Vikublaðið - 19.08.1994, Blaðsíða 5

VIKUBLAÐIÐ 19. AGUST 1994
starfsleyfi fyrir TIIORP-endur-
vinnslustöðina (KE), um styttingu
vinnutíma (AOB) og um úrbætur í
málum nýbúa (GJH).
Kröfðust skýrslu um afdrif
samþykktra þingsályktana
1 fljótu bragði mætti ætla að það sé
nokkuð góður árangur að ná frarn 30
þingsálýktunartillögum á 11 þingum.
En ályktanir Alþingis eru oft eins og
loforð fyrir kosningar; það er talað
fjálglega um hin góðu málefni en svo
verður lítið úr efndum. Sjálfar hafa
þingkonur Kvennalistans talið ástæðu
til að svekkja sig yfir afdrifum álykt-
ana. A þinginu 1988-89 lögðu þær
ffam beiðni um skýrslu um fram-
lcvæmd ályktana Alþingis og iná það
heita kaldhæðnislegt að engin skýrsla
kom til uniræðu. A næsta þingi var
beðið um skýrslu um ffamkvæmd
ályktana Alþingis næstu fimm árin á
undan og þá fékkst ffam skýrsla. Hún
var þingkonunum lítið gleðiefni.
Er hægt að segja um þessar 30 sam-
þykktu tillögur að þær séu upp til
hópa tillögur sem engum öðruin en
Kvennalistakonum dytti í hug að
leggja fram? Þarna eru tillögur sem
segja má að líklegar hafi verið til að
koma frá Kvennalistakonum; um
nauðgunarmál, uin brjóstkrabbamein,
um starfsreynslumat á heimilisstörf-
um, um eflingu heimilisiðnaðar, um
kynfræðslu, um tæknifrjóvganir og
um eflingu á íþróttaiðkun Uenna.
Aðrar tillögur í hópnum geta vart
talist sérmál Kvennalistans.
Til að átta sig nánar á stefhu
Kvennalistans er nærtækt að reyna að
flokka þingmál hans. Með fyrirvara
um réttmæti slíkrar flokkunar má þó
greina ákveðnar áherslur í málflutn-
inginum.
Fimm áherslufíokkar í mál-
flutningi Kvennalistans
1 fýrsta lagi eru áberandi mál er
varða börn/unginenni, konur og fjöl-
skylduna. Þetta eru mál sem snerta
störf kvenna, jafnrétti kynja, fæðing-
arorlof, kynferðisbrotamál, foreldra-
fræðslu, dagvistarmál, ofbeldi og
fíkniefnaneyslu unglinga og fleira í
þessum dúr.
í öðru lagi eru áberandi mál er
varða skóiamál. Þetta eru mál er
snerta eflingu grunnskóla- og fram-
haldsskólastarfs, kynfræðslu, náms-
kostnað og fleira í þeirn dúr.
1 þriðja lagi má flokka saman mál er
snerta lífskjara- og launamál og heil-
brigðis- og velferðarmál. Þetta eru
mál er snerta lágmarkslaun, kjara-
rannsóknir, vinnustaðaöryggi, tak-
inörkun vinnutíma, atvinnuleysi, líf-
eyris- og meðlagsgreiðslur, málefni
sjúklinga og annarra sem standa höll-
um fæti.
I fjórða lagi eru áberandi ntál er
varða stjórnsýslu- og efhahagsmál.
Svo sem um breytingar á sveitar-
stjórnarlögum, um málefni Húsnæð-
isstofnunar, um ineðferð opinberra
mála, um einstaka „spillingarmál" og
fleira.
í fimmta og síðasta Iagi eru áber-
andi mál er snerta umhverfismál, al-
þjóðastofnanir og -samninga og hern-
að. Dærni eru mál um endurvinnslu,
umhverfisfræðslu, vernd vatnsbóla,
friðlýsingu svæða, umhverfisgjald,
THORP-endurvinnslustöðina, fryst-
ingu kjarnorkuvopna og EES/ESB
mál.
Osköp svipið áhersla kemur í ljós
þegar fyrirspurnir síðustu fjögurra
þinga eru skoðaðar. Mest áberandi
eru fyrirspurnir um ýmiss konar
stjórnsýslu- og efnahagsmál, um mál-
efni barna, unglinga og fjölskvldunn-
ar, um umhverfismál og alþjóðastofn-
anir og um skólamál.
Er hægt að tala uin inálaflokka sem
þingkonur Kvennalistans hafa lítt
komið nærri? Jú, það rná fullyrða að
þær hafi ekki verið virkar í málefhum
einstaka atvinnugreina. Þingmál um
t.d. landbúnað og almcnnan iðnað
sjást ekki nema þá helst í fyrirspurn-
um og það er rétt svo að þær hafi ver-
ið með tillöguflutning í sjávarútvegs-
málum.
