Frjáls þjóð - 16.07.1960, Blaðsíða 3

-JÍP.Í ’■
Fyrir nokkrum vikum var
þeirri frétt slegið upp stór-
um stöfum á forsíðu Tímans,
að radarstöð Bandaríkja-
manna við Thuleflugvöllinn
á Grænlandi væri iífshættu-
leg mönnum og málleysingj-
um. Fréttin var höfð eftir
einkaskeyti frá Kaupmanna-
höfn, og þar sagði, að kjarn-
orkugeisli sá, er stöðin sendi
frá sér, væri bráðdrepandi í
margra kálómetra fjarlægð.
Nefnd voru dæmi þess, að
fuglar hefðu drepizt í miðj-
um geislanum og fallið
steiktir niður í radardiskinn.
Tíðindi þessi vöktu að
sjálfsögðu nokkra athygli og
þótti fæstum, að Grænlend-
ingar væru öfundsverðir af
þessum kjarnorkuriting.
Hvergi mun þess þó hafa
verið getið, að á íslandi eru
einnig radarstöðvar, sem'
gætu verið skaðlegar, og ekki
ein heldur fjórar.
Fréttin
var orðum aukin.
FRJÁLS ÞJÓÐ leitaði
strax til eðlisfræðideildar
Háskóla íslands og bað vís-
indamann að segja álit sitt
á málinu. Því miður hefur
dregizt nokkra hríð að birta
þennan greinarstúf vegna
þrengsla í blaðinu, en hér
birtum við nú þær upplýs-
ingar, sem við fengum, á-
samt nokkrum nýjum athygl-
isverðum staðreyndum.
í eðlisfræðidéild Háskóla
íslands varð fyrir svörum
ungur maður að nafni Hörð-
ur Frímannsson, og kvaðst
hann hafa kynnt sér dálítið
þessi efni. Hann sagði, að frá-
sögn Tímans væri greinilega
kunnugt að ’slíkir geislar
gætu stundum haft hitaverk-
un.
Radargeisli
getur verið skaðlegur.
Hitageislun kemur ýmist Kl'ÖftUg
fram utan á hlutum eða inni
í þeim. Sá sem verður fyrir
henni utan á líkamanum
finnur fyrir hitanum mjög
greinilega og getur því forð-
að sér, áður en hann hefur
brennt sig. Radargeislarnir
herzlu, að þekking manna á
áhrifum radargeisla væri enn
mjög takmörkuð, en til ör-
yggis væru slíkar stöðvar yf-
irleitt girtar af.
Er radargeislinn
mjög orðum aukin og lítt
mark takandi á henni. Geisi-
ar þessir ættu til dæmis ekk-
ert skylt við kjarnorkugeisla.
því að þetta væru aðeins út-
varpsbylgjur með sérstakri
tíðni. Hitt væri sjálfsagt rétt,
að geislarnir gætu verið
hættulegir. Að vísu væri
þekking manna á þessu efni
mjög takmörkuð, en þó væri
geta á hinn bóginn haft inn-
vortis hitaáhrif, og þau gera
ekki vart við sig fyrr en allt
er um seinan.
Hörður kvaðst ekki vita,
hve sterkar radarstöðvar
Bandaríkjamanna á íslandi
væru, en hélt þó, að þær
væru margar veikari og
kraftminni en stöðin við
Thule. Hann lagði á það á-
áhnf á endur.
Ungur maður, kennari við
gagnfræðaskóla hér í Reykja-
vík, hefur vísað blaðinu á at-
hyglisverðar umsagnir fugla-
fræðinga um áhrif radar-
geisla á flug anda og gæsa-
hópa.
Margar tilraunir hafa ver-
ið gerðar á síðustu árum með
radartæki til þess að rann-
saka viðbrögð fugla á flugi,
þegar að þeim er beindur
geisli frá radartæki. Niður-
staðan er almennt sú, að
fuglarnir virðast íjiissa jafn-
vægið, endUr í oddaflugi
tvístrast og hver einstakur
fugl breytir um stefnu.
