Frjáls þjóð - 11.02.1961, Qupperneq 6

frjáls þjóð
p títgefandi: Þjú6varnaiJflolckur Islcmds.
1 Ritstjóri: Magniís BjarnfreOsson, ábm.
Framkvæmdastjóri: Kristmann Eiösson.
i Afgreiðsla: Laugavegi 31. — Sími 19985. — Pósthólf 1419.
Áskriftargj. kr. 12,00 á mán. Árg. kr. 144,00, í lausas. kr. 4,00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Varistaða um ísienzkan málstaS
Landhelgismálið er komið á dagskrá að nýju. Benda allar
líkur til, að nú vaki fyrir Bretum að knýja fram úrslit.
Stefna íslenzkra stjórnarvaida en enn sem fyrr næsta óljós,
nema hvað ráðið verður af skrifum stjórnarblaðanna að
þar muni sízt að vænta þeirrar andspyrnu gegn hinum
brezku kröfum, sem allur þorri íslendinga telur nauðsyn-
lega og sjálfsagða. Guðmundur í. Guðmundsson utanríkis-
ráðherra heldur uppteknum hætti, og neitar að gefa Alþingi
og þjóðinni skýrslu um samningamakk ríkisstjórnarinnar
við brezk stjórnarvöld. Er því helzt vitneskju að fá um
málið úr skrifum brezkra blaða og samkvæmt brezkum út-
varpsfréttum.
TT’ftir því sem síðustu fregnir frá Bretlandi herma. hafa
útgerðarmenn þar gert harða hríð ao stjórnarvöldun-
um og krafizt skjótra úrslita í fiskveiðideilunni. Láta þeir
dólgslega að vanda og heimta herskipavernd fyrir veiði-
þjófa innan islenzkrar landhelgi, verði ekki samið tafar-
iaust. Þá er það fullyrt í brezkum blöðum, að íslenzk stjórn-
arvöld hafi gert ákveðnar tillögur til brezku stjórnarinnar
um lausn fiskveiðideilunnar. Hins vegar kemur ekki ljós-
lega fram, hverjar þær tillögur séu. Aðspurður um þetta á
Alþingi nú í vikunni, fullyrti utanríkisráðherra reyndar að
umrædd frétt væri röng, íslenzka ríkisstjórnin hefði engar
tillögur lagt fram. Sagði hann að ekkert væri um það
ráðið, hvenær viðræður við Breta hæfust að nýju. Hins
vegar urðu ummæli hans ekki skilin á annan veg en þann,
að framhaldsviðræður um iandhelgina myndu fara fram,
samningamakkinu yrði haldið áfram.
Ounnudagspistill Benedikts Gröndals í Alþýðublaðinu um
síðustu helgi benti eindregið í þá átt, að frekari við-
ræður um landhelgina stæðu nú fyrir dyrum. Annars var
sú ritsmíð alþingismannsins og ritstjórans hið furðulegasta
plagg, full af úlfúð og ögrunum í garð þeirra fjölmörgu
íslendinga úr öllum stjórnmálaflokkum, sem látið hafa í
Ijós andúð sína á samningamakkinu við Breta. Eftir lestur
þessarar greinar þarf enginn að vera í vafa um það, að
innan stjórnarliðsins eru áhrifamenn, sem ganga vilja ótrú-
lega langt til móts við Breta og eru reiðubúnir til að semja.
Viðhorf þessara undanhaldsmanna kemur hvað eftir annað
glögglega fram í ritsmíð Gröndals. Kemst hann m.a. svo að
' orði, að „íslendingar verði að sýna á einhvern hátt, að þeir
komi fram eins og siðaðir menn í deilunni, en séu ekki
blindaðir af þvermóðsku.“ Hér er sæmilega ljóst, hvert
greinarhöfundur er að fara: Hin hiklausa stefna, sem ís-
lendingar hafa markað með setningu reglugerðar um tólf
mílna fiskveiðilögsögu, ber vott um „blinda þvermóðsku."
Þeir einir, sem vilja semja við árásarþjóðina og beygja sig
fyrir ofbeldinu, eru „siðaðir menn.“
TJin einbeitta afstaða íslendinga úr öllum stjórnmála-
flokkum hefur fram að þessu komið í veg fyrir að
íslenzk stjornarvöld þyrðu að semja um fríðindi brezkum
veiðiþjófum til handa innan íslenzkrar landhelgi. Nú eru
Bretar að búa sig undir nýja sókn. Undanhaldsmenn í liði
stjórnarflokkanna vilja fyrir alla muni gera samninga.
