Vikublaðið - 05.08.1994, Blaðsíða 5

VTKUBLAÐIÐ 5. ÁGÚST 1994
Menntunin
5
Frumvarp til laga um fleiri
spurningarmerki í skólastarfi
Hvað kemur frá 18 manna
nefnd sem er skipuð fólki
sem er valin af menntamála-
ráðherra án samráðs við kennara eða
foreldra? Hvað kemur út úr nefnd
sem hefur ekkert faglegt markmið
annað en það að breyta gildandi
grunnskólalögum án þess að vita í
rauninni þegar lagt er af stað til hvers
á að breyta lögunum? Hvað kemur út
úr nefnd sem er þannig skiþuð að þess
er vandlega gætt að hún hafi ekkert
samband við neinn aðila í stjórnar-
andstöðunni? Hvað kemur út úr
nefnd sem hefur það hlutverk að
höggva á öll tengsl við þá vinnu að
stefnumótun sem áður hefúr verið
unnin í menntamálaráðuneytinu?
Svar: Fleiri spurningarmerki. Frum-
varpsdrög þau sem menntamálaráð-
herra hefur k\’iint á blaðamannafundi
má í besta lagi kalla frumvarp til laga
um fleiri spurningarmerki í skólakerf-
inu - og inálið er reyndar ekki þing-
tækt því það vantar svo mikið í frum-
varpsdrögin. Þetta er ekki frumvarp
heldur drög að frumvarpsdrögum. Og
meðal annarra orða: Hefur Alþýðu-
flokkurinn samþykkt þessi drög eða
þingflokkur Sjálfstæðisflokksins? Það
hefur ekkert komið frarn um það að
stjórnarflokkarnir hafi samþykkt þessi
frumvarpsdrög. Enda var ekki fyrr
búið að kynna þau á blaðamannafundi
að forsætisráðherra ákvað að láta kjósa
um mánaðarmótin september/ októ-
ber.
Að minnsta kosti ekki trú-
verðugt
Og það er ekki króna í frumvarp-
inu; þær endurbætur sem reiknað er
með í skólastarfi virðast ekki eiga að
kosta neitt, enda eins gott. Því sömu
dagana og menntamálaráðherra legg-
ur frumvarpið fyrir á blaðamanna-
fundi er hann að skera niður ffamlög
til skólamála á fundum ríkisstjórnar-
innar sem er urn það bil að skiia síð-
asta fjárlagafrumvarpi sínu til þjóðar-
innar með tugmilljarða króna halla.
Umfram allt er þessi málsmeðferð
menntamálaráðherrans ekki trúverð-
ug. Hvað sem öllu öðru líður.
Gert ráð fyrir...
Eftirlætisorðatiltæki frumvarpshöf-
undanna eru orðin „gera ráð fyrir....“
án þess að útskýra nokkuð nánar
hvernig þessi ráð eru gerð eða til
hvers og hvers vegna. Grunnskólann á
að flytja til sveitarfélaganna. En hvað
svo?
Flvað með fjölda nemenda í hverri
bekkjadeild? „.. gert er ráð fyrir að
einstök sveitarfélög setji sér svipaðar
viðmiðunareglur...“ án þess að það sé
skýrt nánar í frumvarpinu eða með-
fylgjandi textum þess.
Hvað með sálfræðiþjónustu og sér-
fræðiþjónustu skólanna sem á að fær-
ast til sveitarfélaganna? „Gert er ráð
fyrir að þessi þjónusta skerðist ekki frá
þvf sem nú er.“ Ekki útskýrt nánar
hvernig það verði tryggt.
Hvað með möguleika kennara á
ffamhaldsmenntun og endurmennt-
un? Þeim spurningum er heldur ekki
svarað en „gert ráð fyrir að möguleik-
ar.. kennara" skerðist ekki ffá því
sem nú er.
En hvað uin kennsluráðgjöf? Þar
sem sú þjónusta er ekki fyrir hcndi hjá
sveitarfélöguin „er gert ráð fyrir að
þau kaupi hana af stofnunum sem
mennta kennara og/eða öðrum aðil-
um sem bjóða upp á slíka þjónustu."
Það er nefnilega það.
En árgangastjórn, fagstjórn ogleið-
sögn nýliða? „Gert er ráð“ fyrir svip-
uðu umfangi og verið hefur.
Og hvað með kennaranema? „Gert
er ráð fyrir“..að þær stofnanir sem
annast kennaramenntun taki upp
samninga við sveitarfélögin.
En hvað með laun og kjör kennara?
Það er í nefnd.
En hvað með tekjustofna handa
sveitarfélögunum til að standa undir
flutningi skóians? Það er í nefnd.
Semsé ffumvarpið er ófullburða.
Óljósar tillögur
„Meginmarkmið" frumvarpsins er
að flytja skólann til sveitarfélaganna.
