Morgunblaðið - 21.09.2005, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. SEPTEMBER 2005 19
DAGLEGT LÍF
Við mælum
beinþéttni
Pantaðu tíma
í Lágmúla í síma 533 2308
Smáratorgi í síma 564 5600
SJÁVARLÓÐ Á ÁLFTANESI
EINSTÖK STAÐSETNING
Höfum til sölu byggingarlóð undir einbýlishús á Álftanesi. Um
er að ræða afar vel staðsetta sjávarlóð mót suðri, við Skógtjörn
í fögru umhverfi. Lóðin er byggingarhæf strax.
EINSTAKT TÆKIFÆRI.
FASTEIGNA
MARKAÐURINN
ÓÐINSGÖTU 4, SÍMI 570 4500, FAX 570 4505. OPIÐ VIRKA DAGA KL. 9–17.
Netfang: fastmark@fastmark.is - Heimasíða: http://www.fastmark.is/
Jón Guðmundsson, sölustjóri og lögg. fasteigna- og skipasali.
Gnípuheiði
Glæsilegt einbýlishús á
frábærum útsýnisstað
Ingólfur G. Gissurarson, lögg. fast.
www.valholl.is
Opið virka daga frá kl. 9.00-17.30.
Í einkasölu glæsilegt nýlegt 250 fm einbýlishús á einstökum útsýnisstað. Húsið er á
2 hæðum með möguleika á 2ja herb. séríbúð á jarðhæð. Glæsilegar stofur, massíft
parket. Stórar suðursvalir. Fallegur nýstandsettur garður. Þetta er hús sem er
sérlega bjart og vel skipulagt. Stutt er í skóla, íþróttahús og alla þjónustu.
Einstaklega vel staðsett eign.
Verðtilboð. (Möguleiki væri að taka ódýrari eign upp í kaupverð.) 4045
„HEILSUFAR fer versnandi, það er nokkuð
ljóst og líkamsþyngd eykst,“ segir dr. Erlingur
Jóhannsson, forstöðumaður Íþróttafræðaseturs
Kennaraháskóla Íslands á Laugarvatni. Í erindi
hans „Heilsufar og líkamsþyngd ungra Íslend-
inga – hvað er til ráða?“ er byggt á viðamikilli
rannsókn á „Lífsstíl 9 og 15 ára Íslendinga“.
Þar kemur meðal annars fram að mjög þung-
um og feitum börnum hefur fjölgað verulega.
Um 11–12% sex ára barna eru of þung og 72%
þeirra eru ennþá of þung við níu ára aldurinn.
Rannsóknin er unnin af fræðimönnum Íþrótta-
fræðasetursins á Laugarvatni í samvinnu við
fræðimenn Háskóla Íslands og byggist á heil-
brigðisupplýsingum um hæð og þyngd
barnanna frá fæðingu og þar til þau ljúka
grunnskóla. Annars vegar eru sex mælingar á 9
ára börnum frá fæðingu og hins vegar átta
mælingar á 15 ára börnum. „Við skoðuðum börn
sem eru of feit og of þung samkvæmt al-
þjóðlegum viðmiðum,“ segir Erlingur. „Of-
þyngd er vægari útgáfan en offita er hættulegri.
Við skoðuðum alla, sem eru of þungir í báðum
árgöngunum, það er þau sem eru fædd árið
1988 og hins vegar þau sem fædd eru 1994.
Þannig getum við séð þróun þyngdar og offitu
hjá þessum árgöngum þegar þau eru jafn göm-
ul.“
Erlingur segir að í ljós hafi komið að lítill
munur er á hæð einstaklinganna í árgöngunum,
enginn munur er á fæðingarþyngd eða á þróun
þyngdar frá fæðingu til fjögurra ára aldurs.
