Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.2005, Qupperneq 5

Japan og vart hægt að hugsa sér betri land-
kynningu. Hinsvegar Von Láru Stefánsdóttur,
þar sem ungir og upprennandi dansarar, þau
Saga Sigurðardóttir og Hannes Egilsson, voru í
forgrunni.
Miklar breytingar hafa átt sér stað í danslist-
inni á síðastliðnum tíu árum. Með breyttum list-
rænum áherslum og með nýrri kynslóð stjórn-
enda fá fleiri dansarar nú tækifæri til að
spreyta sig og er danslistin nú blómlegri en
nokkru sinni. Árið 1999 var dans settur í nám-
skrá grunnskóla. Á landsbyggðinni vantar enn
menntaða kennara til kennslu í skapandi dansi.
Börn í Reykjavík og nágrenni virðast vera bet-
ur sett. Mál Listdansskóla Íslands, sem verið
hefur vagga danslistarinnar hérlendis, er í bið-
stöðu og strandar á fjárhagslegu hliðinni. Félag
íslenskra listdansara, FÍLD er nú öflugt og
veitir það bjartsýni. Dansmennt ehf. var stofn-
uð fyrir skömmu en þar fara Ástrós Gunn-
arsdóttir og Lauren Hauser í fararbroddi. Það
er Dansmennt sem ætlar að taka á móti nem-
endum Listdansskólans næsta haust en vilja-
yfirlýsing við menntamálaráðuneytið hefur ver-
ið undirrituð þess efnis að tryggja núverandi
nemendum skólans áframhaldandi nám. Síðar
er ætlunin að Dansmennt verði rekin sem
einkaskóli. Listaháskóli Íslands opnaði síðan
eins árs framhaldsdeild síðastliðið haust. Ef
ætlunin er að sjá unga efnilega dansara stíga á
svið og spreyta sig innan um atvinnudansara þá
verður breytt rekstrarfyrirkomulag, það er að
færa allt listnám í sama rekstrarfyrirkomulag
innan menntakerfisins, að vera farsælt. Árin frá
fjórtán ára til tvítugs er mikilvægur mót-
unartími hjá listdansnemum. Tíðar æfingar eft-
ir skilvirkri námskrá og undir handleiðslu fag-
fólks skipta þar sköpum. Það er óskandi að
framhald verði á gróskunni og uppganginum í
danslistinni og að efnilegir dansarar sem eiga
framtíðina fyrir sér verði áfram sýnilegir og ís-
lenskri danslist til framdráttar.
Höfundur er danslistargagnrýnandi Morgunblaðsins.
fyrsta sinn en það var Gabríela Friðriksdóttir
sem hlaut verðlaun Myndstefs. Aukaverðlaun
frá Landsbanka fékk Rax. Fjórir karlmenn
voru tilnefndir frá Íslandi til Carnegie-
verðlaunanna, og einn þeirra, Eggert Pét-
ursson, fékk önnur verðlaun í keppninni. Ekki
má gleyma Íslensku lopavettlingunum sem í ár
fóru til Ólafar Björnsdóttur, Lopameyju með
meiru.
Útrás
Íslenska myndlistarmenn dreymir marga um
að sigra heiminn en það var Gabríela sem fór
hæst á árinu með þátttöku sinni í Tvíæringnum
í Feneyjum. Hún tók nokkra listamenn með
sér, Björk, Ernu Ómars og fleiri, í mjög svo nú-
tímalegu þverfaglegu samstarfi. Það er svo
spurning hvort ekki væri sniðugt einhvern tíma
að senda fleiri en einn listamann saman til Fen-
eyja, einhver stakk upp á að senda Klink og
Bank eins og það leggur sig, eða lagði sig rétt-
ara sagt því starfsemin tók enda í haust.
Undanfarið hafa Þýskalandsfarir íslenskra
myndlistarmanna hlotið nokkra umfjöllun, en
þeir lögðu undir sig bæði Köln og Berlín.
