Frjáls þjóð - 11.07.1968, Qupperneq 2

Hver verður forseti Bandaríkjanna ?
Hin langa og stranga
kosningabarátta forseta-
efna í Bandaríkjunum er
aðeins liðlega hálfnuð og
enn er mjög erfitt að spá
um hverjir muni hljóta út-
nefningu sem forsetaefni
flokkanna tveggja, hvað þá
hver verður forseti. Fjöl-
margir óvæntir atburðir
hafa gerzt í þessari baráttu
— sigrar McCarthys, afsögn
Johnsons, dauði Kennedys
— og spekingar fara var-
lega í að gefa út ákveðna
spádóma. Enn eru fjórir
mánuðir til kosninga og
margt getur gerzt á þeim
tíma.
Baráttan í Demókrata-
flokknum stendur tæplega
milli annarra en Humph-
reys varaforseta og Mc-
Carthys. Sem stendur telja
flestir að Humphrey sé lík-
legri til útnefningar. Hann
hefur unnið að því með
oddi og egg undanfarið að
safna sér fylgi meðal full-
trúa á þing Denókrata-
flokksins og orðið vel á-
gengt. Hefur hann nú það
marga stuðningsmenn með-
al fulltrúa að hann ætti að
öllu óbreyttu að verða fyrir
valinu sem forsetaefni
Demókrata. En margir
horfa enn vonaraugum á
Eugene McCarthy, mann-
inn sem velti Johnson úr
sessi. Hann hefur barizt í
forkosningum um landið
þvert og endilangt og öðl-
*
Oleyst vandamál
Enn sitja Bandaríkja-
menn og Norður-Víetnam-
ar við samningaborð í Par-
ís og virðist lítt verða á-
gengt. Erfitt er þó að sjá
hvort eitthvað hefur raun-
verulega þokazt í samkomu
lagsátt eða ekki, því að það
sem sagt er á hinum opin-
beru fundum er oftar en
ekki sagt í áróðursskyni og
hefur enga aðra þýðingu.
Hinar raunverulegu um-
ræður fara hins vegar oft
fram í rólegheitum yfir
kaffibolla. Kann því að vera
að lengra hafi þokazt en
virðist af ooinberum um-
mæium •immngsaoíia.
En hversu vel sem semj-
ast kann með Bandaríkja-
mönnum og Norður-Viet-
nömum, eru þó þar með
azt miklar vinsældir. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum
er hann mun líklegri til að
sigra frambjóðanda Repú-
blikana en Humphrey. Ef
vinsældir Humphreys auk-
ast ekki eða minnka gæti
svo farið að margir full-
trúanna færu að hugsa sig
um tvisvar.
Svipað ástand ríkir í her-
búðum Repúblikana. Þar
hefur Nixon tryggt sér
stuðning mikils fjölda
flo'kksþingsfulltrúa og er
talinn nokkurn veginn ör-
uggur um útnefningu. En
Nelson Rockefeller er vin-
sælli samkvæmt skoðana-
könnunum. Þær sýna að
Nixon mundi tapa fyrir
Humphrey, en Rockefeller
mundi hinsvegar sigra
hann. Þannig hafa þeir 2
stjórnmálamenn sem mest
lýðhylli virðast hafa minni
möguleika en þeir sem hafa
stuðning flokkanna. Barátt-
an á flokksþingunum mun
standa milli flokksvéla ann-
ars vegar og skoðanakann-
ana hins vegar. Ef nógu
margir fulltrúar láta úrslit
Skoðanakannana hafa á-
hrif á sig gæti svo farið að
McCarthy og Rockefeller
yrðu frambjóðendur, og
yrði það óneitanlega hressi-
legra framboð en þeirra
Humphreys og Nixons sem
satt að segja eru báðir orðn
ir mefra en lítið forgengi-
Iegir og leiðinlegir.
Víetnam
engan veginn leyst öll
vandamál Vietnams. Tvo að
ila vantar gersamlega við
þetta samningaborð — Þjóð
frelsishreyfinguna og Saig
onstjórn. Og má það telj-
ast nokkuð undarlegt því
að upptök stvrjaldarinnar
liggja einmitt í deilum þess
ara'tveggja aðila.
