Vikublaðið - 28.10.1994, Blaðsíða 9

VIKUBLAÐIÐ 28. OKTOBER 1994
Menntngin
9
módernistanna. I myndlistarheimin-
um er það Marchel Duchamp sem
heldur á loíti þessum fána Humes og
efahyggjunnar, sem fremsti boðberi
posanódernismans í þessum anda.
Dæmi um pre-móderníska hugsun
í samd'manum vill McEvilley sjá í
femínískum ritúölum listakvenna á
borð við Carolee Schneeman og
Donna Henes og í shamískum seið-
galdri listamanna á borð við Joseph
Beuys. For-módernískt afturhvarf í
höggmyndalistinni sér hann líka hjá
listakonu eins og Louise Bourgeois.
Þetta listafólk á það sameiginlegt,
segir McEvilley, að hafna Upplýs-
ingunni að fullu og öllu og boða aft-
urhvarf til fyrri tíma, til þess að end-
urheimta glataða útópíu.
Báðar eiga þessar greinar sam-
tímalistar það þó sameiginlegt að
þær hafa kastað hinni trúarlegu hug-
mynd um hið göfuga og fagra og
„andlega“ í listinni fyrir róða: verk-
efni listarinnar eftir fall nýlendu-
stefnunnar og módemismans er ekki
lengur að leita efdr fagurfræðilegri
reynslu af upphafinni fegurð, heldur
miklu frekar að skilgreina menning-
arlega sjálfsvitund í róti þeirra miklu
breytinga, sem nú eiga sér stað með
tæknibyltingu á sviði samskipta,
samgangna og upplýsingamiðlunar
og nýrrar alþjóðlegrar verkaskipt-
ingar.
Munu staðbundin menningar-
svæði tapa sérstöðu sinni og sjálfsvit-
und eða öðlast nýja sjálfsvitund í
krafti breyttra aðstæðna?
Þetta er að mati greinarhöfundar
ein af hinum knýjandi spumingum
samd'mans, sem jafht listamenn sem
listastofnanir verða að takast á við.
Þar standi baráttan meðal annars um
það hvort stofnanir eins og listasafn-
ið eigi að vera eins konar hof er
byggi á trúarlegri afstöðu módern-
ismans til hins göfúga, fagra og
hreina í listinni, eða hvort söfnin eigi
að vera fullkomlega afhelgaður vett-
vangur, þar sem menningarleg
sjálfsímynd samfélagsins sé brotin til
mergjar.
Nýlendustefnan á írlandi
Það sem mér þótti athyglisvert við
þessa posdnódernísku sýtiingu og
reyndar fleira sem ég sá í Dublin þá
þrjá daga sem ég dvajdi þar í byrjun
október, var hversu Irar em enn
meðvitaðir um nýlendustefhuna og
menningarleg áhrif hennar. Sérstaða
Irlands er reyndar sú að Norður-ír-
land er enn á nýlendustiginu og und-
ir stjórn erlendra nýlenduherra.
Þessi sérstaða verður enn óvenju-
legri í ljósi þeirrar staðreyndar að
þótt nýlendustefhan hafi nánast út-
rýmt tungu Ira, þá em ffemstu ljóð-
skáld, leikritahöfundar og skáld-
sagnahöfúndar 20. aldarinnar á
enska tungu engu að síður af írsku
bergi: Joyce, Yeats og Beckett. Allt
höfundar sem hafa tekið til endur-
skoðunar gmndvallarforsendur
tungumálsins, ffásagnarinnar og
merkingu listarinnar með þeim hætti
sem síðari d'ma heimspekingar hafa
svo endurómað í niðurrifsheimspeki
postmódernismans.
Sýningin „Beyond the Pale“ er í ó-
líkum hlutum. I einum hlutanum er
stefnt saman verkum eftir þá Picasso,
Marcel Duchamp, Andy Warhol,
Joseph Beuys ogjeff Koons. Allt við-
urkenndir áhrifamenn sem opnað
hafa nýjar og ólíkar leiðir í list 20.
aldarinnar.
í öðmm hluta sýningarinnar vora
meðal annars áhugaverð verk effir
írsku listakonuna Dorodiy Cross,
breska myndhöggvarann Antony
Gormley, unnar ljósmyndir effir
Japanann Yasumasa Morimura og
höggmyndir efdr ítalann Mimmo
Paladino og bandarísku listakonurn-
ar Kiki Smith og Beverly Semmes.