Kannski væri ekki vitlaust að senda einhvern
svona hóp til Feneyja. Það væri a.m.k. í takt við
tímann og eiga ekki slíkar sýningar fyrst og
fremst að endurspegla og birta tíðarandann?
Stefnur og straumar
og hvert liggur leið?
Gaman saman-stefnan er enn hæst á baugi hjá
yngstu kynslóðinni og sýningar sem sameina
tónleikahald og einhvers konar innsetningar
afar vinsælar, það er opnun og lokun og eitt-
hvað þess á milli líka. Þetta er sýningarform
sem án efa á eftir að verða enn vinsælla á næstu
árum og hefur bæði kosti og galla. Kostirnir
eru mikil sköpunargleði, spontanítet, afhelgun
á listinni og viss alþýðlegheit, hér er ekki gert
út á intellektúalisma sem aðeins er fáum að-
gengilegur. Þessir þættir eru þó einnig þess
valdandi að áhersla á vinnubrögð sem lúta að
hreinni myndsköpun, af hvaða toga sem er,
lendir í bakgrunni og aðeins mjög fáir ná valdi
á þeim miðlum sem hægt er að nota að ein-
hverju gagni. Nýtt form kallar á sterka sýn og
hún er fáum gefin. Myndlistarsýningar af þess-
um toga höfða líka aðeins til nokkuð þröngs
hóps en íslenskur listheimur er fjölbreyttur og
það er mikils um vert að sem flestar hliðar hans
séu aðgengilegar og sýnilegar almenningi. Þar
eru ekki síst söfnin mikilvæg, t.d. Listasafn Ís-
lands sem var gagnrýnt harðlega í grein Þóru
Þórisdóttur á árinu. Safnið býr yfir eign þar
sem kennir margra grasa sem mætti gera sér
mat úr. Hlutskipti kvenna í íslenskum listheimi
er síðan ekki í samræmi við framlag þeirra og
það þarf að breytast. En í heildina held ég að
við getum verið nokkuð ánægð með árið sem
leið og framtíðarhorfurnar, markaðurinn er
meira að segja að taka við sér og listin eftirsótt.
Á meðan íslenskir listamenn rífast, skapa og
láta sig dreyma erum við í góðum málum.
Höfundur er myndlistargagnrýnandi á Morgunblaðinu.
S
em endranær var mest um miðju-
moð á árinu sem er að ljúka. En
þegar grannt er skoðað kemur í
ljós að gæðamyndir eru einnig
blessunarlega margar. Því veld-
ur að nokkru leyti sú grundvall-
arbreyting sem hefur verið að festa sig í sessi
á undanförnum árum, að kvikmyndahátíðir
eru orðnar fastur liður í kvikmyndalandslag-
inu.
Þrjár slíkar stórveislur settu umtalsverðan
svip á bíóárið. Tvær kenndar við Iceland Int-
ernational Film Festival
(IFF), að vori og í vetr-
arbyrjun, og Alþjóðleg
kvikmyndahátíð í Reykja-
vík (AKR), á haustdögum.
Reyndar er þessi tilhögun
gagnrýniverð því tvær runnu nánast saman;
AKR og síðari IFF-hátíðin. Farvegurinn er að
mótast og verða þessir viðburðir vonandi
dreifðari í framtíðinni, jafnvel þó að aðstand-
endur þeirra beri sig vel yfir aðsókninni.
