Morgunblaðið - 05.04.2005, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. APRÍL 2005 31
UMRÆÐAN
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÉG FLUTTI nýlega til Íslands
eftir nokkurra ára búsetu erlend-
is. Þar sem ég bjó borðaði ég nær
aldrei mjólkurvörur. Ég reyndi.
Ástæðan fyrir því að ég gafst upp
var einföld; þær voru of sætar. Í
þessi ár sem ég bjó úti saknaði ég
íslenskra mjólkurvara mikið.
Fyrst og fremst var það skyrið
okkar góða sem ég grét, og svo
jógúrt, þykkmjólk og hvað þetta
nú heitir alltsaman. Þegar ég svo
flutti aftur til Íslands var ég full
tilhlökkunar að geta nú dembt
mér út í allar þessar mun-
úðarvörur svo um munaði!
Ég verð að viðurkenna að þegar
á hólminn var komið varð ég fyrir
vonbrigðum. Ég geri mér fulla
grein fyrir því að þegar eftirvænt-
ing nær að vinda upp á sig eins og
hún gerði kannski hjá mér, er oft
sem maður fer að gera of miklar
væntingar. Það sem var gott verð-
ur smám saman guðdómlegt í hug-
anum... og vonbrigðin eftir því
þegar maður kemst að því að það
var bara gott. Svo ég er búin að
spá mikið í það hvort þetta sé
hugur minn sem gerir þarna of
mikið úr málunum eða hvað? Svar-
ið er nei.
Það sem styður þá niðurstöðu
mína er nýleg könnun sem gerð
var á mjókurvörum á Íslandi, og
sýndi að þær algengustu (sem
börnin okkar m.a. taka gjarnan
með sér í nesti í skólann) inni-
halda allt upp í sem samsvarar 15
sykurmolum dósin! Ég efast um
að það sé meiri sykur í einum
snúð, sem er þó víðast illa liðið
nesti í skólum landsins.
En þarf þetta að vera svona? Í
sjónvarpsviðtali nefndi fulltrúi MS
meðal annars þá ástæðu að afurð-
in yrði áferðarfallegri með þessu
magni sykurs. Var manninum al-
vara? Hver lætur svona út úr sér
og ætlast til að fá skilning?
Ég veit allavega að ég er ekki
að borða skyr af því það sé svo
áferðarfallegt. Ég vil borða skyr
af því það er hollt og gott á bragð-
ið. En því miður er það bara alls
ekki nógu hollt lengur, og bragðið
nýtur sín ekki heldur eins og það
ætti að gera, fyrir allri sætunni.
Ef við höldum okkur við skyrið,
þá er þrennt í boði; hreint skyr án
aukaefna, bragðefna bætt skyr
með sykri og bragðefnabætt skyr
með sætuefni. Ég verð að segja að
ég er hætt að kaupa nokkuð af
þessu nema hreina skyrið. Ekki
vil ég vera að éta fleiri sykurmola
með hverri dós, og skyrið með
sætuefnunum er jafnvel enn sæt-
ara á bragðið svo skyrbragðið nýt-
ur sín alls ekki, auk þess sem ég
efast um að sætuefni séu eitthvað
hollari kroppnum heldur en sykur.
Svo nú spyr ég; af hverju er
ekki hægt að kaupa skyr og aðrar
mjólkurafurðir sem innihalda að-
eins sjálfar sig, og t.d. ávexti? Ég
myndi jafnvel sætta mig við of-
urlítinn sykur... en ekki 15 mola.
Ekki einu sinni 5 mola. Íslend-
ingar eru svo heppnir að eiga eitt-
hvert besta hráefni sem fáanlegt
er í heiminum, hvort sem um er
að ræða kjöt, fisk eða mjólk. Við
eigum að umgangast það með
virðingu og ekki skemma það með
ofvinnslu og aukaefnum.
Lifið heil.
EVA ÓLAFSDÓTTIR,
Hlíðarhjalli 40, 200 Kópavogur.
