Frjáls þjóð - 17.12.1960, Side 5

Lú&vík Kristjánsson:
Heimasæturnar -
Framh. af 3. síðu.
Ennis. Hann var eilítið þrár og vildi ekki gefa upp
alla vor>, þótt hann hefði í eitt sinn orðið að fara
bónleiður til búðar, og er hans þáttur því enn
ekki allur.
Rögnvaldur gullsmiður Sigmundsson í Innri-
Fagradal, sem séra Friðrik segir að hafi þrásinnis
leitað ráðahags við Guðrúnu dóttur sína, var í
miklu vinfengi við Kristján Magnusen kammerráð
á Skarði, en kammerráðið var hins vegar erkióvin-
ur séra Friðriks. Enn á ofan bættist það, að Rögp-
valdur hafði forustu fyrir þeim mönnum, er séra
Friðrik átti í stríðum útistöðum við um þessar
mundir vegna hins svokallaða Staðarhólskirkju-
máls. Virtist Friðrik litlar horfur á hagstæðri lausn
þess máls, ef mótspyrna Rögnvalds yrði eigi brotin
á bak aftur.
Nú gerist það næst, að gest ber að garði í Ak-
ureyjum um miðjan september 1852, og er þá þang-
að kominn í annað sinn í kvonbænaerindum Árni
prestur á Sveinsstöðum. Rétt þykir að geta þess,
að Rögnvaldur í Innri-Fagi-adal hafði verið kvænt-
ur Önnu systur Árna, en hún hafði látizt réttu ári
áður, eða 9. september 1851. Sigþrúður og for-
eldrar hennar voru enn sama sinnis og fyrr og fór
prestur við svo búið. Nokkru eftir að hann var
heim kominn, skrifar hann séra Friðrik eftirfar-
andi:
„Mikilsvirti og elskulegi hr. vin!
Það er nú helzta bréfsefnið, að ég hér með inni-
lega þakka yður allar velgjörðirnar og uppbyggi-
legar viðræður við seinustu samfundi."
Síðan víkur sr. Árni tali að því efninu, sem
Eriðrik Eggerz var hugleiknast um þessar mundir,
en það var Staðarhólskirkóumálið. Veitir Árni hon-
um ýmsar ráðleggingar, en segir síðan:
„Ég bið yður nú fyrirgefa mér þetta Raisonnement
(rök), og taka það ekki svo sem sé ég að kenna yður
nein ráð í þessu efni, þar sem þér með yðar miklu
hyggindum sjáið bezt, hvað við á eftir kringum-
stæðum. En hitt þykist ég renna grun í, að ein-
hverjir, sem nær yður búa en stiftsyfirvöldin hafi
afíært þetta mál við þau, og getur í þessu efni
verið sem öðru, að það er oft lítið, sem bæði lagar
og aflagar------.
. . . Bið því innilega að fyrirg'efa mér allt masið
á miða þessum, sem ég enda með ástarkveðju og
hugheilum farsældar- og lukkuóskum í yðar heiðr-
aða hús — og vil jafnan með sannri virðingu finn-
ast
yðar virðingarfyllsti skuldbundinn vin.“
Hefi ég látið aðra ráða með mér.
Um svipað leyti og séra Friðrik berst þetta bréf
í hendur eða 12. október 1852, hefur hann þessi
tíðindi að segja Jóni Péturssyni, er leitað hafði
eftir konuefni í Akureyjum fyrir Pál í Víðidals-
tungu:
,, . . . Hvað það áhrærir, sem skrifið mér um
manninn, er hefur hug að staðfesta ráð sitt, þá
stendur svo á hérna, að elzta stúlkan vill ekki eiga
nema embættismann, og hefur hún þó ekki tekið
tveimur slíkum, sem hingað hafa komið, sú yngsta
Sigþrúöur PéiUrsdÓttir
er óráðinn unglingur. Á hinni þriðju hefur Rögn-
valdi í Fagradal gefizt kostur, einasta af því stúlk-
an vildi það, og þá þykir mikið fyrir að breyta
um þvert. Ég ætlaði ekki, að það mundi svo ráðast.
