Mánudagsblaðið - 29.04.1968, Blaðsíða 6

I
Mánudagsblaðið
Mánudagur 29. apríl 1868.
PÓLLAND SKAL HLJÓTA
• •
Framhald af 8. síðu.
legt hugtak og 700 ára þýzk
saga skyldi öll.
Þýzka blaðakonan, Marion
Gráfin Dönhoff („DIE ZEIT“.
Hamlburg), lýsár aðfangahúmi
Morgenthau-áranna á etftirminni-
lega átakanlegan hátt í bók
sántni „amcn die keiner mehr
kennt", þar sem hún segir m.a.:
„Klukkan var þrjú að morgni
... í marga daga hafði ég fylgzt
ríðandi með hinni miklu flótta-
mannatfylkingu, sem brauzt frá
austri til vesturs. Hér í Marien-
burg hafði skaranum sýnilega
verið snúið af leið, a.m.k. var
ég skyndilega stödd alein við
brúna miklu . . . yfi rNogat . . .
Ég stöðvaðd hest minn andartak,
og ácvur en hófatak hans kvað
aftur við á marrandi pianka-
brautinni og yfirgnæfði annan
hávaða, heyrði ég undarlega
taktfast, sítuítt högghljóð, alveg
eins og þrífætt vera, er styddist
þunglamalega við göngustaf liði
hægt og sígandi eiftir dunandi
jörðinni. ! fyrstu ga/ ég ekki
gert mér vel ljóst, hvað væri á
ferðinni, en mjög bráðlega, kom
ég auga á þrjár einkennis'klædd-
ar mannverulr ^framundan mér,
sem drógust hægt og hljóðlega
yfir brúna: Ein gekk á hækjum,
önnur við statf, hin þriðja var
með mMar sáraumbúðir urn höf-
uðdð, og vinstri frakkaermin
hékk máttlaus niður . . .“.
„Öllum dvaiargestum sjúkra-
hússins hefði verið í sjálfs vald
sett, að bjarga sér af eigin
rammleik, sögðu þeir, en af um
þúsund særðum hþfðu aðeins
þessir þrír átt yfir þessum
„rammleik“ að búa, allir aðrir
hefðu verið alltof langt leiddir
og þróttlausir etftir margra daga
þvæling í óuppihituðum lestum
og matarskort og án læknisað-
stoðar til þess að hafa geteað
fylgt þesisu örvæntingarfulla
ráði. ,.Ráð“ og^ „eigin ramm-
leiki“? Rússnesku skriðdrekamir
voru nú í mesta lagi 30 ^rn.,
e.t.v. aðedns í 20 km„ fjarlægð
frá okkur; en þremenningar
þessir höfðu engm skilyrði til þess
að komast meira heldur en tvo
kflómetra á Idukkustund. Auk
j þess var 20 til 25 stiga frost —
Ihversu langur tími ' myndi ljða
þangað til frostið biti sig i hin
opnu sór?“
„Hundruð þúsunda þýzkra
hermanna höfðu l'átð lífið þessa
síðustu mánuði með hönmuteg-
um hætti, höfðu hnigið niður
örmagna, verið skotnir niður í
hrönnum eða blátt áfram myrt-
ir — og þessir þrír myndu hljóta
sömu örlög, hvort heldur sem
þeir hefðu látið fyrirberast (
sjúkrahúsinu eða tekið þá á-
kvörðun að halda nokkrum kíló-
metmm lengra vestírr á bóg-
inn ... 1 míntrm augum þá
voru þetta endalökin: þrír að-
framkomnir hermenn, sem dróg-
ust yfir Nogat-brúna á vestur-
leið. Og ein fákynja, afkomandi
forfeðra. sem hötfðu haldið frá
vestri tií austurs út í óbyggð-
imar handan þessa fljóts fyrir
sjö hundruð árum, var nú á
vesiturleið ríðandi. — Sjö hundr-
uð ára saga horfin i blámóðu...“
\ Og hvað það þýddi, það fékk
sérhver Þjóðverji að reyna mjög
bráðlega, en engan veginn aust-
anfólkið eitt.
„Hemám Þýzkalands skal
ekki fara fram með frelsun þess
fyrir augum, heldur skal' her-
námið miðast við sigrað óvina-
land“, haifði staðið í dagskp-
un bandarísku ylfirherstjórnar-
innar til Dwight D.- Eisenhower,
hershöfðingja, yfiírnanns banda-
ríska hemámsli,ðsíns.