Meira skyr,
minni sykur
Frá Evu Ólafsdóttur:
LÖNGU þekkt fyrirbæri, en var eitt
af mörgu sem útilokað var þegar
„hefðbundnar lækningar“ voru
teknar upp, er að skjóta upp koll-
inum á nýjan leik, en það er hvönn
(Anglica archangelica L.) Svörin
gegn sjúkdómum er enn að finna í
mörgu sem um tíma hefur ekki þótt
nógu góð latína. Samkvæmt nýjustu
uppgötvunum læknavísindanna er
mönnum aftur að verða ljóst, að
hvönn vinnur t.d. á bakteríum og
veirum. Áður þekktar verkanir
hennar eru meðal annars: Dregur úr
tíðaverkjum, vinnur gegn loftgangi í
innyflum, eyðir magaverkjum, dreg-
ur úr svima, virkar vel á mígreni,
hjálpar upp á efnaskipti líkamans,
virkar vel á slím í lungum og
lungnapípum. Hvönn er afar styrkj-
andi fyrir hjartavöðvann og er sögð
færa hann upp um þrep. Þess vegna
var hvönn m.a. ráðlögð þeim sem
ekki voru í góðu ásigkomulagi.
Ferskt lauf af hvönn var einnig lagt
yfir slæm sár til að flýta fyrir að þau
greru og seyði af rótinni borið á til
þess að bakteríur færu ekki í sárið
og að illa særðir vefir greru vel.
Hvönn hefur einnig komið við sögu
þar sem gigt er annars vegar. Þá
var fólki í erfiðisvinnu ráðlagt að
nota hvönn, upp á gott úthald. Og
síðast en ekki síst hefur hvönnin
verið notuð til að ýta undir gott kyn-
líf um allan aldur. Þessi fróðleikur
hér á undan er komin frá Maurice
Mességué frá Provence í Frakk-
landi, en hann var heimsþekktur
bæði sem rithöfundur og heilari
(læknir) bæði páfa og konunga, auk
almennings. Hann segir sögu af
manni einum í litla þorpinu þar sem
hann ólst upp, sem talinn var 123
ára gamall, og leyndarmálið á bak
við aldurinn var að hann tuggði alla
daga rót af hvönn og kenndi sér
aldrei meins. En nú kem ég að því
sem ég ætlaði að segja. Ef rétt reyn-
ist, sem haldið hefur verið fram í
nokkur ár, reyndar ekki farið mjög
hátt, að það séu fyrst og fremst fjór-
ar tegundir baktería sem valda
hjartasjúkdómum, þar á meðal cla-
medía-bakterían, er þá ekki lausnin
fundin? Hvönn? Læknar hafa sagt
mér, að eðlilega sé ekki hægt að
halda fólki úti á fúkkalyfjum árið um
kring til að verja það gegn hjarta-
sjúkdómum og því séu aðrar aðferð-
ir í gangi. En nú hlýtur lausnin sem
sagt að vera fundin. Vísindamenn
segja hvönnina vinna á bakteríum
og veirum. Hún hefur ekki neinar
skaðlegar aukaverkanir, nema ef
vera skyldi hugsanlegan húðkláða,
ef hennar er neytt í miklu magni. Er
ekki ráð fyrir alla að skella sér í
hvannarte? Líkast til leysast ein-
hver fleiri heilsuvandamál í leiðinni.
Þetta finnst mér stórkostlegt!
AÐALSTEINN BERGDAL,
leikari.
Hvað með
hvönn
og hjart-
veiki?
Frá Aðalsteini Bergdal:
VAR AÐ velta því fyrir mér hvort
ríkisborgaraveiting Fischers muni
ekki virka eins og bjúgverpill á ís-
lensk stjórnvöld þegar fram líða
stundir. Yfirlýsingar Fischers um
að hengja ætti Bush og japanska
forsætisráðherrann, gyðingahatrið
og fjöldamargar samsæriskenn-
ingar hans ýta undir þessa skoðun
mína. Í ljósi þess að veitingin var
samþykkt samhljóða á Alþingi, fyr-
ir utan tvo sem sátu hjá, verður
forvitnilegt að fylgjast með fram-
vindu mála.
Þvílíkur bægslagangur í fjöl-
miðlum út af þessu máli. Stöð 2
rýkur upp, kostar flugvél fyrir
karlinn, semur við hann um einka-
viðtal eftir komuna til landsins og
heimaskítsmátar RÚV og heims-
fjölmiðlana að sínu mati með einn-
ar mínútu einkaviðtali við örþreytt-
an sérvitring. Heimaskítsmátið
fólst þó einungis í yfirlýsingu Fisc-
hers um að CIA hefði sett allt leik-
ritið á svið fyrir einvígið við
Spassky.