En þegar satt skal segja, þá má það vel vera. For-
eldrar Rögnvalds eru móðurbróðir og föðursystir
mín. Hann sjálfur er tilvalinn maður, lærði gull-
smíði i Höfn og hagaði sér vel. Hann er duglegur
maður til lands og sjóar, efnaður vel af lausafé og
á % af Innri-Fagradal og Hrúteyjar . .. Engan
hans galla veit ég, nema ef menn telja, að honum
þyki gott brennivín. En ekki held ég það verði að
skaða. — Þetta var orðið áður en ég fékk bréf yð-
ar. Ég get því ekki skrifað yður um það efni mcira.
Rögnvaldur hafði alltíð fengið afsvar frá mér —
og síðan hefi ég látið aðra ráða með mér.“ '
Sex dögum síðar, en séra Friðrik ritar fyrrgreint
bréf, eða 18. október 1852, var haldið brúðkaup
þeirra Guðrúnar og Rögnvalds. Hann var þá 41
árs, en hún stóð á tvítugu. Friðrik var svaramaður
dóttur sinnar, en kammerráðið á Skarði svargrnað-
ur Rögnvalds. Með þessari giftingu var Rögnvald-
ur úr sögunni sem fyrirsvarsmaður í Staðarhóls-
kirkjumáli, og séra Friðrik sá hilla undir að ganga
með sigur af hólmi j mesta þrætumáli, sem hann
átti nokkru sinni í, og voru þau þó ekki fá. En nú
bar atburð að höndum, sem séra Friðrik mun ekki
hafa órað fyrir. Þremur dögum eftir brúðkaupið
sturlaðist Guðrún dóttir hans og var hún flutt að
Bjarnarhöfn til lækninga hjá Þorleifi skyggna.
Ég get í því tilliti ekki enn þá verið
vonlaus.
Næst er að víkja sögunni til Jóns Pétui'ssonar.
Hann hafði nú fengið þær fregnir í síðasta bréfi
Guðrún Pétursdóttir.
Friðriks, að Guðrún væri lofuð, Sigþrúður vildi
ekki nema embættismann og Elínborg væri enn ekki
gjafvaxta að dómi föður hennar. Sem andsvar við
bréfi Friðriks ritar Jón honum 10. nóvember 1852:
„ ... Ekki hefir yður þótt ráðlegt að gefa P. V.
nokkurt vilyrði, og skrifa ég það nú föður hans,
að honum ekki muni duga að leita til yðar, annars
álít ég samt hverja stúlku vel sæmda af Páli og'
vildi óska, að dóttir mín væri í þeim sporum, að
hún væri orðin gjafvaxta og að hann hefði leitað
til hennar. En þér munuð víst ekki vilja gefa dæt-
ur yðar nema þeim einum, sem þér gjörla þekkið
Sjjálfir, og kann sú regla vera kannske fullkomlega
rétt.“
Þess var fyrr getið, að Árni prestur á Sveinsstöð-
um væri nokkuð þrár. Hann hefir átt tvær ferðir
í Akureyjar og horfið þaðan í hvort tveg'gja skipt-
ið með sárt enni. Hann á erfitt með að sætta sig
við að gefa upp alla von, Sigþrúður er dag sem nótt
í hug hans. Hann vill að séra Friðrik viti, að enn
búi sér sama í sinni, þrátt fyrir viðtökurnar, og nú
sendir hann honum síðustu kveðjuna, en hún er dag-
sett á Sveinsstöðum 26. nóvember 1852:
„Velœruverðugi!
Mikilsvir'ti og elskulegi herra vin!
Ég skrifaði yður bréf í haust, skömmu eftir að
ég kom heim úr ferð minni frá yður, sem ég bað
fyrrum mág minn, gullsmið Rögnvald S. Magnusen
fyrir, og veit ég ekki enn þá, hvoi't þér eða hann
hafið fengið það.