„En þegar skoðuð er þyngd barna sem fædd
eru 1988 og eru sex ára árið 1994 og níu ára árið
1997 og svo aftur þeirra sem eru sex ára árið
2000 og 9 ára árið 2003, þá er meðalþungi 1994
árgangsins 0,5 kg hærri en þeirra sem fædd eru
árið 1988,“ segir hann. „Þar munar hálfu kílói
sem börnin hafa þyngst á sex árum. Við níu ára
aldur er áfram sama þróunin, það er þau sem
eru fædd 1988 eru áfram léttari.“
Mjög þungum börnum fjölgar
Erlingur segir mikilvægt að hafa í huga að
miðað er við alþjóðlega staðla þegar ofþyngd og
offita barnanna er skoðuð. „Þegar við skoðum
tíðni ofþyngdar hjá þessum tveimur árgöngum
þá finnst enginn verulegur munur,“ segir hann.
„Það eru jafn mörg börn í báðum árgöngum
sem eru skilgreind of þung eða of feit en ef við
skiptum þessu upp og skoðum annars vegar of
þung og hins vegar of feit börn, það er að segja
börn sem eru þyngst og sjúklega feitust þá
kemur í ljós að fjöldi barna í 1994 árganginum,
sem eru sjúklega feit, er tvöfalt fleiri en í ár-
gangi þeirra sem fædd eru 1988.
Það er mjög alvarlegt frá heilsufræðilegu
sjónarhorni að mjög þungum og feitum börnum
fjölgar og eiga kannski stærstan þátt í þessari
aukningu á þyngd, sem við sjáum. Þegar við
skoðum áfram í okkar niðurstöðum það sem við
köllum þróun á ofþyngd, eða hvernig þau börn
bera vandamálið með sér, þá finnum við að 56%
af þeim börnum sem eru of þung við tveggja og
hálfs árs, eru það einnig við 6 ára aldur. Og ef
við skoðum þau börn sem eru of þung við 6 ára
aldur en það eru um 11–12% þá eru 72% af þeim
ennþá of feit og of þung þegar þau eru níu ára.
Og þegar við könnum feril barnsins á
ákveðnu árabili þá sjáum við að ofþyngd hefst
áður en börn fara í grunnskóla. Þegar við finn-
um þessa þróun í gegnum lífshlaup þeirra
sjáum við að þau sem eru of þung sex ára eru
það líka þegar þau eru níu ára. Þau halda áfram
að þyngjast og nýir einstaklingar bætast við.
Þannig að því eldri sem þau eru þegar þau
verða of þung og of feit því minni líkur eru á að
þau falli til baka og nái sér út úr þeim vítahring
sem þau eru komin í.“
Offituvænt umhverfi
Erlingur bendir á að miðað við niðurstöðu
mastersritgerðar Brynhildar Briem frá 1999,
um þróun þyngdar barna á Íslandi, voru 9 ára
reykvískir strákar 30 kg árið 1958 að meðaltali
en 33,4 kg árið 1978. Þannig að á 20 árum
þyngdust drengir að meðaltali um 3 kg en stúlk-
ur um 2,6 kg. Að sögn Erlings er þróunin svipuð
í öðrum velmegunarþjóðfélögum á Norður-
löndum.
En hvað er til ráða?
„Umhverfi okkar er offituvænt,“ segir hann.
„Þetta er mikið vandamál sem lýtur að flestum
þáttum samfélagsins. Lífsstíll fólks hefur breyst
mjög mikið á undanförnum árum. Mun meiri
kyrrseta, minni hreyfing og breyttar mat-
arvenjur. Við þurfum að bæta ungbarnaeftirlit,
efla skólastarfið og tryggja að í leikskóla sé
hreyfing eðlilegur hluti af starfseminni.“
 HEILSA | Rannsókn á lífsstíl 9 og 15 ára Íslendinga
Um 11–12% sex ára
barna eru of þung
Ljósmynd/Kári Jónsson
Mikilvægt er að börn hreyfi sig reglulega eins og þessir krakkar á Laugarvatni.
Eftir Kristínu Gunnarsdóttur
krgu@mbl.is
Vísindamálstofur á Laugarvatni
Heilsufar og líkamsþyngd ungra Íslendinga –
hvað er til ráða?
Fyrirlestur, miðvikudaginn 21. september kl.
18–19 í húsakynnum Íþróttafræðaseturs á
Laugarvatni.
BRESKIR læknar benda sjúkling-
um sínum á sjálfshjálparbækur
þegar þeir finna fyrir vægu þung-
lyndi eða þjást af kvíðaköstum.
