Vísir - 31.12.1964, Blaðsíða 7

VlSIR . Fimmtudagur 31. desember 1964.

7
Ar
oroa
TjatS heíur margt merkilegt ver-
ið á seyði 1 heiminum á
þessu ári sem nú er að kveðja,
stórfréttirnar hafa ekk'i látið á
sér standa nú frekar en fyrri
árin. Það gerðist meira að segja
nú annað árið í röð, að einn
af mestu og voldugustu mönn-
um heimssíns hvarf af sviðinu
með sviplegum hætti.
1 fyrra var það Kennedy sem
féll fyrir morðingja kúlu. Til
þess atburðar hugsaði allur heim
urinn með ósegjanlegri skelfingu
og trega. Nú á þessu ári var
komin röðin að hinu stórveldinu
Sovétríkjunum. Þar féll Nikita
Krúsjeff ekki fyrir morðingja
hendi heldur fyrir svikráðum
sinna beztu vina og skjólstæð-
inga og enginn tregað'i hann.
Það er að vísu sagt, að hann
lifi enn, en þá er hann líka lif-
andi grafinn og falinn fyr'ir um-
heiminum einhversstaðar í kast-
ala eða kot'i.
Kannski stafar það af svo
sviplegum örlögum í æðstu
valdastöðum, að umheimurinn
er í dag líkast því sem í ein-
hverju upplausnarástand'i. Eða
er þetta bara eðlileg þróun.
☆
Tjað var sagt að jólin hefðu
að þessu sinni verið þau
friðsömustu á þessari öld, hvar
vetna nema kannski í Vietnam
og á Singapore-sundi hefði ríkt
friður. En það er sama, þrátt
fyrir það verður það ekki dul'ið,
að allstaðar er undirliggjandi
e'inhver órói. Lítum bara á
Bandaríkin sem þó eru talin
styrkasta stoðin í heiminum,
hvem’ig þar sýður undir niðri,
svertingjaróstumar víðsvegar
um landið, sérstaklega í svert-
ingjahverfum stórborganna, sem
hafa orðið hvítum vegfarendum
hættulegt lokað land. Eða suður
f Argentínu þar sem múgæsinga
mönnum nefur tek'izt að æsa
verkalýðinn upp, svo hann krefst
þess með hópgöngum og róstum
að fá aftur yfir sig fasistíska
einvaldsstjórn Perons. Austur í
Rússland'i var óánægjan með lof
orðasvik Krúsjeffs orðin svo
mikil, að auðvelt var að steypa
honum. Fyrir nokkrum árum
var hann mjög v'insæll með
rússnesku þjóðinni, en svo mis
tókst honum að sjá þjóð ^sinni
fyr'ir brauði og fyrir bragðið
sauð allt í óánægju.
Og svo síðast en ekki sízt
ástandið suður í Afríku. Það
veldur okkur vissulega áhyggj-
um og hneykslun. Það má heita
að hinn'i ytri sjálfstæðisbaráttu
Afríku sé nú lokið. Öll álfan að
kalla, ef Suður-Afríku og portú-
gölsku nýlendunum er sleppt er
nú orðin skipt niður í ótal sjálf
stæð rík'i. Og þá kemur að þeim
vandanum sem er meiri, hinni
innri sjálfstæðisbaráttu. Nú dug
ar ekki lengur að kenna ný-
lenduherrunum gömlu um allt,
nú er að reyna að fara að fást
sjálfur við vandamálin. En á því
vill að sjálfsögðu verða misbrest
ur víða, að gamlir sjálfstæðis-
æsingamenn séu reiðubúnir að
bera sína ábyrgð sjálfir. Er vís-
ast að hin mesta ógnaröld og
vandræði kom'i upp í sumum
þessara ríkja. Slíks eru auðvitað
mörg dæmi ofan úr sjálfri hinni
menntuðu Evrópu, að ábyrgðar
leysi og æsingur rík'i, hvað þá
meðal hinna frumstæðu og alls-
Iausu þjóða svörtu álfunnar.
Nýlenduherrarnir hafa ekki
alltaf sáð góðu sæð'i meðal þess
ara undirokuðu þjóða. Vist hafa
kristniboðar og læknar unnið ó-
metanleg líknar og uppeldis-
störf, en Við hlið þeirra var svip
an jafnan reidd. Okkur hvítu
mönnunum ferst því ekki að
hneykslast yfir atburðunum í
StanleyviIIe. Þeir voru hryll'ileg-
ir, en þeir eru uppskera útsæðis
haturs'ins.
☆
^ árinu 1964 hefur líka borið
mikið á upplausn í gömlum
samtökum og bandalögum. Atl-
antshafsbandalagið hefur t. d.
orðið illa út'i vegan sundrungar
og áhugaleysis. En nú er eins
og þetta geri ekk'i svo mikið til
I>að er eins og Rusk utanrikis-
ráðherra sagði í París, eftir að
hann hafð'i gefizt upp fyrir de
GauIIe: „Við erum nú orðnir svo
sterkir að við höfum vel efni á
því að vera ósammála".