Og hversu vel sem semst
með Bandaríkjamönnum og
Norður-Víetnömum er hætt
við að ekki séu öll vanda-
mál þar með leyst. Enn er
algerlega óvíst hvernig
hægt verður að sætta Saig-
onstjórn við vopnahlé eða
friðarsamninga, þvi að sú
stjórn skelfist ekkert meira
en að friður komist á. Hin
nýja valdastétt í Saigon,
sem hefur sprottið upp í
skjóli bandarísks herveldis
og auðmagns, getur ekki
þrifist nema styrjöldin
haldi áfram. Og stiórnin
sjálf veit að hún stjórnar
aðeins í skjóli bandarískra
vopna. Friðarviðræðurnar í
París hafa reynt mjög á
taugar stjórnarinnar og inn
an hennar er hvers konar
tal um frið og samninga
talið jaðra við landráð.
Nýlega var einum ráðherr-
anna vikið úr stjórninni
fyrir að segja að sem stæði
ætti Saigon tveggja kosta
völ í skiptum sínum við
Þjóðfrelsishreyfinguna, að
drepa þá alla eða tala við
þá. Og hann bætti því við
að það væri ógerlegt að
drepa þá alla. Og í þjóð-
þinginu var forsætisráðherr
ann, Tran Van Huong, hróp
aður niður fyirr að voga sér
að láta í ljós þá skoðun að
Þjóðfrelsishreyfingin hefði
upprunalega verið raun-
veruleg þjóðernishreyfing.
Þannig vex taugaveiklun
in og hræðslan dag frá
degi. Saigonstjórn veit ekki
hvernig hún á að stjórna
landinu á friðartímum,
enda er hún byggð upp sem
stríðsvél með eina milljón
manna undir vopnurfb sem
hún væri í algerum vand-
ræðum með ef friður kæm-
ist á. Auk þess stjórnar
Saigonstjórn ekki nema
litlum hluta Suður-Víet-
nams. Stór landssvæði þar
hafa algerlega lotið stjórn
Þ jóðf relsishreyfingarinnar
síðan 1945 og þeim yfirráð
um hefur ekki tekizt að
hnekkja. Erfitt er að segja
um hve mikill hluti fólks-
ins í Suður-Víetnam er á
bandi Þjóðfrelsishreyfing-
arinnar, en varla eru þeir
mjög margir utan valda-
stéttarinnar og hersins sem
styðja stjórnina í Saigon.
Sú stjórn er því gersam-
lega ófær um að taka við
stjórn landsins á friðartím-
um.
Miklu virðast hinir aðil-
arnir — Þjóðfrelsishréyf-
ingin og Norður-Víetnamar
— vera tilbúnari að hætta
bardögum. Samkvæmt upp-
lýsingum frá Bandaríkja-
mönnum hefur hermönnum
þeirra verið sagt að samn-
ingar og vopnahlé séu nauð
synlegir liðir í baráttu
þeirra. Það virðíst því ekk-
ert vera því til fyrirstöðu
að þessir herir hætti að berj
ast strax og samkomulag'
næst um vopnahlé. En ýms-
ir eru hræddir um að erfið
ara reynist að fá hermenn
Saigonstjórnar til að leggja
niður vopn.
Saigonstjórn virðist enn-
þá trúa því að hægt sé að
vinna hernaðarlegan sigur
í Vietnam. Hið sama gildir
um suma aðila í Bandaríkj-
unum, þó að hin gagnstæða
skoðun ryðji sér æ meir til
rúms þar. Æ fleiri Banda-
ríkjamönnum verður það
ljóst að þessi styrjöld verð-
ur ekki unnin, og æ færri
eru reiðubúnir að greiða
það sem hún kostar í fjár-
munum og mannslífum. En
það er eftirtektarvert að
þeir sem eru á móti styrj-
öldinni eru nær undantekn-
ingarlaust þeirrar skoðunar
að hún verði ekki unnin og
sé of kostnaðarsöm, þ. e. a.
s. fæstir þeirra eru á móti
henni af því að hún sé sið-
ferðilega röng.
