Frjáls þjóð - 16.07.1960, Blaðsíða 4

frjáls þjóð
[ Útgefandi: Þjóðvarnarflokkur Islands.
Ritstjórar: Ragnar Arnalds,
Gils Guðmundsson, ábrn.,
Framkvæmdastjóri: Kristmann Eiðsson.
I Afgreiðsla: Ingólfsstræti 8. — Simi 19985. — Pósthólf 1419.
| Askriftargj. kr. 12,00 á mán. Argj. kr. 144,00, í lausas. kr. 4,00.
FélagsprentsmiÖjan h.f.
Lýðræði
■VTítjándu öldina má með allmiklum rétti kenna til lýð-
ý ’ ræðis í Evrópu. Stjórnarbyltingin franska ruddi lýð-
ræðishugsjónum braut og víða um álfu ómuðu frelsiskröf-
ur fólksins. Einvaldskonungur Danaveldis sá sér ekki ann-
að fært en gefa út tiiskipun um ráðgefandi þing árið 1831,
Og skömmu síðar eða árið 1848 afsalaði hann sér einveldi
sínu, svo sem íslendingum má vera kunnugt. Hér uppi
á íslandi greip lýðræðishugsjónin svo um sig, að fátækir
leiguliðar og vinnumenn austur í Múlasýslum tóku sig sam-
an, undirrituðu þakkarávarp og sendu mikilsvirtum dönsk-
um stjórnmálamanni, þegar hann hafði barizt gegn því úti á
Hróarskelduþingi að kosningarréttur íslendinga yrði þund-
Inn við fasteign. Víðsvegar um álfuna hljómuðu kröfur lýð-
ræðismanna um aðild fólksins að ríkisstjórn, um málfrelsi,
fundafrelsi og frelsi til að stofna og starfa í hvers konar
samtökum. Þessi réttindi og önnur, sem barizt var fyrir,
urðu hornsteinar iýðræðisþjóðskipulags, sem var í stöðugri
sókn. Lýðræðishugssjónir fylltu menn eldmóði og mótuðu
Viðhorf manna. Kjörorðið var frelsi, jafnrétti og bræðralag.
Framan af tuttugustu öld var lýðræði enn í stöðugri sókn,
en er á leið tók heldur að halla undan fæti. Lýðræðisstjórn-
arformið lét jafnvel undan síga sums staðar, þar sem það
hafði unnið sér fótfestu um hríð. Einræðisstefnur skutu upp
kollinum, mögnuðust og lögðu undir sig heil ríki, en eign-
uðust auk þess þegnrétt í hugum manna víða um heim,
manna sem hafa jafnvel ekki hikað við að svíkja föðurland
sitt, þegar hagsmunir einræðisstefnunnar kröfðust. Stefnur
eins og kommúnismi, fasismi og nazismi hafa flætt yfir, og
menn hafa ginið við gömlu einræðisröksemdunum, að frels-
isskerðingin væri eingöngu í þágu þegnanna sjálfra, stjórn-
arformið yrði að vera svo tii að tryggja öryggi og veldi rík-
isins eða þá að óskeikulir stjórnendur væru sem óðast að
skapa þegnunum sæluríki.
T ýðræðisstjórnarform hefur ýmsa anmarka, sem ekki
koma eins fram í einræðisþjóðfélagi. Lýðræði gerir
miklar kröfur til þroska þegnanna. í einræðislöndum fram-
kvæmir þjóðarheildin gefna stefnu og hlýðir fyrirmælum.
í lýðræðislöndum á hver einstaklingur sinn þátt í að móta
stefnuna og ber nokkra ábyrgð á framvindu mála. Þetta
veldur því meðal annars, að einræðisríkin eiga auðveldara
með að skipuleggja og framkvæma risaáætlanir. Því er við-
brugðið, hve þýzka ríkið efldist gegndarlaust á skömmum
tíma á dögum Hitlers, og svipað hefur gerzt í Sovétríkjun-
um, sem skara nú fram úr m. a. í eldfláugagerð. Áhangend-
Ur í öðrum löndum hafa stundum bent á þetta sem sönn-
un fyrir ágæti viðkomandi þjóðskipulags, og eðlilegt er á
þessari öld tæknitrúar og efnishyggju, að ýmsum þyki þau
rök góð. En þá gleymist einatt að spynja um hag þegnanna,
hvort hamingja þeirra og frelsi hafi vaxið að sama skapi.