Athyglisvert er að bera um-
stangið í kringum Fischer og Keiko
saman. Bægslagangurinn var svip-
aður í kringum komu Keikos. Beðið
var á flugvellinum, beinar útsend-
ingar í fjölmiðlunum og náð við-
tölum við helstu talsmenn þeirra,
þ.e.a.s. Hall Hallsson og Sæmund
Pálsson. Keiko var með boginn
bakugga og skemmdur eftir ævi-
langt sirkuslíf við ónáttúrulegar að-
stæður, Fischer er greinilega and-
lega skemmdur af áratuga löngu
ofsóknarbrjálæði, enda lítur hann
út fyrir að vera um nírætt þó að
hann sé rétt liðlega sextugur. Í
þessu ljósi er kannski vert að
spyrja sig líka hvort Fischer eigi
eftir að farnast betur en Keiko að
aðlagast eðlilegum aðstæðum eða
hvort hann fer inn á einhverja
stofnun síðar meir.
Mín skoðun er að við ættum að
hlú betur að geðveikum Íslend-
ingum frekar en að flytja þá inn.
Mér finnst þetta mjög vafasöm
landkynning og held að það séu að
renna tvær grímur á háttsetta
ráðamenn hérlendis, enda var eng-
in opinber móttökunefnd eða einka-
fundir með Fischer á dagskránni.
Íslenskir ráðamenn hafa sennilega
ekki glaðst þegar Fischer lýsti því
yfir að það ætti að leggja niður
herstöðina á Keflavíkurflugvelli og
reka starfsmenn bandaríska sendi-
ráðsins úr landi. Ég held að það
besta sem gæti komið út úr þessu
umstangi öllu saman væri að ís-
lensk stjórnvöld myndu vakna af
djúpum þyrnirósarsvefni í mál-
efnum langveikra geðfatlaðra á Ís-
landi.
HINRIK JÓN STEFÁNSSON,
Lækjarhjalla 40, 200 Kópavogi.
Fjölmiðlasirkus
Frá Hinriki Jóni Stefánssyni:
FYRSTA verk menningarnefndar
SUS, sem stofnuð var í fyrra, var að
sækja um listamannalaun fyrir leik-
hóp SUS fyrir árið
2005. Sótt var um lista-
mannalaunin í
tengslum við uppsetn-
ingu á gjörningi sem
átti að felast í því að
skila listamannalaun-
unum aftur til skatt-
greiðenda.
Nú hefur leik-
hópnum hins vegar ver-
ið tilkynnt að hann fái
engan styrk í ár. Í bréfi
þess efnis kemur fram
að í ár hafi borist 60
umsóknir um starfs-
laun til leikhópa og alls
hafi verið sótt um 1.296
mánaðarlaun, en til út-
hlutunar voru 108 mán-
aðarlaun til leikhópa og
fengu 15 úthlutað
styrk. Það er þó hug-
hreystandi að vita til
þess, eins og fram kem-
ur í bréfinu, að hörð
samkeppni var um fjár-
muni í sjóðnum og út-
hlutunarnefndinni „því mikill vandi
á höndum“.
Það er því ljóst að starfsemi leik-
hóps SUS er í miklu uppnámi eftir
þetta. Hvernig er hægt að setja upp
gjörning sem felst í því að skila
listamannalaunum til skattgreið-
enda ef skattgreiðendur vilja ekki
leggja peninga í verkefnið? Leik-
hópurinn mun því eflaust taka því
rólega á næstu mánuðum og menn-
ingarnefnd SUS snúa sér að næstu
verkefnum – en af fjölmörgu er að
taka enda virðist sem ríki og sveit-
arfélög hafi fátt betra
að gera en að skipa
nefndir til að eyða
peningum skattgreið-
enda í menningu og
listir í stað þess að
staldra við og velta
því fyrir sér hvort
skattgreiðendur geti
ekki tekið slíkar
ákvarðanir milliliða-
laust.
En leikhópur SUS
verður þó ekki í dvala
lengi. Það er ekki öll
nótt úti enn því í
svarinu er bent á að
vönduð umsókn hafi
aukið möguleika á
styrkveitingu. Ef til
vill voru hugmyndir
leikhópsins því ekki
svo slæmar heldur
kann að vera að ein-
faldlega þurfi að
senda enn vandaðri
umsókn næst. Nú
þegar verður því haf-
ist handa við að semja vandaða um-
sókn fyrir næsta ár og hver veit
nema leikhópur SUS detti þá í
lukkupott skattgreiðenda!