Hin fáránlega hlið stríðs
reksturs Bandaríkjamanna
í Víetnam kom glöggt í ljós
þegar allt herlið var flutt
burt frá herstöðinni í Phe
Sanh á dögunum. Fyrr á ár-
inu lögðu Bandaríkjamenn
allan metnað sinn og mikið
af herafla sínum í að verja
þessa herstöð og töldu hana
svo hernaðarlega mikil-
væga að hana yrði að verja
hvað sem það kostaði. Um
tíma leit svo út sem Víet-
namar ætluðu sér að taka
stöðina — hún var lengi
einangruð óg lá undir stöð-
-‘ugúm árásum — en senni-
lega var það aldrei ætlun
þeirra. Umsátin um Khe
Sanh hafði fyrst og fremst
þann til gang að halda tölu
verðum hluta liðs Banda-
ríkjamanna uppteknum
meðan Tet-árásirnar fóru
fram. Meðan umsátin fór
fram vörpuðu sprengjuflug-
vélar rúmlega 100.000 tonn
um af sprengiefni til jarð-
ar umhverfis herstöðina,
en það er u. þ. b. einn sjötti
alls þess sprengiefnis sem
notað var í Kóreustríðinu.
Mjög voru á reiki tölur um
fjölda umsátursmanna.
Voru stundum nefndir 40
þús. hermenn, en sú tala
er sennilega alltof há og
líklega vissu Bandaríkja-
menn aldrei með nokkurri
vissu hversu sterkt umsát-
ursliðið var.
En eftir að hafa eytt öllu
þessu púðri í að halda her-
stöðinni í Khe Sanh hvað
sem það kostaði er hún nú
skyndilega lögð niður og
mönnum sagt að hún hafi
enga hernaðarlega þýðingu.
Þetta þýðir sennilega að
Bandaríkjamenn hafa gert
sér ljóst að hún hafði aldrei
neina hernaðarlega þýð-
ingu nema fyrir Víetnama,
þótt þeir beri það fyrir sig
að Norður-Víetnamar hafi
nú opnað fleiri leiðir yfir
landamærin og Khe Sanh
sé ekki lengur í þjóðbraut.
Fplskuverk franskrar lögreglu
Stúdentar í Frakklandi
hafa gefið út bók um ofbeld
is- og fólskuverk frönsku lög
reglunnar á undanförnum
mánutSum, einkum í sam-
bandi við óeirðirnar 3—I 0
maí. Hún er samansett af
vitnisburtSi þeirra sem fyrir
ofbeldinu urðu etSa beinna
sjónarvotta. Allar frásagn-
irnar eru gefnar út á ábyrgð
Stúdentasambandsins og
Samtaka kennara í æðri
skólum. Hópur þjótSfélags-
fræðinga hefur safnað þess-
um frásögnum saman og
rannsakatS sanleiksgildi
þeirra aíS svo miklu leyti
sem þatS er unnt, en ákaf-
lega erfitt aS fá beinar
sannanir fyrir þei matburS-
um sem hér um rætSir, bæSi
vegna þess að lögeglan er
mjög mótfallin því að horft
sé á hana aS störfum, eink-
um sé hún mynduS, og hins,
að flestir atburSirnir gerast
eftir að mannfjöldanum hef-
ur veriS dreift. Hér er lýs-
ing á því sem gerðist eftir
bardaga um götuvígi:
Einn mótmælenda lá á
götuvíginu, aS því er virtist
meSvitundarlaus. CRS-maS
ur barSi hann hvaS eftir
annað í höfuðiS meS kylfu,
en á meðan tók að loga í
götuvíginu. RauSakrossmað
ur, vandlega merktur á
húfu, brjósti og baki og
þannig auSþekkjanlegur
jafnvel úr fjarlægS, reyndi
aS koma særSa manninum
til hjálpar og færa hann
burt. CRS-maSurinn barSi
hann beint í andlitiS þann-
ig að hann féll til jarðar, en
sneri sér síðan aftur að því
að berja hreyfingarlausan
mótmælandann.
Og hér er frásögn stú-
dents:
Klukkan fimm um morg-
uninn var ólíft fyrir gasi í
Rue Gay-Lussac. Ég fór
meS vinstúlku mína inn í
hús viS götuna; hana sveiS
í augun og hún náSi varla
andanum. ViS leituSum
skjóls meS nokkrum félög-
um okkar hjá konu sem bjó
þarna. Um sexleytiS ruddist
óeinkennisklæddur lögreglu
þjónn inn með byssu í hendi.
Hann hafði neytt konuna til
að hleypa sér inn meS því
aS hóta henni lögsókn fyrir
aS hýsa óeirSaseggi. Hann
lét okkur standa á stigapall-
inum og raSaSi um þaS bil
30 CRS -mönnum í stigann
Framh. á bls. 7.
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 11. júlí 1968
2