Því verkefni er ekki lokið eins og sýnt
hefur verið fram á. En auk þessara
verkefna sem er ckki lokið og hér hafa
verið rakin nolckuð glittir sums staðar
í beinar tillögur.
Dæini:
1. I ákvæði til bráðabirgða er talað
um að flýta einsetningu allra
skóla þannig að hún hafi tekið
gildi árið 2000 - cn hvergi kemur
frain af hverju né heldur hve
mikla fjármuni það muni kosta
sveitarfélögin.
2. I ffumvarpinu er miðað við fella
úr gildi þá lagaskyldu núgildandi
laga að börn fái mat í skólum.
Núverandi ríkisstjórn felldi niður
þessa skyldu með sérstökum lög-
unt og nú er sem sé ætlun
menntamálaráðherra að afnema
þess skyldu varanlega.
3. Felkl eru niður lagaákvæði gild-
andi laga um samstarfsnefhd rík-
is og sveitarfélaga um grunnskól-
ann og um grunnskólaráð. Það
verð ég að telja ffáleitt ef það er
ætlunin að flytja skólann yfir til
sveitarfélaganna í rekstri. Því eft-
ir-sem áður verður skólinn sam-
vinnuverkeffii af því að fagleg yf-
irstjórn skólans verður í raun
áffam í höndum ríkisins.
4. I níundu grein ffumvarpsins er
fjallað uin eftirlit með skólum. I
greinargerð kemur orðið „eftir-
lit“ fyrir fimm sinnum - en samt
kemur ekki fram hvernig eftirlit-
inu eigi að ver'a háttað í einstök-
uin atriðum.
5. Akvæði laganna um skólaráð eru
felld niður án rökstuðnings, en
það var einmitt eitt aðalkeppi-
kefli Sjálfstæðisflokksins við ffá-
gang gildandi grunnskólalaga að
sett yrðu inn ákvæði í lögin um
skólaráð. Reyndar var það
Salóme Þorkelsdóttir sem aðal-
lega beitti sér fyrir þessu, en nú
virðast tveir samþingmenn henn-
ar úr Reykjaneskjördæmi hafa
sammælst um að hafna þessum
tillögum hennar.
6. Fellt er niður - einnig án rök-
stuðnings - heimildarákvæði um
setu fulltrúa nemenda á fundum
skólastjóra og kennararáðs og á
kennarafunduin og starfsmanna-
fúndum.
7. Skólinn á að lengjast úr níu mán-
uðurn í tíu mánuði. Ekld er gerð
glögg grein fyrir því hvernig
þetta eigi að gerast né heldur af
hverju. En bersýnilega er við það
miðað að skólinn lengist í raun ó-
breyttur - það er, að ekki verði
bætt við kennslustundum frá því
sem nú er. Nenia sveitarfélögin
ákveði að gera það. Til dæmis á
vikulegur lágmarkstími að verða
óbreyttur ffá því sem nú er.
8. Mjög róttækar breytingar virðist
eiga að gera á náinsgagnamálum
án þess að nákvæmlega sé skýrt
frá því hvernig sveitarfélögin eiga
að standa undir þeini kostnaði.
9. Veruleg fjölgun verður á prófum
án þess að fyrir því séu flutt fag-
leg rök. Þannig er gert ráð fyrir
því að hafa samræmd próf í
grunnskólum þrisvar sinnum á
námstímanum.
lO.Sveitarfélög eiga að kosta kenn-
ara og skólastjóra „á þau endur-
menntunarnámskeið sem nýtast
skólastarfinu best á hverjum
tíma“. Ekki er gerð tilraun til að
fjalla urn það hvernig líklegt sé að
sveitarfélögin muni rækja þessi
verkefni.
Tafla um niðurskurð
í þúsundum króna; allt á verðlagi fjárlaga-
frumvarps 1994.
Heimild fjárlagafrumvarps fyrir árið 1994.
Ár Framlag Mismunur
1991 16.387,9
1992 15.494,3 893,6
1993 15.165,1 1222,8
1994 14.764,5 1623,4
Mism. alls 3739,8
ll.Gert er ráð fýrir því að sveitarfé-
lögin borgi stofúkostnað við
skólaheilsugæslu - inni í heilsu-
gæslu viðkomandi byggðarlaga.
Sem þó er - samkvæmt öðrum
lögum - kostuð að fullu af ríkinu!
Þessi upptalning verður ekki lengri
að sinni; en hún sýnir væntanlega að
yfirskrift greinarinnar á við rök að
styðjast.
Víkjum aðeins nánar að
nokkrum tillögum:
Að lengja í skólaárinu en
ekki í kennsluvikunni
Fyrst um lengingu skólans. Talað
er um að lengja skólann í tíu mánuði
úr níu. Það er kostnaðarauki upp á
nærri því einn milljarð króna frá því
sem nú er - ef gengið er út frá því að
þessar viðbótareiningar taki það sama
til sín í launum og sá grunnskóli sem
nú er starfræktur. í greinargerð fruin-
varpsins er talað um að kennsludagar
eigi að vera 180 en séu allt að 155.