Sá böggull fylgir skammrifi að aukin tíðni
og markviss tímasetning kvikmyndahátíða
virðast vera vel á veg komin með að drepa nið-
ur þá litlu viðleitni sem kvikmyndahússtjór-
arnir sýndu á sýningum evrópskra verka, eða
réttara sagt flestöllu öðru en Hollywoodfram-
leiðslu. Myndir frá meginlandinu hafa átt und-
ir högg að sækja síðustu áratugina og nú er
svo komið að sýningar þeirra heyra til und-
antekninga utan hátíðadaganna. Óháðar amer-
ískar myndir setja einnig síaukið mark á hátíð-
arnar, afleiðingin er amerísk síbylja nánast
alla aðra ársins daga. Þetta fyrirkomulag er
hvimleitt öllu kvikmyndaáhugafólki en bíó-
stjórarnir staðhæfa á móti að áhugi á öðru en
Hollywoodframleiðslu sé hverfandi utan há-
tíðadaganna og eru með á takteinum mörg
dæmi því til staðfestingar.
Þær næstbestu
Annars staðar í blaðinu getur að líta hefðbund-
inn lista gagnrýnenda blaðsins yfir myndatug-
inn sem þeir völdu bestan á árinu. Það sem
segir mér að árið hafi verið gott er sá grúi
mynda sem var við það að komast inn á téðan
lista. Í sannleika sagt hefðu myndirnar Diarias
de motorcicleta, Hotel Rwanda, Ray og tvær,
þrjár til viðbótar getað lent þar á kostnað ann-
arra, svo mjótt er á mununum.
Mér er ofarlega í huga hin norðurírska
Omagh, afbragðsvel gerð mynd þar sem settir
eru á svið skelfilegir atburðir í blóði drifinni
sögu átakanna á milli trúarhópanna tveggja í
landinu. Norsk-marokkóska dramað Le Reg-
ard dró upp aðra ógleymanlega ljóta mynd af
innanlandsátökum, sú þriðja í þessum hópi
stríðsmynda, sem eru nánast sviðsettar heim-
ildarmyndir, er Voices inocentes, sem greinir
frá hroðalegum atburðum í San Salvador, þar
sem börn eru skikkuð í herinn.
Heimildamyndagerðarmenn fræða okkur
um að slíkir glæpir viðgangist víða í heimi hér
á því herrans ári 2005, m.a. í Úganda, og
fjallað er um þá í þýsku heimildamyndinni
Lost Children, sem kom hingað nánast ný.
Shake Hand With the Devil fylgdist með kan-
adíska hershöfðingjanum Roméo Dallaire
heimsækja Rúanda, hann er hin raunverulega
fyrirmynd persónunnar sem Nick Nolte leikur
í Hotel Rwanda.
History of Violence og heimildamyndin um
mörgæsirnar, Le Marche de l’empereur, eru
aðrar tvær myndir sem hefðu líklega náð inn á
listann á mögru ári.
Skammt undan eru ágætis myndir eins og
National Treasure og Lord of War, báðar með
Nicolas Cage; The Aviator eftir Scorsese,
Being Julia, eftir Ungverjann István Szabó
með Annette Bening – bæði í Óskars-
verðlaunaformi – og The Life Aquatic with
Steve Zissou, eftir furðufuglinn snjalla Wes
Anderson, sem lúrir jafnan á persónulegum,
skemmtilegum og frumlegum uppátækjum.
Svipað gildir um Tim Burton sem átti tvö
mögnuð innlegg; Corpse Bride, sömu gerðar
og The Nightmare Before Christmas, og
Charlie and the Chocolate Factory, mikið
augnakonfekt með Johnny Depp í titilhlut-
verkinu.
Les Choristes var minnisstætt framlag
Frakka í kapphlaupið um Óskar fyrir bestu er-
lendu mynd ársins og framlag Spánverjans
Almodóvars var La Mala educación, sem tók á
slæmum kennsluháttum og afbrigðilegheitum
á tímum Frankós. Star Wars lauk göngu sinni,
í bili a.m.k., með þokkalegum endaspretti. Sin
City var fersk blóðgjöf í bíóárið og grípandi til
að byrja með en endurtekningasöm. Frum-
legheit réðu einnig ferðinni í Napoleon Dyna-
mite og Dark Water, jafnvel Wes gamli hroll-
vekjusmiður Craven sýndi á sér fríska hlið í
Red Eye, með framtíðarleikkonunni Rachel
McAdams, og Cillian Murphy getur hugs-
anlega lafað út áratuginn. The Hitchhiker’s
Guide to the Galaxy kom notalega á óvart,
flestir höfðu fyrir margt löngu afskrifað bók-
ina sem kvikmyndaefni.