I Janúar 1941 hatfði Sir Ne-
ville Henderson, sem hafði ver-
ið sendiþerra Bretlands., í. Berl-
in þangað til stríðið brauzt út,
haldið. fyrirfestur í London, þar
sem hann hafði m.a. minnzt á
„Eftirstríðs-Þýzkaland". Þetta
eina 0 orð, „eftír-stríðs-Þýzka-
land“, vakti almenna hneyksl-
un og hafði i för með sér' þús-
undir lesendabféfa til dagblað-
anna, sem öllum bar saman um
það, að aldrei atftur mætti það
líðast, að tilvera nokkurs lands-
skika, er héti Þýzkaland, yrði
þoluð framar. Og eitt dagblað-
anna, „The Daily Mirror“, sem
sfðar eignaðist yfir 15 miljónir
Iesenda og varð stærsta blaða-
útgáfa og prentsmiðjufyrirtæki i
heimi með rösklega • 100 miljón
steriingspunda höfuðstól, én
hatfði þá yflr 5 miljónir trygga
lesendur, .sagði: „Bara nafnið?
Gjöreyðum allt landið, munu
margir segja — Mjög margir!
Áður fyrr voru 160 smáríki, þar
sem Þýzkaland er nú — hvers
vegna ekki að- grafa 'upp alla
þessa gleymdu smákónga og
hlamma hinum konunglegu
hjössum þetrra niðiir á fyrrver-
andi ríki þeirrá? Banna sér-
hverja mynd einingar! Hersetja
þau! Þau myndu ekki hafa neina
þörf fyrir landvamir, ef við með-
höndlum þau eins og umboðs-
, st jórnarsvæði
Og þegar stríðinu var lokið,
þá var hið aumasta umboðs-
stjómarsvæði hrein paradís í
samanburði við Þýzkaland. Því
að þetta stríð, sem geisað hafði
jafnt á sólglitrandi Suðurlhalfls-
eyjum sem á Spitzbergen, jafnt
á gaddtfreðnum öræflum Norður-"
Noregs sem á brennandi eyði-
mörkúm Afríku, hafði aflhjúpað
föðuriandssvik og landráð á hin-
um ólíklegrjstu stöðum, en ekki
siður fram'kafflað ofurmannteg af-
rek og hetjudáðir, og haft i för
með sér ógnþrungnar hörmung-
ar, hafði ekki hvað sizt leitt i
ljós þvflikt hyldýpi haturs og
hefnigimá, sem ylfirsteig jafn-
vel verstu daemin á svörtustu
svívirðingaisáðum mannikynssög-
unnar. Þetta stríð hafði kostað
{
yfir 55 miljónir manns liíff og
heilsu, hafði gleypt svo mörg
fómardýr, að okkur myndi ekki
endast heil öld, ef við ákvæð-
um að tileinka sérhverju fómar-
lambi þótt ekki væri meira en
eina minútu.
Síðustu mónuði stríðsins var
ekki lengur barizt tíl þess að
sigra. Þá var aðeins verið að
fullnægja dauðadómi, sem upp
hatfði verið kveðinn yfir heilli
þjóð, þá fór fram allsherjar-
slátrun, þvi að samkvæmt siða-
lögmálum lýðræðis og kommún-
isma, er sá einn’, sem tapar,
ávalTf alsekur. Og þ.á.m. auð-
vitað hún Márianne litla Bro-
dowsiki úr smáþorpinu Gedait-
hen í héraðinu Lyck í Austur-
Prússlandi, mamma hennar og
pabbi, spttinigjar og -vinir, ná-
grannar og sveitungar.
„Ég sá rússnesku hermenn-
ina fyrir mér í anda, stand-
andi á mörkum ættlands síns,
verjandi akrana, sem feður
þeirra hafa ræktað og hlúð
að frá ómunatíð. Ég sé þá
við varðveizlu heimila sinna,
þar sem mæðnr þeirra og
eiginkonur biðjast fyrir — ó-
já, því að þær stundir renna
upp, þegar allir biðjast fyr-
ir — öryggi ástvina sinna,
heimkomu brauðföðurins,
lífsfförunautarins, vemdara
síns. Ég sé í anda hin 10.000
rússnesku þorp, þar sem lífs-
mögnleikarnir . voru sóttir
hörðum höndum í skaut
moldarinnar, en.þar sem enn-
þá ríkir upprunaleg, mannleg
■ lifsgfleði, þar sem meyjar
< hlæja og böm leika sér“.