Þetta er staðreynd. Bæð'i eru
Bandaríkin ein orðin svo sterk,
að ekkert annað stórveldi í heim
'inum, ekki einu sinni Sovétrík-
in hafa hemaðarlegt bolmagn
gegn þeim, — og svo kemur
og
hitt, að fjandmennirnir í austr'i
eru orðnir veikari en áður. Það
ríkir líka upplausn í þeirra liði.
Það er ekki nóg með ósam-
lyndi milli Rússa og Kfnverja,
heldur hitt líka, að t.d. Pólverj-
ar, Tékkar og sérstaklega þó
Rúmenar hafa verið mikið státn
ari en áður og ekki þótzt nauð-
beygðir að hlýða fyr'irmælum
frá Moskvu
☆
A standið virtist heldur ekki
sérlega vænlegt í samstarfi
Evrópuþjóða, sem svo mjög fög-
ur orð höfðu þó fall'ið um að
miðaði að sameiningu álfunnar.
Á miðju ári var kom’ið svo, að
ríksstjómir Þýzkalands og
Frakklands töluðust ekki við.
Það var talað um að Efnahags-
bandalagið væri að leysast upp
og síðla á árinu hótuðu Frakk-
ar að segja sig úr þvf. F.n allt
lagaðist þetta þó og leystist beí
ur en á horfðist. Þann 15. desem
ber náð'ist mjög mikilvægt sam-
komulag um kornverzlunina í
Efnahagsbandalaginu, sem talið
er að muni nú hafa þá þýðingu,
að héðan f frá verði ekk'i hægt
að rjúfa eininguna, hvað sem á
gengur. Eftir það ætla menn
jafnvel, að það verði ekki einu
sinni grundvöllur fyrir veruleg-
um pólitískum ágre'iningi milli
þessara tveggja landa, hvort
sem hægri sinnaðar eða vinstri
sinnaðar ríklsstjórnir sitja þar
haldið sé þannig uppi skipu-
lögðu hungri, þegar maturinn
er til í he'iminum.
☆
Stærsta frétt ársins var hrapallegt fall litla, digra, sköllótta manns-
ins í Kreml.
við völd, verða þær héðan I
frá að miða við það að efna-
hagskerfi landanna er sameigin
legt og óaðskiljanlegt. Þannig
segja menn að það muni jafn-
vel ekki hafa ne'ina verulega
breytingu f för með sér, þó Jafn
aðarmenn vinni kosningarnar í
Þýzkalandi á næsta ári. Allt
muni samt halda áfram sinn
gang.
urs lands. Árið sem nú er að
líða er "bezta ár f efnalegu- og
framleiðslutilliti í allr'i sögu
Bandaríkjanna. Og þó er talið
víst að næsta ár verði ennþá
betra. Þá verða Vissulega öll
met slegin. Þó er ekki um
neina offramleiðslu að ræða
eins og stundum áður, því að
f hinu kap'italíska kerfi Banda-
ríkjanna er framförum og fram
jgg held sem sagt"að árið 1964
verði fyrst og fremst í end
urminningu okkar ár óróleik-
ans. Þessi óró'i kemur í raun-
inni ekki lengur fram sem nein
sterk byltingarstefna, kommún-
isminn er búinn sem stefna.
Óróaseggirnir stofna til rósta
án þess að vita hvað þeir vilja,
annað en að sýna mótþróa s'inn
á einhvern hátt í verki gegn
yfirvöldum og gegn því sem
hefur verið ríkjandi. Þessi und-
irstraumur virðist liggja undir
kosningaúrslitum og stjómar-
skiptum f Bretlandi, tapi Jafn-
aðarmannaflokkanna í Dan-
mörku og Svíþjóð, fylgistap'i-
Kristilega flokksins í Þýzka-
landi, sem margir telja að mun'i
leiða til valdatöku Jafnaðár-
manna þar í land|, þetta sama
kemur einriig fram í furðulegri
fylgisaukningu kommúnista á
Italíu og það er vaxandi urgur
he'imafyrir í Frakldandi vegna
rótgróinna valda de Gaulles.
Þetta kemur jafnvel fram í um-
róti innan kaþólsku kirkjunnar.
Á kirkjuþing'i hennar reyndust
siðbótamenn f miklum meiri-
hluta og þe'im tókst m. a. að
fá í gegn þá mikilvægu breyt-
ingu, að messur í kaþólskri trú
skyldu ekki lerigur haldnar á
latínu, heldur á heimamáll hverr
ar þjóðar. Síðan ætluðu þessi
siðbótaöfl að fara að byita öllu
til í kaþólsku kirkjunni og brá
☆
leiðslu jafnóðum velt út til al-
mennings.
jyjikinn hluta ársins geisaði
auk svertingjaróstanna
mikill æsingur f Bandaríkjunum
yfir framboði öfgamannsins
Goldwaters í forsetakosningun-
um þar. Öfgafuglar af hans teg
und eru þekktir í evrópskum
stjórnmálum, en komast sjáldan
langt áfram, nema áður fyrr á
tímum neyðar og vandræða.