Einhverjir klóra sér enn í kollinum yfir
gerska ævintýrinu Næturvaktinni, The Island,
Cinderella Man, að ekki sé minnst á The Leg-
end of Zorro.
Mestmegnis vonbrigði
Margt fer öðruvísi en ætlað er og brá kvik-
myndaheiminum talsvert í brún þegar talið
var upp úr kössunum eftir fyrstu sýning-
arhelgi King Kong, nýjustu myndar Peters
Jacksons. Hún flokkast þó engan veginn undir
vonbrigði, líkt og Alexander, nýjasta „stór-
virki“ Olivers Stones. Kingdom of Heaven
brást mestmegnis vegna aðalleikaravalsins, en
Ridley Scott gerði marga góða hluti. Batman
Begins er ein leiðinlegasta mynd ársins og
nýjasta Harry Potter-myndin fylgir fast á eft-
ir. Eingöngu fyrir forfallna aðdáendur bók-
anna. Önnur kvikmyndagerð frábærrar bókar
sem mislukkaðist gjörsamlega er Ice Harvest,
þar stóð ekki steinn yfir steini. Lesið bókina!
Barbra Streisand bjargaði því sem bjargað
varð í Meet the Fockers en enginn bjargvætt-
ur kom til hjálpar Alfie, Elektru, Stealth, Life
and Death of Peter Sellers eða Melinda Mel-
inda. Þá voru bíógestir vongóðir um að Spiel-
berg ætti kröftuga endurkomu í anda Jaws
með The War of the Worlds, þvílík vonbrigði.
Góðar brellur að vísu en flest annað þreytt og
leitt og endirinn alverstur.
Endurgerðir og framhaldsmyndir
Mér er til efs að Endurvinnslan hafi nokkru
sinni verið jafn afkastamikil og í ár. Í fljótu
bragði virðast endurgerðirnar að vestan einar
10–12, og allar sem ein miklum mun verri en
oftast góðar fyrirmyndirnar. Nokkrar af þeim
verstu: Assault on Presinct 13, The Flight of
the Phoenix, Alfie, The Longest Yard og The
House of Wax.
Framhaldsmyndafárið var skelfilegt, við
fengum á þriðja tug útþynninga á borð við
Blade 3, Saw 2, Son of the Mask, Be Cool, xXx
2 og Deuce Bigelow 2.
Íslenskar myndir
Dauft var yfir íslenskri kvikmyndagerð á yf-
irstandandi ári. Við fengum reyndar nokkrar
góðar heimildamyndir og „Mocumentary“ til
sýningar í kvikmyndahúsum, í þeim hópi er
Africa United minnisstæðust. Þegar komin
voru jól og menn orðnir úrkula vonar kom
Baltasar Kormákur eins og frelsandi engill
neð endurbættan Skreppitúr til himna – A
Little Trip to Heaven, og bjargaði andliti land-
ans á síðustu metrunum.
Gleðilegt ár!
Ljósmynd/Óttar Guðnason
A Little Trip to Heaven „Þegar komin voru jól og menn orðnir úrkula vonar kom Baltasar Kormákur eins og frelsandi engill með endurbættan Skreppitúr til
himna – A Little Trip to Heaven, og bjargaði andliti landans á síðustu metrunum.“
Veðrabrigði kvik-
myndaársins 2005
Kvikmyndir
Eftir Sæbjörn
Valdimarsson
saebjorn@heimsnet.is
Höfundur er kvikmyndagagnrýnandi
á Morgunblaðinu.
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 31. desember 2005 | 5