Læknarnir skrifa upp á
sérstakar sjálfshjálp-
arbækur sem hægt er að
nálgast á bókasöfnum eða
kaupa í næstu bókabúð.
Í Bretlandi hafa sér-
fræðingar haft vaxandi
áhyggjur af ofnotkun
þunglyndislyfja við vægu
þunglyndi og leitað úr-
ræða til að koma til móts
við þá sem ekki taka lyf
en þurfa engu síður á
meðferð að halda.
Þegar sjúklingarnir hafa lesið
bækurnar koma þeir nokkrum sinn-
um í viðtal til starfsmanns heilsu-
gæslu sem kallast geðheilsuliði.
Geðheilsuliðarnir hafa grunn-
menntun í sálfræði eða tengdu fagi
og fara í eins árs nám til að öðlast
réttindi til að leiðbeina í sjálfshjálp.
Hann fer yfir lesefnið með sjúk-
lingnum og þær leiðir sem bæk-
urnar benda á til hjálpar. Einnig er
farið í hvort þær aðferðir hjálpi við-
komandi.
Skiptar skoðanir eru í Bretlandi
um ágæti þessarar tegundar með-
ferðar og bent hefur verið á að ekki
séu allir að fylgja leiðbeiningum
læknisins um að lesa umræddar
bækur. Þá eru dæmi um að þung-
lyndu fólki hafi verið beint á þessar
brautir þegar það þurfi á lyfja-
meðferð að halda.
Neil Frude, sem er sálfræðingur
við háskólann í Cardiff, segir að
sjálfshjálparbækurnar hjálpi mörg-
um og ekki síst þá fækki á biðlistum
sem þýðir að alvarlega þunglyndir
komast fyrr að hjá sérfræðingum
en ella.
Bókasöfn í Bretlandi hafa gert
átak í því að bæta við sjálfshjálp-
arbókum en einnig hefur almenn
sala á slíkum bókum aukist gíf-
urlega.
Dæmi um bækur sem
breskir læknar vísa á
eru:
 Mind over Mood eftir
Dennis Greenberger og
Christine Padesky. Gefin
út af Guildford Press
 How to Stop Worrying
eftir Frank Tallis. Gefin
út af Sheldon Press
 Overcoming Anger
and Irritability eftir
William Davies. Gefin út
af Constable & Robinson Ltd og
New York University Press.
 Emotional Confidence eftir Gael
Lindenfield. Gefin út af Thorsons
Publishers
 The Relaxation and Stress Re-
duction Workbook eftir Davis,
Robbins, Eshelman & McKay. Gefin
út af New Harbinger Publications.
 HEILSA | Vægt þunglyndi og kvíðaköst
Læknar ávísa
sjálfshjálparbókum
STÖÐVAFLAKK er vinsælt hjá
þeim sem sitja með fjarstýringuna
í sjónvarpssófanum. Í sænskri
könnun kemur fram að 30% verja
fimmtungi tíma síns fyrir framan
sjónvarpið í stöðvaflakk en mun
færri flakka á milli stöðva ef þeir
hafa félagsskap í sófanum, að því
er m.a. kemur fram á vef Svenska
Dagbladet.
Tólf hundruð manns tóku þátt í
könnuninni sem gerð var á vegum
Canal Digital. 83% flakka bara á
milli stöðva ef þeir eru einir í
sjónvarpsglápinu. 58% þátttakenda
sögðu að karlmaðurinn réði yfir
fjarstýringunni ef fjölskyldan
horfir saman á sjónvarpið.
Minnsta löngun til að flakka á
milli stöðva sýndu þátttakendurnir
þegar einhver annar í fjölskyld-
unni vildi skipta um stöð, eða að-
eins 1%.
46% stöðvaflakks verða þegar
auglýsingahlé eru á dagskrárlið-
um.
Félags-
skapur
dregur úr
stöðvaflakki
 SJÓNVARP
Morgunblaðið/Jim Smart
Athygli vekur að 58% þátttakenda
sögðu að karlmaðurinn réði yfir
fjarstýringunni ef fjölskyldan horf-
ir saman á sjónvarpið.