Tillögur í samgöngumálum eru
hverfandi, en nokkur inál geta flokk-
ast undir byggðastefnu. Mál er snerta
breytingar á skattalöggjöfinni eru .fá,
en helst þá um breytingar í þágu
hinna efnaminni og verst settu. Mál er
snerta bankamál og utanríkisviðskipti
hafa sjaldan koinist á blað.
Mál sem íþyngja ríkissjóði
og atvinnurekendum
Hiklaust má segja að þau mál sem
brenna heitast á þingkonuin Kvenna-
listans feli flest í sér aukin ríkisútgjöld
og kostnaðarauka hjá fyrirtækjum.
Hér má nefna ntál á borð við lengingu
fæðingarorlofs, átak í dagvistarmál-
um, breytingar á grunn- og fram-
haldsskólum, jöfhun á námskostnaði,
auknar fjárveitingar til fræðsluskrif-
stofa, lögbindingu lágmarkslauna,
hertar reglur um öryggi á vinnustöð-
um, st\ttingu vinnutíma, ýmiss konar
tillögur er varða almannatrygginga-
kerfið, umhverfisgjald og fleiri mál
mætti nefna.
Taka má mjög áberandi dæmi.
Þingkonum Kvennalistans þykir eins
og mörgum öðrum að laun séu of lág
á íslandi. A fyrstu þingum Kvennalist-
ans fluttu Sigríður Dúna Kristmunds-
dóttir og Þórhildur Þorleifsdóttir að
minnsta kosti fjórum sinnum tillögur
um lágmarkslaun. Ef litið er á frum-
varp Sigríðar Dúnu á þinginu 1985-
86 þá vildi hún festa í lög að lágmarks-
laun rnættu ekki vera lægri en útreikn-
ingar Hagstofunnar á ffamfærslu-
kostnaði einstaklings sýndu. Þá voru
lágmarkslaun um 50 þúsund krónur á
núvirði, en breyting Sigríðar Dúnu
hefði þýtt að lágmarkslaun hækkuðu á
einum bretti upp í um 78 þúsund eða
um 56 prósent. Ekki var við því að bú-
ast að atvinnurekendur tækju þessu
fagnandi og því síður talsmenn þeirra
á Alþingi, þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins.
Friðrik sífellt truflaður við
niðurskurðinn?
Sigríður Dúna lagði einnig til að
framlag atvinnurekenda til lífeyris-
trygginga'hækkaði um eitt prósentu-
stig, til að fjármagna lengingu fæðing-
arorlofs úr þrernur mánuðum í sex. Af
nýrri málum rná nefna frumvarp
Onnu Olafsdóttur Björnsson og ann-
arra þingkvenna Kvennalistans um
lögfræðiráðgjöf og lögfræðiaðstoð í
hjúskapar-, sambúðar- og sifjaréttar-
málum.
Frumvarpið gerði ráð fyrir að
skylda lögffæðinga til að veita efna-
litlu fólki slíka ráðgjöf og aðstoð.
Fólkið átti að framvísa afriti af síðasta
skattframtali og ríkinu gert að greiða
t\’o þriðju hluta af uppsettum lög-
ffæðikostnaði. 1 þessu máli sem svo
mörgum kemur ffam ein meginá-
hersla Kvennalistans og um leið
kvennahreyfingarinnar á samfélagsleg
úrræði í þágu hinna verr settu í þjóð-
félaginu.
Ef þetta mál væri bundið í lög væri
hægt að ímynda sér Gunnu verkakonu
krefja lögfræðing á borð við t.d. Sól-
veigu Pétursdóttur um ráðgjöf og að-
stoð og Sólveig yrði að segja já. Sem
út af fyrir sig er hið fínasta mál, en þá
ætti Sólveig eftir að útbúa reikning
samkvæmt gjaldskrá lögfræðinga.
Og labba með reikninginn til Frið-
riks Sophussonar fjármálaráðherra og
trufla hann við niðurskurð ríkisút-
gjalda. Sent ef til vill yrði algengt og
erfitt hlutskipti fulltrúa Kvennalistans
í mögulegu stjórnarsamstarfi nteð
Sjálfstæðisflokknum þegar efla á og
bæta velferðarkerfið á hinni sainfé-
lagslegu braut til bættrar stöðu
kvenna og láglaunafólks á Islandi.
F'riðrik Þór Guðmundsson
Kristín Ástgeirsdóttir þingkona Kvennalistans:
Stöndum fastan vörð
um velferðarkerfið
TT' T^ennalistinn eryfírlýsi kvenfrels-
isafí. En það er mikið rætt mn
JL JkJtvort Kvennalistinn er félags-
hyggjuflokknr í anda þeitra flokka sem
yfirleitt eru taldir til „vinstri“. Hvað
finnst þér?
