipsfjö} ,og komið: við í þeim
höfuðborgum Norðurlanda, sem.
liggja að Eystrasalti. Ms. Bal-
tycka, sem siglt verður með um
Eystrasalt, er mjög glæsilegt
strandferðaskip og því lítil
hætta á, að um menn væsi.
Fyrst verður haldið til Hels-
inki. „Hina hvítu borg noi’ðurs-
ins“ hafa menn kallað höfuð-
borg Finna, vegna þess að hún
er eins og mai-amaraborg til-
sýndar, þegar siglt er af hafi.
Þar verður dvalizt hluta úr
degi, en síðan haldið aftur unn
borð í Baltycka.
Næsti áfangastaður er Stokk-
hólmur, sem teygir sig á ótal
skerjum út 1 Löginn. í þessari
snyrtilegu borg verður hópur-
inn um kyrrt nokkra stund, síð-
an verður siglt eins og leið ligg-
ur til Kaupmannahafnar.
Ekki þarf að hafa mörg orð
né stór um okkar fornu höfuð-
boi'g. Hana þekkja allir íslend-
ingar af lesti’i eða eigin raun. f
Höfn dveljast féi’ðalangai-nir 2
daga, og fljúga hehnleiðis 21.
september með sjóð fagurra
endurminninga.
2
Frjáis þjóð — Laugardaginn 16. júlí 1960