Lýðræði á við ýmsa örðugleika að etja. Harðsvíraðir éig-
Jnhyggjumenn reyna að ná tökum á stjórnmálamönnum og
luóta skoðanir fólks með ærandi áróðri, auðhringar sölsa
undir sig völd. Almenningur sinnir ekki sem skyldi þeirri
ábyrgð, sem lýðræði leggur honum á herðar. Fólki hættir
til að sitja fast í neti ákveðins stjórnmálaflokké án þess að
hirða um að mynda sér sjálfstæðar skoðanir eftir málavöxt-
um. Lýðræði þarfnast hugsunar og hreiuskilni þegnanna
til þess að geta blómstrað.'
Lýðræði er að mörgu leyti erfitt stjórnarform. Og þó
hefur ekkert þjóðskipulag annað komið fram, sem ldklegra
sé til að tryggja þegnunum farsæld og hamingju. Hjá hinu
verður ekki komizt, að fólk uppskeri svo sem það hefur
sáð. Við kjörborðið ákveður það örlög þjóðar sinnar, og'
það ætti að vera hverjum og einum helg athöfn. En hinu
má ekki gleyma, að þessi réttur er fenginn fyrir linnulausa
baráttu, og um hann ber að standa dyggan vörð.
Tjíkisstjórn íslands hefur nýlega látið setja lög, sem banna
■*-*- verkfall. Rök hennar eru með því.móti, að þeim verð-
ur unnt að beita við flest verkföll, ef þurfa þykir. Það er
því eðlilegt, að þjóðin óttist að -hér sé aðeins fyrsta spor
stigið og lengra kunni að verða gengið síðar. En það skyldu
stjjórnarblöðin muna, þau sem lofsyngja gerðir ríkisstjórn-
arinnar nú, að sjálf hafa þau réttilega bent á það sem eitt
einkenni einræðis í Sovétríkjunum, að þar eru verkföll ekki
leyfð. Og vissulega .mun íslenzka þjóðin vera á verði, ef
höggva á of nærri rótum lýðræðisins. Það má.engri stjórn
haldast uppi til langframa.
Um aldamótin síðustu voru
vesturferðir enn í algleym-
ingi. Fátækt var mikil í
Evrópu og mönnum veittist
erfitt að brjóta sér leið til
frama og góðra efna, en vest-
ur'í Ameraku biðu frjósamar
sléttur þess, að ungt fólk og
hraust tæki sér plóg í hönd
og breytti ósnortinni jörð í
tún ok akra. Franskur sjó-
maður steig á land í Kanada
eða Bandaríkjunum og slóst
í hóp með nokkrum kola-
námumönnum frá Belgíu
eða sænskum tómthúsmönn-
um frá Gautaborg. Þeim var
eitt sameiginlegt, að eiga
nýtt líf fyrir höndum. Og
einn daginn stóðu á hafnar-
bakkanum í Winnipeg ung
hjón frá Snæfellsnesi með
aleigu sína og í sömu erind-
um og aðrir. Þar var kominn
Guðmundur Benjamdnsson
úr Kolbeinsstaðahreppi, tutt'
ugu og tveggja ára gamall
og nýkvæntur Ásdísi Þórðar-
dóttur frá Staðarhrauni.
Misjafnt var gengi land-
nemanna í Kanada. En ís-
lendingurinn var verkmaður
góður og sóttist vel að koma
sér áfram. Þeim hjónum
græddist mannfólk, börnin
urðu fjögur og framtíðin
virtist björt. Þó var eitt sem
skyggði á. Það var erfitt að
gleyma landinu gamla í At-
lantshafi og heimþráin varð
sterkari með hverju árinu.
Að lokum varð allt annað að
lúta í lægra haldi, og þau
Guðmundur sneru aftur heim
eftir átta ára vist í Kanada.
Á þeirri 'stundu eignaðist
Guðmundur Benjamínsson
kjörorð sitt: ísland fyrir ís-
lendinga.
í Reykjavík var þá fátækt
og mikið atvinnuleysi. Guð-
mundur tók það ráð að kaupa
sér hestvagn og byrja fyrstu
áætlunarferðir milli Reykja-
víkur og Hafnarfjarðar. Það
var árið 1907. En 1911 komu
bílarnir til landsins og hest-
vagninn haps Guðmundar
stóðst ekki samkeppnina. Þá
keypti hann söluturninn við
Arnarhól, og fram til 1929
var hann kaupmaður.