Leikhópur SUS
í fjársvelti
Ragnar Jónasson fjallar um
fjársvelti leikhóps SUS
’Það er ekki öllnótt úti enn því í
svarinu er bent
á að vönduð um-
sókn hafi aukið
möguleika á
styrkveitingu.‘
Höfundur er lögfræðingur, situr í
stjórn SUS og er formaður
menningarnefndar SUS.
Ragnar Jónasson
Rakarastofan
Klapparstíg
S: 551 3010 VOR 2005Sölustaðir: sjá www.bergis.is
VIÐ og við stingur
orðið „gjaldfrjáls“ upp
höfðinu í þjóðmála-
umræðunni, og oftar
en ekki er orðið
„ókeypis“ ekki fjarri.
Bæði orðin eru notuð
nokkuð frjálslega og
gjarnan um ýmislegt
sem þau eiga síður en
svo við um. Margir
tala til dæmis um að
menntun og heilbrigð-
isgæsla eigi að vera
„ókeypis“ í stað þess
að nota orðið „gjald-
frjáls“, enda er aldrei
verið að leggja til að
læknar og kennarar
verði sviptir launum
sínum og að öll tæki og
tól á sjúkrahúsum og í
skólum verði notuð
upp án þess að end-
urnýjun eigi sér stað. Vegakerfið á
Íslandi er gjaldfrjálst en ekki ókeyp-
is. Hið sama á við um löggæslu,
brunavarnir, götuhreinsun, skrúð-
göngurnar 17. júní, opinber leik-
svæði og svona mætti lengi telja.
Munurinn á einhverju sem er „gjald-
frjálst“ og „ókeypis“ er mikill og
snýr að grundvallaratriðum.
Aukin eftirspurn
Þegar einhver vara eða þjónusta
er gerð gjaldfrjáls eða mjög ódýr
eykst eftirspurnin. Þetta vita allir
sem hafa keypt 2 fyrir 1-tilboð í
kjörbúð, slitið malbikinu á Lauga-
veginum á föstudagskvöldi án þess
að eiga neitt erindi niður á Lækj-
artorg, millifært fé hingað og þang-
að í netbankanum sínum eða gónt
endurgjaldslaust á ýmsar kvik-
myndir og þáttaraðir sem fengust
með mislöglegum hætti með hjálp
tölvu og nettengingar. Talsmenn
gjaldfrjálsrar þjónustu, svo sem á
sviðum heilbrigðis- og menntamála,
fagna hinni auknu eftirspurn. Þeir
spyrja hvort ekki sé allt í lagi að
menntun og heilbrigði séu botn-
lausar hítir fyrir al-
mannafé. Svarið sem
þeir fá er nei – það að
blóðmjólka notendur og
kaupendur fyrir vöru
og þjónustu er ekki í
lagi. Hið opinbera er
enda eitt um að komast
upp með slíka hegðun
enda þarf það, einn að-
ila á markaðnum, ekki
að hafa áhyggjur af því
að óánægðir við-
skiptavinir fari með við-
skipti sín og velvild
annað.
Málsverðurinn er
aldrei ókeypis
Það að vera gjald-
frjáls er ólíkt því að
vera ókeypis. Á Íslandi
er ekki veitt „ókeypis“
heilbrigðisþjónusta, og menntun er
ekki „ókeypis“. Hvort tveggja er
greitt úr vasa þeirra sem hafa at-
vinnu eða eiga sparnað. Menn geta
deilt um það hvort eitthvert réttlæti
sé í því að rukka fólk um vöru og
þjónustu sem það notar ekki eða kýs
að nota ekki í skiptum fyrir eitthvað
annað. Allir eiga hins vegar að vera
með hugtökin á hreinu og muna að
þegar stjórnmálamaðurinn lofar ein-
hverju „ókeypis“ er það gjarnan
ávísun á ófrýnilegri álagningarseðil
á næsta ári eða eftir næstu kosn-
ingar. Einnig er vert að hafa í huga
að þegar stjórnmálamaðurinn talar
um að eitthvað sé „gjaldfrjálst“ þá á
hann yfirleitt við að tiltekinn hópur
kjósenda greiðir minna í bein gjöld
fyrir tiltekna þjónustu á meðan aðrir
hópar fá að greiða meira í óbein
gjöld.
Að vera
gjaldfrjáls
Geir Ágústsson fjallar um
gjaldfrjálst vegakerfi á Íslandi
Geir Ágústsson
’Það að veragjaldfrjáls er
ólíkt því að vera
ókeypis.‘
Höfundur er verkfræðinemi og í
stjórn Frjálshyggjufélagsins.