Ég leyfi mér samt enn á ný að ávarpa yður með
linum þessum, og byrja á því innilegast að óska
vður til lukku með giftingu dóttur yðar, sem ég
frétti jam ante festum (á undan veizlunni). Ég vona
nú og óska, að hún sé orðin heilbrigð og vil enga
Elinborg Pétursdóttir
(ótrú leggja á staðinn, þþ hgnn .pejndi^þ, pheilnæm-
ur systkinum mínum, sem áður kenndu sér einskis
meins. Ég get samt ekki stillt mig um að biðja eða
ráða Rögnvaldi éinlæglega til að rifa bæ sinn og
endurbyggja að nýju eða öðrum kosti hafa bú-
jarðaskipti, sem yður er víst og innan handar að
láta hann gjöra, t. a. m. á Gröfum. — Þetta er eng-
in hjáti'ú mín, heldur virðist mér sem undanfarin
reynsla um lengri tíma bendi til þess, að þetta væri
ei gjört ófyrirsynju. Erlendis hafa byggingar oft
verið rifnar niður í þessu tilliti. — Og þegar á
dögum Rómverja var talað um „Domos pestilentes“
(pestarbæli). — Og bið ég yður að misvirða ekki
þessa mina athugasemd, sem ég gjöri i einlægni,
af því mér finnst svo mikið í húfi.
• • • Ég get ekki endað miða þennan án þess að
minnast á aðalerindi mitt til yðar í haust, og get
ég í því tilliti ekki enn þá lifað sine spe (án vonar).
Hamingjan veit, að mér finnst ég ekki geta það,
þó það svo aldrei verði nema spes inutilis (fánýt
von). — Það umhugsunarefni getur ekki annað
en verið hjartanu hið kærasta, þó að það svo aldrei
eigi að verða nema til að vekja dolorem (sársauka).
Og' vil ég svo ekki fara lengra út í þetta. — Bið
yður innilega að fyrirgefa mér þennan óinyndar-
miða, sem ég enda með þjartanlegustu þakklætis
og ástarkveðjum samt alls koriar lukkuóskum í
Lyðar heiðraða bæ.“
ÞaS má Keita meS göfuguslu ættum
landsins.
Nú líða af hátíðar og árið 1853 heldur í garð. Guð-
rún er enn í Bjarnai'höfn og' batavon litil. „Mikil
ógleði hefir okkur orðið að þessu. En guð er góð-
ur og getur gefið bata á þessu, ef honum þóknast,“
segir séra Friðrik. — En þrátt fyrir að sigurinn í
Staðarhólskirkjumálinu vii'ðist ætla að verða dýr-
keyptui', tjóar ekki að setja það svo fyrir sig, að
vol og víl ráði. Kannske hefir stúdentinn í Víðidals-
tungu ekki enn fest ráð sitt og þótt Víðidalstungan
ein sé ekki m'ikii eign, er hún þó fornt og lands-
frægt óðal. Og séra Fi'iðrik kemst að þeirri niður-
stöðu, að réttast sé að heita á hui'ðir Jóns Pétui's-
sonar, og ritar hann honum eftirfarandi bi'éf 8.
janúar 1853:
„Mér finnst í bréfi yðar, sem þér kánnske haldið,
að ég hafi ekki ti'úað yður um Pál. Ef svo er, hafið
þér, minn vinur, tekið feil. — Ég trúi yður maitna
bezt og viðui'kenni það af hjai'tans alvöru fyrir
yður, og er sannfærður um, að yður hefur gengið
gott til á báðar síður.
Ættina þekki ég af öllum þi'em sonum Þórarins
sýslumanns, eins frá lögmanni Páli Vídalín of*
Bjarna sýslumanni Halldórssyni. Einxiig ætt Krist-
ínar, að hún er frá Sigurði sýslumanni á Hvítár-
völlum, og að hann var af Einarsnesætt og get því
ekki þrætt fyrir að það má heita með göfugustu
ættum í landinu. Um ríkidæmið veit ég ekki, eða
á hann meira en Víðidalstungueignina?
Að ég með hreinskilni segi yður allan sann-1
leika. — Ég hafði nokkuð á bak við eyrað, þá ég
skrifaði yður seinast. Þér vitið, að ég á bróður,
sem alltíð hefur verið mér trygglyndur og hann á
sonu. En síðan hefi ég getað dálítið sansað mig og'
séð, að ekki ræð ég fyrir vilja dætra minna, nema
ég' þvingi hann, og það þykir eins óvai'legt.
Ég skrifaði yður um hina elztu, að hún vill ekki
játast nema embættismanni, og ræður hún lund
sinni í því, hvort sem það er á viti byggt eða þaö
er vitleysa. . ,.
Þá er hin yngsta, Elinborg, ég held hún sé komirt
undir tvítugt, og ég get sagt yður svo satt um hang,
eins og vildi láta segja mér. Hún er að öllu leyti
5
Frjáls þjóð - Laugardaginn 17. desember 1960