Hann var kominn yfir
fimmtugt og langaði til að
gera landi sínu meira gagn en
honum hafði enn auðnast.
Hann fór vestur á Snæfells-
nes tij æskustöðva sinna,
reisti þar nýbýli og nefndi
Grund. Þar hefur hann búið
síðan, jörðin 600 hesta töðu-
völlur og meira en helming-
ur grætt út á mel, beran mel.
Það sem áður var eyðimörk,
er nú gróið tún.
Guðmundur Benjamínsson
er nú orðinn 83 ára og hætt-
ur að búa — sonurinn tekinn
við. Hann var nýlega á ferð
í Reykjavík og leit þá inn á
skrifstofu FRJÁLSRAR
ÞJÓÐAR. Hann rabbaði
nokkra stund við heima-
menn og var þá fest á blað
viðtalið, sem hér fer á eftir.
Jón Helgason, ritstjóri, átti
viðtal við Guðmund fyrir fá-
um árum um ýmislegt í for-
tíð hans, og þess vegna vildi
hann sem fæst spjalla um
þá hluti. En hann var fús að
ræða þau mál, sem efst eru
á baugi með þjóðinni í dag.
Grund, er víst óhætt að snúa
sér að samtalinu. Fyrst segir
Guðmundur okkur álit sitt á
viðreisninni.
Viðreisnin er
aðsend.
— Já, ég lít nú dálítið öðr-
um augum á þessa svoköll-
uðu viðreisn en sumir aðrir
irráð yfir Hvalfirði, og*
kannski vilja þeir koma hér
upp í framtíðinni stóriðju-
veri fyrir sína atvinnuleys-
ingja, sem eru vást margar
milljónir. Þessir menn hafa
allt annan hugsunarhátt en
við og allt aðra hagsmuni.
Þeir kæra sig ekki um, að
íslendingar framleiði meira
en þeir- sjálfir þurfa.
Bændur
Rætl við Guðmund Benjamínsson frá Grund
gera. Ég tel, að hingað hafi
verið sendir tveir útlendir
menn til að stijórna hér fjár-
málunum. Við vorum búnir
að fá mikið af lánum og gjöf-
og þeir voru orðnir

Og eftir þessi fáú inngangs-
orð um ævi Guðmundar frá
hræddir um, þessir miklu út-
lendu hagfræðingar, að við
gætum ekki borgað þeim. Þá
sendu þeir tvo sérfræðinga
hingað til lands, annan frá
alþjóðabankanum og hinn
frá gjaldeyrisstofnuninni, og
þeir sögðu við okkur: Nú
lækkið þið gengið svona,
góðir íslendingai’, hækkið
vextina svona, — kvöddu svo
bara og fóru. Þeir þurftu
ekki að gera meira. En síðan
lenda allir erfiðleikar á bjess-
aði’i íslenzku ríkisstjórninni,
sem lætur fara svona með
sig, og honum Jónasi mínum
Haralz. Þeir þurfa að skipta
á milli fólksins uppbótum,
niðurgreiðslum og þjóðar-
tekjum, og þetta er óskap-
lega erfitt verkefni. Þið
skammið stjórnina fyrir úr-
ræðin, en ég geri það ekki.
Hún á kannski ámæli fyrir
að framkvæma þessa skipún,
trú og dygg, en ekki fyrir
„viðreisnina“ sjálfa, því að
hún er komin frá útlendum
mönnum.
— En að hverju stefna þeir
með okkur, þessir útlendu
menn, heldurðu?
— Þeir vilja fyrst láta
okkur borga, en auðvitað
vantar þá líka margt fleira.
Þá vantar til dæmis enrtþá
höfn í Nj axðv íkum og fullyf-

Guðmundur Benjamínsson kaus :
Gu
Þeir eru seigir.
— Hvað segja nú bændur
um þessar ráðstafanir?
— Bændurnir? Þeir hugsa
nú um lítið annað en hvern-
ig' þeir eigi að komast úr
skuldasúpunnfög greiða jáfð-
vinnsluverkfærin, sem þeir
hafa keypt á seinni árum. En
þeir eru auðvitað hræddir
við þessa stefnu, þora ekki
að reiða sig á hana. Við
höldum nefnilega, að ef ís-
lendingar hefSu- ráðið þess-
um málum sjálfir, ■ þá heí5i
Frjáls þjóð-— Laug-axdaginn 16. júlí. 1960