„Að mínum dómi hefur Kvennalist-
inn aldrei getað fallið inn í hina hefð-
bundnu skilgreiningu á floklcum. í
mínum skilningi gengur hann þvert á
flokkslínur, er þriðja víddin í pólitfk-
inni.“
- Ef litið er á baráttumál ykkar á
þingi þá koma samfélagslegar lausnir ó-
neitanlega oftar fram en lausnir sem
byggja á markaðshyggju?
„Það er okkur afar mikilvægt að efla
og bæta velferðarkerfið og um það
höfum við staðið fastan vörð. Samfé-
lag seni býður ekki upp á gott velferð-
arkerfi er ekki gott samfélag fyrir kon-
ur. Þetta er ljóst og jafnffamt höfuin
við verið gagnrýnar á óheftan mark-
aðsbúskap og á áhersluna á þá hag-
vaxtar- og iðnaðarstefnu sem verið
hefúr gegnumgangandi fyrir alla
flokka, líka svokallaða rinstri flokka.
Við höfum nálgast þetta út frá öðru
sjónarhorni. T.d. lagt rnikla áherslu á
vernd náttúrunnar og skynsamlega
nýtingu auðlinda."
- Er ckki út frá þessu og almennt út
frá þingmálaáherslum Kvennalistans ó-
hætt aðfullyrða aðykkar mál séu Itklegri
til að ná fram að ganga i stjómarsam-
staifí með félagsbyggjuflokkumim en
Sjálfstceðisfíokknum?
„Það fer eftir því hvað menn eiga
við með félagshyggju. Mér finnst t.d.
að samskipti Ólafs Ragnars Gríms-
sonar sem fjármálaráðherra við laun-
þegahreyfinguna, einkum BHMR,
hafi ekki einkennst af félagshyggju.
Það gerir ekki heldur framkoma
Framsóknarflokksins með áherslu
hans á bráðabirgðalög á launafólk.
Það er líka til félagshyggjufólk í Sjálf-
stæðisflokknum.“
- Kvennalistinn á að baki ellefu ár á
þingi og hefttr á þeim tíma auðnast að
koma fjórum frumvörpum í gegn og
fengið 30 þirigsályktunartillögur sam-
þykktar. Erþað viðunandi árangur? Eða
hver er mesti ávinningurinn afþingsetu
Kvennalistans?
„Eg tel að árangurinn sé þríþættur.
1 fyrsta lagi fjölgun kvenna á þingi og
í sveitarstjórnum. 1983 voru konur
5% kjörinna fulltrúa, en nú 25%. Sem
vitaskuld er enn of lágt hlutfall. í öðru
lagi höfum við komið ýmsum málum í
gegn, beint og óbeint. Eg þakka
Kvennalistanum að fæðingarorlof hafi
verið lengt. Eg get nefnt ályktunina
Ástgeirsdóttir:
„ Vissulega er það
orðið tímabœrt að
öðlast aðild að
framkvœmdavald-
inu. Ég tel að við
munum sœkjast fast
eftir aðild að rík-
isstjórn, hver svo
sem sú stjórn verð-
um meðferð nauðgunarmála og áffam
mætti telja, t.d. ýrnsar atvinnumáladl-
lögur. 1 þriðja iagi hefur Kvennalist-
inn haft mikil áhrif á umræðuna og
vitundina rneðal bæði karla og kvenna
um stöðu kvenna á íslandi. Það skipt-
ir ekki minnstu máli.“
- Ykkur hefiir þó ekki auðnast að
koma ykkar áherslumálum fram með að-
ild að framkvcemdarvaldinu, þ.e. með
rikisstjórnarþátttöku. Er ckki orðið tíma-
bcert að það reyni áþátttöku í ríkisstjóm?
Og ef svo, hver yrðu ykkar forgangstnál i
stjórnarþátttöku, t.d. áherslur á ráðu-
neyti?
„Vissulega er það orðið tímabært
að öðlast aðild að ffamkvæmdavald-
inu. Ég tel að við munum sækjast fast
effir aðild að ríkisstjórn, hver svo sem
sú stjórn verður. Aherslan á ráðuneyti
fer effir því hvort um tveggja flokka
eða margra flokka stjórn yrði að ræða,
en óneitanlega freista fjármálaráðu-
neyti og atvinnuvegaráðuneytin og
sjálf hef ég mikinn áhuga á mennta-
málunuin. Ég hugsa að við núverandi
aðstæður sé mikilvægast að berjast
fyrir framgangi atvinnumálanna, enda
atvinnusköpun stóra vandamálið í
dag. Og vitaskuld leggjum við þunga
áherslu á launamál kvenna. Það þarf
t.d. að eiga sér stað uppstokkun á
launakerfi ríkisins sem feli í sér nýtt
starfsmat. Slík uppstokkun hjá ríkinu,
sem stjórnmálamenn ráða yfir, myndi
síðan hafa áhrif út í þjóðfélagið. Ég er
ekki endilega að tala um að auka
launakostnað í þjóðfélaginu, heldur
aðjafna betur launim"