Menn vissu ekki fyrirfram, hvað
langt Goldwater kæmist. Hann
var svo óvenjulegt fyr’irbæri í
bándarískum stjórnmálum að
ekki var gott að segja hverju
hann fengi áorkað með töfra-
valdi nýtízku áróðurstækja eins
og sjónvarps. En Goldwater
reyndist hlutverkinu ekki vax-
inn. stefnumál hans reyndust
æsingakennd og ruglingsleg.
Honum reyndist auðveldara að
æsa menn á mót'i sér en að
ávinna sér traust. Hinn ábyrgi
stjórnarflokkur demokratarnir
voru sameinaðir, þegar sleppt er
æs'ingamönnunum í Suðurrfkjun
um og forustumaður og fram-
bjóðandi flokksins var fullkom
lega fær um að mæta öfgaseggn
um með viðeigandí svörum og
rökum. Þannig hvarf Goldwater-
hættan.
Og nú er útl'itið vissulega
bjart í Bandarikjunum. Ekki af
því að Johnson forseti sé neinn
afburða rnaður, sem leiði per-
sónulega gullöld yfir land’ið. En
þjóðin er nú farin að njóta á-
vaxtanna af þeim mestu tækni-
legu framförum, sem þekkjast í
iðnað'i og atvinnuvegum nokk-
☆
práfanum sem þó var áður fylgj
and'i umbótum, þá svo f brún,
að hann beitti neitunarvaldi
sínu og stöðvaði þetta allt.
Tjó er það á e'inu sviði, sem
offramleiðslan er stöðugt
vandamál í Bandaríkjunum og
það er f landbúnað'inum. Það
er hlálegt og furðulegt að land-
búnaður Sovétríkjanna skuli
vera á svo hörmulegu stigi að
nálgast hungursneyð, en vestan
hafs eru menn f vandræðum
með uppskeruna, hvað hún er
mikil og fyll’ir öll forðabúr,
þrátt fyrir æ me'iri takmarkanir
á leyfilegri stærð ræktaðs lands.
Þessum takmörkunum svara
bændur bara jafnóðum með
auknum vfsindalegum aðferðum
og notkun áburðar. Verst er þó,
að á sama tíma ríkir raunveru-
leg hungursneyð um mikinn
hluta heims'ins. Meirihluti mann
kynsins fær ekki nægilega nær-
ingu. Þær radd'ir verða því æ
háværari, að nú verði að grfpa
f' taumana og nota þessar gífur-
legu matarbirgðir til að uppræta
hungrið í fátækum Iöndum.
Bandaríkjamenn hafa að vísu
gefið .„at um allan heim, en þó
í takmörkuðum mæli, þar sem
menn óttast að ótakmarkaðgr
korngjafir þeirra geji - váld'ið
miklum erfiðleikum í landbún-
aði hinna eihstöku ríkja. Hann
geti ekki staðizt samkeppni við
erlendar matargjafir. Að vfsu er
þetta v'iðkvæmt vandamál, en
svona má það ekki lengur til
ganga. Það er óþolandi að
☆
jgg veit ekk'i vel hvem ég
myndi kjósa mann ársins
á þessu óróa- og mótspyrnuári.
Er það kannski Johnson for-
seti, eða de Gaulle, eða áróð-
ursmaður'inn Páll páfi, eða litlu
austrænu pokaprestarnir Kosy-
gin og Bresnév, sem geta ekki
einu sinni loftað skónum hans
Krúsjeffs fil að berja honum
f borðið, eða er það karlinn
Mao, sem Gylfi fór að heim-
sækja ætli hann hafi ekk'i nóg
að gera með sínar 600 milljónir
tómra diska, eða er það Wilson
sem stjórnar Bretaveldi, sem þó
er ekki orðið neitt veldi, með 4
atkvæða mun, eða er það hann
U Thant, sem virðist nú þurfa
að eyða öllum tíma sfnum í að
framlengja milljarðavfxlana fyrir
skuldum Sameinuðu þjóðanna.
Nei, ég held, að enginn þess-
ara sé maður ársins. Ætli það
sé ekkj bezt áð velja 'heldur og
krýnaJ,til--þeifrar tignar einhvern
bftilinn og þá líklega helzt hans
hátign Ringo Starr, sem var að
missa hálskirtlana. Er hann og
félagar hans ekk'i einmitt táknið
fyrir þetta rðtlausa, ábyrgðar-
lausa ár. Já það hefur verið „a
hard days night“.
Þorsteinn Thorarensen.