— Winston S. Churchill: í út-
varpsræðu („a World Broad-
cast“) hirm 22. Júní 1941.
Eiðsvarinn og vottfestur vitn-
isburður frú Brodowski gefur
dágóða hugmynd um, hvemig
samherjar Churchills voru f,
reynd, sem mjög stingur í stúf
við' þær skrúðyrtu lýsingar, er
hann gaf atf þeim feins og hann
„sá þá í anda“. Hanin fler hér
á eftir einis og hann e<r birtur
í bók Edgar Giinther Lass: „DIE
FLUCHT — OSTPREUSSEN
1944/45“, Podzun-Verfag, Bad
Naulheim, ^964. bls. 93, en í bók
þessa er vitnisburðurinn tfikinn
samikvæmt Ost-Dokument 2/25,
34-35, í skjalasafni Flóttamanna-
málqráðuneytisins í Bonn.
Frú Bodowski segir svo frá:
„Eiginmaður minn, Heinrich' Bo-
dowski, yflrumsjónarrnaður hjá
héraðsstjórninni i Lyck, var
rriyrtur atf Rússum með skoeti í
gegnum hnakkann síðla kvölds
hinn 23., Janúar, 1945,'' eitthvað.
um kl. 23:00. Rússamir Viremmdu
fómardýr sin af algeru handa-
hófi. Við hlið eiginmanns míns
lá 14 ára gamaill piltur, eldri
karimaður ög ung kona. Maður-
inn minn var næstíim því nak-
inn. Ekki var okkiuir leyft að
jarðsetja likin fyrr en hinn 26.
eða 27. Febrúar.
Bana í þessu litla simóþorpi
(Gedaithen) voru 62 manneskjur
skotnar, ' algeriega að tilefnis-
lausu. Þar voru engir þýzkir
hermerm, og enginn gat komið
við vömum.
Marianme dóttir mín var þá 15
ára. Henni nauðguðu 10 Rússar.
Þegar hún reyndi að komast
undan, eltu Rússamir hana,
köstuðu henni niður í snjóinn,
tröðkuðu á henni og toguðu í
hinar Ijósu fléttur hennar. Fyrst
að tveim klukkustímdum liðn-
um slepptu þeir henni og leyfðu
henni að koma til mín aftur.
Kraftar hennar voru þrotnir,
þegar hún kom að dyrunum,
þar sem við, eittlhvað um 30
talsins, vorum Ibkuð fyrir inn-
an....
....Dóttir mín var svo að-
fram-komin af snvtun, að hún
varð að leggjast í rúmið hinn
1. September og dó hinn 17.
Desember, hún* var orðin að
múmíu, tæpna 50 punda að
þyngd. Hún lá í Rhein-bráða-
birgðasjúkráhúsinu. Þar lágu
einnig þrjár 12 ára telpur, er
Rússamir höfðu nauðgað, allar
hræðilega, útleiknar.... “
Og ennfremur . samkv. sömu
heimildum: „„Matka, þú hlaupa
burt, anmar Rússar eftir okkum,
ekki góðar“, kallar rússneskur
liðstforingi á bjagaðri þýzku til
konu tollþjóns eins í Lyck. Eitt
af fáum undantekningartilefUum.
örlíti'll neisti mannlegra tilfinn-
inga i þessu víti. Sama kona
varð að horfa upp á það nokkr-
um dögum síðar, þegar Sowjet-
menn tóku trvo pilta, 13 og og
15 ána gamla, ^rera höldið í
lengjum af fótum þeirra og lær-
um og strá salti i undimar. Sá
13 ára dó atf meðtferðinni, sá 15
ára var auk þess skotinn í gegn-
um hálsinn. En einhvem veginn
lifði hann af. Hann hélt lífi.“
(Qst-Dokument Ly 37).
„Reglan var sú, að hestamir
voru teknir af flóttamannahóp-
unum og vögnum og kerrum rutt
út i skul-ði og sfki, þegar her-
skarar Sowjetmanna ruddust yf-
ir þá. íólkið varð þvi að snúa
aftur heim fótgangandi.
Líklega hafa skaðfcmir orðið
með meira móti á flóttamanna-
leiðinni Arys—Nikolaiken. Sam-
ríæmt vi.tnisburðum sjónarvotta
hljóta nálægt 3.000 manns úr
Lyck-héraði að hafa orðið dauð-
anum að bráð á þessafi einu
leið. Flestir voru skotnir." (Ost-
Dokument Ly 49/S. 175.).