Svo nefnt sé eitt dæmi af
mörgum, sem finna má í bók-
inni Travels and traditions
of Waterfowl eftir H. Albert
Hochbaum, þá er sagt þar
frá, er geisli frá litlu radar-
tæki var sendur á andahóp í
150 feta fjarlægð. Tækið var
hljóðlaust, og vísindamenn
ÍM

e / ■ ■-r,",,;v\, v ■■- ’íTif1 ' ■ v ■ - - -i
m
földu sig til þess að útiloka
nokkra aðra truflun. Þegar
radartækinu var beint að
hópnum, féll hver einasti
f ugl í loftinu að minnsta kosti
20 fet, eins og hann hefði ver-
ið hittur skoti. Fuglarnir
náðu þó jafnvægi aftur, —
sumir ekki fyrr en rétt við
jörðu, og skipuðu sér upp í
röð á nýjjan leik, en flugu þó
burt í hornrétta stefnu mið-
að við þá, sem þeir höfðu áð-
ur fylgt.
Kannast éinhver
við þetta fyrnbæn?
Almennt virtust ra’dar-
geislar hafa mjög kröftug á-
hrif á gæsahópa, enda þótt
engin tök væru á því að
rannsaka nánar, hvað raun-
verulega kæmi fyrir. Vís-
indamenn vita sem sé ekki
fyllilega hvort radargeislinn
er hættulegur eða ekki.
Enginn vafi er á því, að
hér er fjallað um nokkuð at-
hyglisverða hluti. FRJÁLS
ÞJÓÐ vill því hvetja þá, sem
kynnu að geta miðlað af ein-
hverjum fróðleik um sama
eða svipað efni, að láta hann
blaðinu í hendur við tæki-
færi.
Kunningjar í heinisókn hjá Viihjálmi.
I heimsókn hjá
Vilhjálmi frá Skáholti
Vilhjálmur skáld frá Ská-
holli er nýbúinn að opna
sjálfstæða verzlun í litlum
kjallara við Gamla kirkju-
garðinn í Aðalstræti. Dag-
blöð bæjarins hafa skrifað
ofurlítið um þetta fyrirtæki,
svo að flestum mun víst
kunnugt, að það er til. En þar
eð verzlun þessi er nokkuð
sérstæð hér á landi, en er
hins vegar staðsett á lítt á-
berandi stað í bænum og á þó
allt Sitt undir að einhverjir
taki eftir henni, skal hennár
getið hér í fáeinum orðum.
Listmunaverzlun Vilhjálms
liggur sem sagt við Aðal-
stræti, nánar tiltekið inn við
hornið hjá byggingum.Land-
sírnans. Það er gengið xiiður
litlar tröppui’ við vegg, sem
Frjáte þjé* -
snýr móti suðri, opnaðar lág-
ar dyr og þá blasir öll dýrð-
in við komumanni. Vilhjálm-
ur tekur auðvitað hjart-an-
lega á móti öllum gestum og
býður jafnvel upp á kaffi, ef
maður þekkir hann vel.
Það er lágt undir loft hjá
skáldinu, en kemur þó ekki
að sök, ef gestirnir eru einn
áttatíu og fimm á hæð —eða
minni. Herbergið er langt en
hlýlegt og við alla veggi er
raðað einhvers konar list —
málverkum og teikningum,
ljóðlist í þykkum bókum,
tónlist í nótnaheftum, píanó
til þess að leika hana á (þeg-
ar snillingar koma í heim-
sókn) og loks hin sígildu
listaverk náttúrunnar: blóm
og fuglar, bæði lifandi og
júlí 1360
dauðir.
— Hvað gerirðu við þessi
morðtól? spyrjum við og
bendum á furðulegar sveðj-
ur ug spjót, sem þarna hanga.
— Ég nota þau í nauðvörn,
segir Vilhjálmur. Hér er ég
ósigrandi. Annars er ég að
selja þetta fyrir vin minn.
Þetta eru svertingjavopn frá
Afríku og kosta mörg þús-
und.
— Selurðu dálítið af fugl-
um?
— Það er reytingssala.
Annars sá ég mest eftir ugl-
unni, sem flaug frá rriér um
daginn. Ég hafði dálítið sam-
kvæmi hérna í kjallaranum
um daginn og síðan hef ég
ekki séð ugluna.
— Flaug hún úr búrinu og
út úr húsinu?