En innan þeirra flokka er einnig fjöldi manna, sem krefjast
þess ásarnt stjórnarandstæðingum, að eklci sé hopað um fet,
heldur staðið fast við hinn íslenzka málstað. Nú ríður á að
ríkisstjórnin sé látin hafa hitann í haldinu, svo að hún
þorri ekki að víkja: Skera þarf enn upp herör til að mót-
mæla hvers konar undanþágum eða frávikum frá 12 mílna
fiskveiðilögsögu. Sú alþýða, sem nú er lítilsvirt af vald-
höfunum verður að Játa i Ijós svo algjörlega ótvírætt sé, að
engri ríkisstjórn, hvorki hægri né vinstri stjórn, verður
nokkru sinni þolað að víkja um hársbreidd frá þegar mark-
aðri stefnu íslendinga í landhelgismálinu. Þessi sama alþýða
verður að láta valdhafana vita, hvort sem þeir eru til hægri
eða vinstri. að svik í ótvíræðum lífshagsmunamálum þjóð-
arinnar verða aldrei þoluð. Stöndum fast á rétti okkar, ís-
lendingar! Látum olbeldismennina íara bónleiða til búðar!
loks fórég í prentsmiðju Da- * Nú — en styrjaldarárin
víðs Östlunds, til að læra vipru auðvitað 'erfið, eink-
ura. þau síðústu. þegar ; allt
var að hrynja utan af Þjóð-
TT'ins og - þeir vita; sem til
þekkja, þ. e. a. s. öll ís-
lenzka þjóðin að minnsta
kosti á frásagnarhæfileiki
Páls ísólfssonar sér engin
takmörk, og þess vegna tók
ég með mér lítið stálþráðs-
tæki, svo ég þyrfti ekki að
trufla Pál né tefja í frásögn-
um hans.
Er þér ekki alveg sama
þótt ég setji þetta tæki hérna
á borðið á meðan við spjöll-
um saman?
— Jú, jú, blessaður góði.
ég er ekkert hræddur við
það. Annars er þetta nú eins
og karlmennirnir fyrir aust-
an sögðu „déskotans rafur-
magn“. Já, þeir sögðu það oft
þegar þeir skildu ekkert í
hlutunum, þá var það ,,dé-
skotans rafurmagnið“. Þeir
höfðu strax illin bifur á raf-
magninu.
Og eftir að rafmagnið kom
þarna fóru allir draugar í
burtu, þeir þola alls ekki raf-
magnsljós, en strax þegar
kveikt er á kerti, að ég nú
ekki táli um kolu, þá eru þeir
komnir alveg í hópum, — ja
svona var það að minnsta
kosti á Stokkseyri.
Já, þú ert fæddur og upp-
alinn á Stokkseyri, er það
ekki?
— Jú, ég er fæddur í Sím-
onarhúsum. Foreldrar mínir
voru ísólfur Pálsson og Þur-
íður Bjarnadóttir.
Móður -amma mín hét Þór-
dís, hún var alveg suðræn
kona, hárið var tinnusvart;
hún vai' alveg eins og hún
væri frá Ítalíu. Hún tók mig'
alltaf með sér í fjósið þegar
hún var að mjólka og lét mig
halda á kolunni, og svo sat
ég þar á kýrhaus. Það var
feykileg stemning yfir þessu
skal ég segja þér, ég lifi á
því ennþá.
Já, þá var nú lifandi, þá
voru draugar og afturgöngur
og allt svoleiðis, þá gat mað-
ur ekki gengið urn þvert hús
án þess að verða skíthrædd-
ur. Þetta hafði nefnilega allt
sinn sjarma. Ég held að það
sé eitthvað til í þessu, hvað
sem þetta er nú.
Og ég sakna bæði álfanna
og drauganna, því að þeir eru
nauðsynlegir, þetta er miklu
betra fólk en við erum að
ja/naði.
g g vað Varstu gamall, þegar
* “ þú fórst frá Stolckseyri?
— Ég var nýfermdur. Þá
átti ég að verða sendill í
Landsbankanum. Jón föður-
bróðir minn, sem alltaf
reyndist mér hinn bezti mað-
ur og kostaði mig tii náms,
vildi koma mér í bankann og
forframa mig dálítið í Rvík.
Nú — ég var eiginlega al-
veg' ókunnugur í Reykjavík,
ég hafði ekki verið þar nema
svona um nætursakir áður,
og þegar Tryggvi Gunnars-
son, sem var þá bankastjóri,
spurði mig hvar Njálsgatan
væri og hvar Grettisgatan
væri og ýmsa'r götur, þá vissi
ég það ekki.
Það sagði hann að væri af-
leitur galli á sendisveini, svo
það varð ekkert meira úr því.
Svo fór ég í ýmis störf, verzl-
unarstörf og steinsteypu,
steypti rör og múrsteina og
þótti bara gaman að því, og
nótnaprent. Ég Vár við þetta,
umtíma, setti nokkrar bækur
og auglýsingar í Vísi og svo
leiðis. Þegar ég var búinn að
vera þar eitt ár fór ég til
Leipzig til tónlistarnáms. Þá
var ég nítján ára og var nú
orðinn fullgamall, en þetta
blessaðist allt.
T7'arstu ekki búinn að læra
* eitthvað áður hjá föður
þínum?