Þessum hluta sýningarinnar er skipt í
tvennt og verður seinni hlurinn í
nóvember með verkum efrir Louise
Bourgeois, Kathy Prendergast,
Maud Sulter, Lee Jaffe.o.fl. Auk þess
var þama sérstök sýning á banda-
rískri málaralist frá 9. áramgnum
með verkum eftir Keidi Haring,
David Salle, Julian Schnabel, David
Wojnarowicz o.fl. Fjórða deildin á
þessari sýningu er grótesk írsk al-
þýðulist frá miðöldunt, svokallaðar
Sheela-na-gigs myndir, sem era stíl-
færðar steinmyndir af konum með á-
berandi opið skaut og vora settar á
kirkjuveggi og inúra til siðferðilegrar
umvöndunar eða til varnar illum
öndum, að því talið er. Myndir þess-
ar féllu óþvingað og vel að hinni
posonódemísku utangarðslist sam-
d'mans, enda ósnortnar af „ný-
lendusiðbót" Breta á Irlandi.
Leiklist utangarðsmanna
Auk sýningarinnar „Beyond the
Pale“ stendur yfir í þessum mánuði
alþjóðleg leiklistarháo'ð í Dublin, og
vora þær þrjár sýningar sem ég sá
þar ekki síður áhugaverðar með tilliti
til þeirra vangaveltna sem aðstand-
endur sýninganna í núd'malistasafn-
inu höfðu uppi um tengsl módem-
isma og nýlendustefnu, póstmódem-
isma og feminisma og leitar utan-
garðshópa að menningarlegri sjálfs-
vitund.
Sýninganar sem ég sá vora frá
Rússlandi, Rúmeníu og Belgíu.
Rússneski leikhópurinn Derevo ffá
Leníngrad sýndi verkið The Rider í
Samuel Beckett Centre í Trinity
College. Þar var mögnuðum lát-
bragðsleik beitt til að leiða okkur inn
í draumaferðalag, sem skilja mátti
sem leit að menningarlegri sjálfsí-
mynd í víðum skilningi, ekki síst
kynferðislegri sjálfsímynd karls eða
konu og sambandi valds og kynferð-
is. í leiksýningu þessari var enginn
texti, en mögnuð leikhljóð og mynd-
ræn ffamseming ásamt með lát-
bragðsleiknum héldu áhorfendum í
spennu út alla sýninguna. Þetta var
leikhús sem talaði sínu eigin tungu-
ináli, en var ekki að þykjast vera eitt-
hvað annað (t.d. bókmenntatexti).
Saina má segja uin sýninguna
Ulrima Vez eða Her Body doesn't fit
her Soul effir belgíska leikhúsmann-
inn Wm Vandekeybus, þar sem
blandað var saman kvikmynd, dansi,
látbragðsleik og texta, sem var að
hálfu fluttur á ensku og að hálfu á ar-
abísku (það skipti ekki máli). Verkið
fjallaði að einhverju leyti um firringu
og misskilin hlutverk - bæði í leikn-
um og í lífinu, um leið og leitað var
að glataðri sjálfsímynd. Líka sjálfsí-
mynd leikhússins. Má segja að í
þessu verki hafi flestar hefðbundnar
leikreglur leikltússins verið brotnar.
Þannig var stundum ekki fyllilega
ljóst hvað var leikur og hvað ekki
leikur af því sem gerðist á sviðinu.
Þetta var leikhúsverk sem hristi ær-
lega upp í hugmyndum okkar um
hlutverk leikhússins og áhorfandans
í leikhúsinu og hvernig leikhúsið
getur öðlast sjálfstætt og merkingar-
bært tungumál. Tungumál sem er
bæði í samhengi við samtímann og
þá umræðu sem nú er í gangi í öðr-
um listgreinum. Til dæmis í mynd-
listarheiminum.
Þriðja sýningin sem ég sá var
leiktúlkun rúmenska leikstjórans Sil-
viu Purcarete og leikflokks hans á
sögum Bocaccios, Decamerone 646.
Þessar skemmrisögur ffá 14. öld
urðu þessum kunna leikhúsmanni
ekki tilefhi til neinna stórátaka við
leiklistina og var mest um tiltölulega
hefðbundna natúralíska ffásögn að
ræða, þar sem textinn var látinn tala
fyrir leikhúsið. Því var hér varla um
neina „utangarðslist“ að ræða í post-
módemískum skilningi, jafnvel þótt
Ieikaramir hafi dansað dauðadansinn
við pestina kviknaktir í lok sýningar-
innar.
Semsagt: í nokkurra daga heim-
sókn til Dublínar má sjá ýmislegt
forv'itnilegt í menningarh'finu þessa
dagana og ekki ónýtt að hafa það í
huga í ljósi þess að um þessar mund-
ir er nær daglegt flug á milli íslands
og Dyflinar. Væri ekki ástæða til að
koma á virkari menningartengslum
milli þessara ffændþjóða í kjölfar
þessara samgöngubóta?