— Ég veit ekki, hvernig
hún slapp. Hún var útstopp-
uð.
— En selurðu mikið af
málverkum?
— Já, talsvert. Sjáðu
hérna! Þetta 'er Ferró, og
hérna er Veturliði, Bjarni
Jónsson, Kjarval, Jón Stef-
ansson og margir, margir
margir fleiri.
— Og ungu skáldin koma
hingað?
— Já, já — alltaf opið hús
fyrir þau. Á laugardaginn er
skáldakynning — þá lesa
þeir upp úr verkum sínum.
— Til hvers er þessi
pumpa?
— Pumpa vatni, maður. Þú
ert staddur núna fyrir neðan
sjávarmál. Og þegar er stór-
streymt, kemur sjór í brunn-
inn hérna undir okkur. Þá
verður að pumpa.
— Hvenær er svo opið hjá
þér?
— Það er alltaf opið hjá
mér — þegar ég er við.
Framsókn —
Frh. af 8. síðu.
hvefis kommúnistalöndin voru
varnarlaus, jafnskjótt og Sovét-
ríkin urðu kjarnorkuveldi. Það
var vonlaust að verja þau með .
sameiginlegri árás, því að
hvorki evrópskir bandamenn
okkar í Atlantshafsbandalag-
inu, Kanadamenn né við sjálfir
vorum færir um að verja þau
fyrir sovézkri gagnárás.“
,,í Asíu, í nágrenni við komm-
únista stórveldin tvö, er eðlileg
og skynsamleg' stjórnarstefna
ókommúnistisk ríkis sú að vera
óháð í kalda stríðinu.“ I
Það liggur í augum uppi, að
smáríki í Evrópu eins og fs-
land hefur svipaða aðstöðu og
ókommúnistiskt ríki í Asíu.
Hlutleysisstefna er því skyn-
samlegust og eðlilegust fyrir
smáþjóð.
Þessar tilvitnanir verða að
nægja að sinni. En erfitt er að
skilja, hvers vegna málgagn
framsóknarmanna birtir þýdda
grein, sem kollvarpar þeim
kenningum, er stefna framsókn-
ai'flokksins er xæist á án þess að
gera ráð fyrir, að flokkurinn sé
að uridirbúa eða hafi þegar
breytt um stefnu í hermálinu.
Bílakirkjugarður -
Frh. af 8. síðu.
ingar ei'u hættir að nota, —•
j árnarusl ,sem hleðst upp í stóra
bílakirkjugarða á fáeinum ár-
um. íslendingar þux’fa á litlúm
bílum að halda, ódýrum ög
stei’kum. En framar öllu öðru
ber þó nauðsyn til að stöðva
amerísku ,,verndarana“ í bíla-
braski sínu.
Glannar
Framh. af l'< cíðu.
inum, að friður verði aldrei
tryggður fyrr en hlutlausa afl-
inu meðal þjóðanna hefur
vaxið svo fiskur um hrygg, að
það megni að hafa forystu um
samninga milli stórveldanna og
framkvæma afvopnun. Það er
sannfæi’ing mikils fjölda lands-
manna, ef ekki meirihluta
þeii’ra, að íslendingar geti ekki
samvizku sinnar vegna setið
lengur í herbandalagi og lei-gt
land sitt undir hei'stöð, sem í
dag er notuð til njósnaferða; fen
gerir það eitt gagn í stríði að
valda dauða milljóna manna í
öðrum löndum og kalla tortím-
ingu yfir þá sjálfa. Það er sann-
færing þeirra, að ísland eigi að
skipa sér í sveit hlutlausi’a þjóða
og stuðla með bví að friði.
Hrakningar -
Framh. af 5. síðu.
vestur til Btjarneyjar, fór ng
með þeim Tómas prestur Sig-
urðsson á Flatey. En er á léið
þann dag tók veður áð
versna, gekk í suður með
roki og kafaldi, og æfihn
höfðu þeir bai’ning og náðu
nauðulega Bjarneyjum. Degi
síðar fóru þeir til Langéýjár.
Þaðan fengu þeir flutning áð
Arnarbæli, höfðu oftast áhfcl-
viðri, en komust þó helíir
h«m.
3