„Ég get ekki fallizt á þá
skoðun, að sú tilhögun, sem
stungjð hefur verið upp á
varðandi landamæri hins
nýja Póllands, sé ekki ræki-
lega íhuguð og sé ekki við-
unanleg eða tryggi 'Póllandi
(fkki þann „friðarreit“, sem
ég skýrði deildinni frá i
Febrúar . . . þá hlotnast því
alit Austur-Prússland í norðri,
vestan og sunnan virkisborg-
arinnar Köningsberg, ásamt
stórborginni Danzig — einni
hinni fegurstu borg og einni
hinni fegurstu höfn í víðri
veröld — sem um aldig, hef-
ur verið miðstöð verzlunar-
innar við Eystrasalt oð m,a.s.
víðfræg um allain heim. AUt
þetta mun tilheyra PóIIandi í
stað hins hættulega og óeðli-
Iegi hliðs, sem komið var upp
með svo miklu erfiði eftir sið-
asta stríð, og það mun fá yfir
tvö hundruð mílna strand-
lengju við Eystrasalt. Að því
er Rússland og Stóra-Bretland
varðar, þá hafa Pólverjar ó-
bundnar hendur til þess að
færa yfirráðasvæði sitt út í
vestwr á kostnað Þýzkalands."
Winsition S. OhiurchiU: 1 ræðu
i Neöri málsibaflu brezka þings-
inis himn 15. desemiber 1944.
Og ytfir AustínvPrússlandi,
þýzku landi síðan í árdaga
krístíwnar, og niuimiið og bygiglt af
Þýzku riddairalregiluininii fyrir
mipira en 700 árum, blaktir nú
htfnn rauðd fáni alþýðulýðræðis-
ins. íbúar og edgendur landsins
hafa ýmistf verið myrtir í hrömn-
um eða rekndr burt undir hrylli-
tegum krin gu mstæð-um.
Þvert ofan í allar vdðtekmar
reglur þjóðarréttari rus og í »1-
gerri mótsögn vdð allar hug-
myndir siðaðna manina um hin
fruimstæðustíi mainnréttindi.
Austur-Prússlandd var skipt
niður i svonefnd hemámssvæði.
Norðurhlutarm innan marka
Braunsberg — Get-dauem og land-
ið á milli Angerapp og Goldap,
hemámu Rússar, netfnilega Kön-
igsberg, Memelland, Samland óg
Gumbinnen. Pólökkum var út-
hlutaður suðurhlutinn, nefndtega
hið yfirgnæfámdi káþólska Erm-
lamd, Oberland og Masur. Sam-
kvaarnt H. kaffla, glr. 9 B, Pofc-
dam-sammdmgsins var svo lótið
heita, að hdn rfkisréttariega staða
þýzku héraðamma fyrir austan Od-
er-Neisse skyldi ákvarða endan-
tega „við genð frdðarsamininga við
Þýzkaland."
Um sjálfsákvörðunairrébönn
segir svo í hdmni víðtfrægu At-
lanzhafs-yfiriýsimigu þeirra Churc-
hills og Roosevelts frá 14. ágúst
1941, 2. liö: „Þeir (þ.e. undirrít-
endur. Innskiot mitt) óska ekki
eftir neinum landamærabveyting-
um, sem eikfei eru í saimræmd við
frjálsar ákvarðanir hlutaðeigandi
þjóða.“
Hinn 1. jamúar 1942 sfculd-
bundu 26 rikisstjómir sig með
ui.dirstorifltum si'num til þess að
halda Atlamzhafssáttmálainn í
heiðri. Þ.á.m. Sowjetmenn og
Pólafekar. 21 rítoisstjóm slógt sið-
ar i hópinn. En l bilið á milli
orða og eiða lýðræðisins annars
vegiar og efnda þess og athafna
hins vegar, er sem toummugt er
ekki mælamlegt nerna í stja'rm-
flræðitegum tölum.
J. Þ. A.
KAKAL!
Framhald af 4. síðu
um, buðum honum heim og
heiðruðum hann.
Og þjóðin fór að taka sig
alvarlega á alþjóðasviði. Fór
að mótmæla, fara i mótmæla-
göngur, líkt og hungurvofum-
,ar sem flúðu Skaftafellssýslu
í móðuiharðindunum.