Hjartagátan
Setjið rétta stafi í reitina neðan við krossgátuna. Þeir mynda þá karlmannsnafn. Lausnarorð krossgátunnar í síðasta blaði er Laugarás.
A =
Á =
B =
D =
Ð =
E =
É =
F =
G =
H =
1 =
1 =
J =
K =
L =
M =
N =
o =
Ó =
P =
R =
S =
T =
U =
Ú =
V =
x =
Y =
Ý =
Þ =
Æ =
Ö =
1 =
2 =
3 =
4 =
5 =
6 =
7 =
8 =
9 =
10 =
11 =
12 =
13 =
14 =
15 =
16 =
17 =
18 =
19 =
20 =
21 =
22 =
23 =
24 =
25 =
26 =
27 =
■28 =
29 =
30 =
31 =
32 =
Frá lesendum
Hann sektist
fyrir því
í Vikublaðinu sé ég að búið er að
dæma ritstjórann í sektir fyrir að
móðga einhvern strák sem var hjá
Utvarpinu, vin forsætisráðherra.
Einlægt léttir mér þegar ég minnist
þess að forsætisráðherra íslands er
ekki vinur niinn.
Kenjótt kerling er Justitia, ekki
síður en Gilitratt, eða eins og kveðið
var:
Best erfyrír bömin
að byrgja sín hljóð.
Varist þau að vekj'ana
húti verðurþá óð.
(Gamalt Grýlukvæði)
Hér um árið fóra nokkrir nató-
strákar í meiðyrðamál við Þjóðvilj-
ann og fengu um leið Hæstarétt til
þess að dæma ærana af Jórunni
mannvitsbrekku. Hefur þetta síðan
verið talið eitt mesta affeksverk í ís-
lenskri lögspeki, og hafði rétturinn
þó áður dæmt Þórberg Þórðarson í
tukthúsið fyrir að brigsla Hitler um
manndráp.
Þegar hert var á meiðyrðaákvæð-
uin hegningarlaganna á stríðsáran-
um, sem mun hafa verið gert til þess
að betur mætti koma höggi á Sósí-
alistaflokldnn, andstöðuflokk stjóm-
arinnar, þá kvað Bjarni Ásgeirsson,
þingmaður Mýramanna:
Efmaður brigslar manni
um magnað svínarí,
þótt allar sakir sanni,
hann sektistfyrir því.
Fyrir tæplega hálffi öld rakst ég
annað kastið tvo vetrarparta inn á
fyrirlestra í lögffæðideild háskólans.
Þá gerði ég mér það stundum til
skemmtunar að hripa á spássíuna í
stjómlagaffæðinni nokkra punkta
um höfúðlag þeirra dómaraefna sem
þar sátu á bekkjum umhverfis mig.
Vonandi vinnst mér aldur til að
ganga frá þessurn punktum og koma
þeim á prent og skal ég þá senda rit-
stjóranum eintak í þakkarskyni fyrir
fróðlegar og skenuntilegar greinar
um vildarmenn ríkiseigendanna.
Með alúðarkveðjum,
Friðrik Þórðarson
Leiðrétting
Einstakra en
ekki íslenskra
Þau leiðu mistök urðu við setn-
ingu greinar Þorsteins H. Gunnars-
sonar, Kvótafi'klar í landbúnaði, sem
birtist í næstsíðasta blaði, að í stað
orðsins einstakra í tilvimun í frétta-
bréf Landssainbands sauðfjárbænda í
upphafi greinarinnar misritaðist
orðið íslenskra. Rétt er setningin
svona: „Vel getur komið til greina að
opinber stuðningur fáist á næsm
áram til framleiðslu til útflumings
og er þá mjög líklegt að möguleikar
einstakra bænda til að fá slíkan st\rk
ráðist af því hversu ntikið þeir hafa
lagt inn á umsýslusamning á liðnum
áram.“
Era hlutaðeigandi beðnir afsök-
unar.
Afsökunarbeiðni
I grein í Vikublaðinu 7. október sl.
þar sem nokkur spillingarmál íhalds-
ins era rakin var ráðning Ingibjargar
Þorsteinsdótmr í fjármálaráðuneytið
talin dæini uni pólitíska mannaráðn-
ingu. Ekkert er fjær lagi, eins og sést
best á því að Ingibjörg er fyrrverandi
blaðamaður á Þjóðviljanum, fyrrver-
andi fonnaður Röskvu og fulltrúi
þess í Stúdentaráði í tvö ár. Viku-
blaðið biður hana og aðra hlutaðeig-
andi afsökunar á mistökunum.