— Jú, jú, ég var búinn að
spila á harmoníum í ein 10 ár,
en það var náttúrlega ekki
mikill lærdómur. Það var
ekki hægt að læra eins mikið
þá, eins og núna eftir að Tón-
listarskólinn kom. Að vísu
voru ágætir prívatkennar-
ar hér. Ég lærði hjá Sigfúsi
Einarssvni, en það var allt
of lítið, og ég byrjaði eigin-
lega alveg frá grunni, þegar
ég kom út. Það var líka að
mörgu leyti bezt fyrir mig,
ég hafði gott af því.
Ég var sjö ár alls i Leipzig.
Eitt ár var ég veikur, ég of-
reyndi mig á æfingum; þá fór
ég heim og læknaði mig'
hérna heima á fjallgöngum
og köldum böðum.
Voru fleiri íslendingar í
Leipzig þegar þú varst þar?
— Já, Jón Leifs kom út ári
síðar en ég og við bjuggum
saman þarna í mörg ár. Sig-
urður Þórðarson, söngstjóri,
var þarna líka, Friðfinnur
Jónasson, sonur Jónasar 1
Bárunni og Guðmundui'
Matthíasson. Svo voru þarna
fleiri, sem námu annað, en
þessir sem ég taldi upp voru
allir í músík. Síðar lærði svo
dr. Hallgrímur Helgason þar.
Var ekki dvölin skemmti-
leg þarna í Leipzig?
— Jú, það var yndislegt að
vera í Leipzig. Ég man sér-
staklega eftir því, hve tím-
arnir fyrir fyrri heimsstyrj-
öldina voru stórkostlegir. Það
mundi maður nú ekki vita
núna, hefðu styi'jaldirnar
ekki dunið yfir. Þegar maður
líkir lífinu þá saman við lífið
núna, þá er alveg eins og það
hafi verið Paradísarástand.
Maður gat eiginlega farið
hvert sem maður vildi passa-
laus. Maður hafði passa, en
það var alls ekki nauðsyn-*
legt. Þá var hægt að fara
inn í hvaða banka sem var
og fá þar hvaða peninga sem
var, ef maður á annað borð
hafði einhverja peninga til
að skipta.
Svona var það alls staðar,
allt var svo frjálst og stemn-
ingin var svo góð, en svo kom
þetta brjálæði allt saman og
síðan hefur ekkert verið i
skorðum og verður ekki á
meðan við lifum náttúrlega.
Það er synd.
verjum.
Þú varst orðinn organisti
við hina frægu Tómasar-
dómkirkju í Leipzig, var það
ekki?
— Jú, ég var það tvö síð-
ustu stríðsárin, en þar sem ég
var útlendingur kom ekki til
greina að ég fengi stöðuna
alveg. Þetta var minn bezti
skóli, því þar komst ég í sam-
band við svo marga góða
menn og Gewandhaus-hljóm-
sveitina og spilaði mikið á
konsertum og við guðsþjón-
ustur í kii'kjum. Ég tel að
þetta hafi verið mér ómetan-
legt, enda hefur Tómasar-
dómkirkjan verið miðstöð
lútherskrar kirkjutónlistar,
allt frá því Bach var þar.
TT'erðaðistu ekki mikið um
Þýzkaland?
— Jú, ég ferðaðist nokkuð,
ég hélt tónleika 1 Berlín,
Múnchen og Leipzig og í Te-
blitz í Bæheimi og svo marga
tónleika í Kaupmannahöfn.
Þetta gekk vel allt saman og
mér var vel tekið.
Síðar hef ég haldið tón-
leika miklu víðar, í öllum
skandinavísku löndunum,
Englandi, Bandaríkjunum og
Kanada.
Mér var boðið þarna vest-
ur til Bandaríkjanna fyrir
átta árum og þá hélt ég tón-

leika í Chicago og Minnea-
polis í leiðinni. Svo var mér
boðið til Winnipeg og þar hélt
ég tónleika í stærstu kirkj-
unni, Westminster Church,
og fékk ágætar viðtökur.
Mér er minnisstæðast úr
þessari för þegar ég kom til
Vestur-íslendinganna/ mér
var tekið þai' ákaflega vel.
Það snart mig að kynnast
þessu fólki, sérstaklega
gamla fólkinu á elliheimilinu
á Gimli. Það var eiginlega
rótgrónir íslendingar, þótt
það væri búið að vera þarna
fyrir vestan áratugum sam-
an. Það talaði sumt ekkert
nema íslenzku og Jangaði
auðsjáanlega mjög mikið
heim.
En þetta breytist náttúr-
lega, því að yngri kynslóðin
tapar málinu, og það er synd,
því íslendingar ættu að halda
málinu þar. Það hefði áreið-
anlega mikla þýðingu fyrir
okkur liérna heima, að ís-
lenzkan dæi þar ekki út.
Ég fann það líka þarna
fyrir vestan, að við hérna
heima ættum að leggja miklu
meiri rækt við landana fyrir
vestan. Ég tók eftir því, t. d.
á Minneapolis,hve skandinav-
íska fólkið er nátengt heima-
löndunum, Noregi, Svíþjóð
og Danmörku, og hvað sam-
6
Frjáls þjóð — Laugardaginn 11. l'ebrúar 1%1