Hvort tveggja bendir til urn eins millj-
arðs króna útgjaldaaukningar frá því
sem nú er. En í greinargerð ffurn-
varpsins er hvergi að því vikið af
hverju þessi leið er valin, en ekki hin:
Að bæta skólanuin þann skólatíma
sem nú er um að ræða, fyrst, áður en
teygt verður úr skólanum lengur inn á
sumarið. Það er mín skoðun að ef það
eru til meiri peningar þá eigi að byrja
á því að fjölga tímum á nemendur í
skólavikunni. Svo eigi að lengja skól-
ann inn á sumarið. Það eigi með öðr-
um orðum að byrja á því að lengja
kennsluvikuna svo kennsluárið.
Námsgagnastofnun líka til
sveitarfélaganna
Sú breytingartillaga frumvarpsins
sem ég tel einna varhugaverðasta er sú
sem lýtur að námsgögnum. Þar virðist
vera um að ræða margskonar efnis-
breytingar:
1. Skólum er heimilt að útvega
nemendum persónuleg gögn til
nárns gegn gjaldi enda komi
greiðsla fyrir. Ég sé ekki betur en
þetta sé breyting frá því sem nú
er fylgt effir að úrskurður um-
boðsmanns alþingis var kveðinn
upp vegna efnisgjalda í skólunt
árið 1990.
2. Sveitarfélögin eiga samkvæmt
frumvarpinu að kosta námsgögn
í skyldunámi. Þau geta snúið sér
til hvaða aðila sein er í þessu
skyni en framlög ríkisins til
námsgagnastofnunar minnld
„sem nemur kaupum sveitarfé-
laga“. Verður ekki betur séð en
sveitarfélögin eigi að kosta í raun
rekstur Námsgagnastofnunar, þó
stofnunin verði áffarn rekin „á
vegum ríkisins".
3. Námsgagnastofnun mun því ekki
framvegis úthluta kvótum til
skólanna heldur ntun hún selja
sveitarfélögunuin námsgögn.
Oftrú á samræmd próf
I þriðja lagi í þessari lotu um prófin:
I fyrra skrifaði ég nokkrar greinar í
Vikublaðið um stefnu 18 - manna
nefndarinnar og varaði við prófasýk-
inni sem ég taldi þar örla á. Því miður
hefur þessi prófasýki nú fengið útrás í
tillögum nefndarinnar. Þar er gert ráð
fyrir þvf í ffumvarpinu að sett verði
lög um samræmd próf tvisvar á skóla-
göngu nemenda í grunnskóla auk
lokaprófs í 10. bekk. Það cr makalaust
að setja þetta í lög með beinuin hætti;
heimildarákvæði væri að ininnsta
kosti eðlilegra. Og hvergi kemur ffarn
af hverju tillagan er gerð né hvað
þetta kostar - en fullyrt skal hér að
kostnaður er mikill og þessi aðferð
skilar engum heildarárangri. Rétt væri
að mínu mati - ef peningar væru til f
þetta - að komið yrði á reglulegu kerfi
könnunarprófa sem yrðu sett á skól-
ana á mismunandi tfmuin á mismun-
andi svæðum og í mismunandi grein-
um. Þessi stokkfreðni prófaþanki sem
lýsir sér í ffumvarpinu er næsti bær
við bandprjónsaðferðina og það er
bullandi ágreiningur uin þetta mál
meðal kennara.
Eða við hverju var svo
sem að búast?
Hér hefúr verið farið yfir nokkur
atriði frumvarpsdraganna. Nú bendir
margt til þess að ffumvarp þetta verði
aldrei að lögum og að við fáum að búa
við óbreytt og batnandi grunnskóla-
lög fyrst um sinn. Það sem skiptir máli
í þessu sambandi er líka viljinn til þess
að láta fé af hendi rakna til þessa verk-
efnis. A meðfylgjandi súluriti sést að
ríkisstjóm Davíðs Oddssonar hefur
ekki verið rausnarleg við ntenntakerf-
ið; og þessa dagana situr Olafur G.
Einarsson við að skera niður fé til
skólamála - sömu dagana og hann
heldur blaðmannafund urn nýtt
skólakerfi.
Sú menntastefna sem unnin var í tíð
síðustu ríkisstjórnar var unnin af sam-
tökum uppeldisstétta og foreldra. Um
þá stefnu var heildarsamstaða. Líka
allra flokka á alþingi. Ólafur G. Ein-
arsson hafnaði þeirri stefnu og hefur
reynt að frainleiða nýja. Það er lofs-
vert að hann reynir að sýna stefnu; en
árangurinn er því miður ekki upp á
marga fiska. Eða við hverju var að bú-
ast?
Höfúndur er fyrrv. inennta-
málaráðherra.