En lslendingar. þótt óvan-
ir væru slíku dálæti á kúltúr
vildu vfta eitthvað erlendis
frá, trúðu ekki alveg, að öll
vizka heimsins hefði um ára-
bil legið í dvaila á íslamdi.
Hún fór að skyggnast í er-
lendar bóktmenintir. Og þá datt
skyndilega otfan i fyrir gertfi-
mönnum kúltúrhreyfingarinn-
ar — þeiim varð ljóst, að hér
var hætta á'ferð, Samanburð-
ur við, nema fáar úrvalsbók-
menntir á Islandi, myndi
sprengja allan sölugrunn á fs-
lepzfea létitmetinu. En hér var
illt að stemma stigu. Fólfeið
varð leitt, keypti ekki. Það
sá og heyrði lika að list var
til víðar. Bæfeur, útvarp og
síðast sjónvarp. Sjónvarpið
smástöð vamariiðsims.á Kefla-
víkurflugrvelli, varð að banna
og það tókst. Íslenzkri menn-
ingu, sem um aldaraðir hafði
legið í dvala, var banvæn
haetta búin, af sjónvarpskrfl-
inu. Þjöð, sem hafði þolað
80 þúsund manma hersebu á
stríðsánumum, og lítið skadd-
azt utan nokkurra lausaleiks-
krafeka, sem þo var ekfei ó-
þefekt hér fyrir styrjöldina,
þold!i efeki að skoða sjónvárp.
Hafsteinamir okikar, Dinarar,
Tómasar og önnur alvörusfeáld
og listamenn þoldu það að
vísu, en gerfimerinin þoldu
það ekfei. Það þurtfti eklki
mifela dríflu til að, sálansíkjána
þeirra fennti í kaf.
Við erurn á dálitið hsettu-
legri braut. Vonandi verður
einhver eðlileg vakndng í
þessum málum. En meðferð-
in á Bolshoi-baillettinum, og
sú staðreynd að hvorki lista-
verk Shakespeares í kvik-
mynduim hér hafa fengið náð
fyrir augum okkar almennt,
sýnir hve stutt þjóðin er enn
frá fískistömpunum og hve
vonlaust er að troða atf skynd-
ingu ofan í hana kúltúr. —
Hún verður að gróa hægt oð
eðlilega.
(Stytft, ©ndurrítað).
Sjónvarp
afssonar voru kærkomin til—
breyting. Flosi hefur sýnt tals-
verð tilþrif í sjónvarpinu. Hann'
hefur sýnilega orðið fyrir mikl-
um áhrifum frá Keflavíkursjón-
varpinu, þeim þáttum þar sem
mestir eru, frægastir og dýrastir.
í þessum þætti bjó hann yfir
rósemi Johrrny Carsons og við-
talssétunni hans víðfrægu, og
blandaði hana áhrifum frá ýms-
um öðrum þáttum, jafnvel ís-
lenzkum. (Má hér glöggt sjá
bölvun bandarisku áhrifanna)
En Flosa tókst líka að byggja
efnisvalið á íslenzkum atburð- '
um og samdi ágætan, máske ó-
heflaðan háðþátt, um ýmis
„vandamál“ þjóðarinnar, og
framámenn í mörgum greinum í-
þrótta o.fl. Kalla má, að þáttur-
inn hafi á köflum verið langtum
af langdreginn, en það er þjóðar-
íþrótt okkar að glata engu, sem
gert hefurt verið, hversu léleg
sem það kann að vera. Flosi
hefði gert betur ef hann hefði
klippt óg smækkað bæði kleinu-
atriðið og íþróttaþáttinn.
Sigríður Þorvaldsdóttir var
afbragð í tilsvörum og útlitL
Árni Tryggvison ágætur s&m
íþróttakempan og svo Anna
Stína Þórarinsdóttir. Egill frá
Húsavik vakti mikla athygli í
hlutvei-ki mjólkurhyrnumanns-
ins. Sjónvarpið ætti að sjá sóma
sinn í því, að hlynna að slíkum
þáttum sem þessum í stað hins
ómerkilega skandinavíska ruste
og innskotsþátta sem okkur eru
gefnir eða sendir í góðgerðar-
skyni, og öllum leiðist. Úm
kostnaðarhliðina veit maður
ekki en eflaust mætti draga úr
flandri fréttamanna um allar
sveitir og endurteknum sýning-
um af árekstrum til að kosta
þætti á borð við þátt Flosa.
#
«