Tíminn - 28.08.1970, Blaðsíða 7

'í'ÖSTUDAGUR 28. ágúst 1970.
TIMINN

Úfgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framfcvæmdastjórf: Krfstján Benediktsson, Ritstjórar: Þórartnn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
{ Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjómar-
skrifstofur i Eddubúsinu, símar 18300—18306. Skrifstofur
Bankastræti 7 — AfgreiSslustmi 12323. Auglýsingasimi 19523.
j AOrax sfcrifstofur síml 18300. Áskriftargjald kr. 165,00 6 mánuðl,
j innanlands — 1 lausasölu kr. 10,00 eint. Prentsm. Edda hf.
ERLENT YFIRLIT
f
Hefur Fulbright fundið lausn
á deilu Araba og Gyðinga?
Formannskjör og
þjóöarnauðsyn
i
‘ Hin ofsafullu skrif Morgunblaðsins undanfarna daga,
] sýna ótvírætt, að meðal Sjálfstæðismanna ríkir mikill
í ágreiningur um þá ákvörðun flokksstjómarinnar að
1 hætta við haustkosningar, enda þótt hún væri búin að
‘ lýsa því yfir, að það væri þjóðaraauðsyn, að þær færu
fram. Hinir óbreyttu flokksmenn taka þá afsökun ekki
. sem góða og gilda vöru, að Sjálfstæðisflokkurinn hafi
; ekki getað beitt sér fyrir haustkosningum vegna afstöðu
! Alþýðuflokksins-
Það er rétt, að samningar milli Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokksins eru þannig, að forsætisráðherra getur
‘ ekki rofið þing, nema með samþykki Alþýðuflokksins,
■ meðan samvinna flokkanna helzt. En þessi samningur
■ fellur strax niður og stjómin biðst lausnar. Það hefði
| verið eðlileg afleiðing, að Sjálfstæðisflokkurinn hefði
látið stjómina biðjast lausnar eftir að Alþýðuflobkurinn
hafði hafnað því, sem Sjálfstæðisflokkurinn taldi þjóðar-
nauðsyn, þ.e. að haustkosningar fæm fram. Af lausnar-
beiðni stjómarinnar hefði leitt, að ekki hefði verið komizt
; hjá haustkosningum.
j Sjálfstæðisflokkurinn gat því vel knúið fram haust-
{ kosningar, án þess að gera sig sekan um nokkurt samn-
j ingsrof. Hann gat ekki aðeins gert þetta, heldur bar
í honum skylda til að gera þetta, ef hann meinti nokkuð
! með þeim fullyrðingum, að haustkosningar væm þjóðar-
; nauðsyn. Sjálfstæðisflokkurinn brást augljósri skyldu við
j þjóðina, þegar hann lét þjóðamauðsyn víkja og féll frá
i haustkosningum.
j
ÞaS er líka víst, aS þaS er ekki nema yfirskins-
ástæða, aS flokkurinn hafi gert þetta vegna samninga
« við Alþýðuflokkinn. Sú samningsskylda féll niSur
* strax og samvinna flokkanna rofnaSi. ÞaS sem réSi
ákvörSun SjálfstæSisflokksins, var meira en nokkuS
annaS, aS stór hluti af forustumönnum flokksins vildi
• komast hjá landsfundi og formannskosningu þar á
þessu hausti. Þessi armur flokksins taldi sig þurfa
að fá betri tíma til aS undirbúa formannskjöriS. Fyrir
hann var þaS eins og brauS af himni ofan, þegar Al-
> þýSuflokkurinn hafnaSi kosningum og hægt var aS
kenna honum um, aS kosningar færu ekki fram.
! Þetta er opinbert leyndarmál í Sjálfstæðisflokknum.
* Það var öðm fremur vegna formannsdeilunnar í Sjálf-
! stæðisflokknum, sem þjóðamauðsyn var látin víkja og
; hætt var við haustkosningar. Þess vegna var skriðið á
• bak við litla flokkinn og það talið stafa af samningum
1 við hann, að fallið var frá kosningum.
Fyrir Mbl. er útilokað að ætla að leyna þessu með
því að þyrla upp rógi um Framsóknarflokkinn og ósann-
. indum um það, að hann hafi ekki haldið gerða samninga.
■ Framsóknarflokkurinn hefur haldið alla samninga, sem
hann hefur gert. Ótilneyddur mun Tíminn hins vegar
ekki fara að rifja upp sögu annarra flokka í þeim efnum,
enda sumt af því svo langt um liðið, að bezt er að láta
■ það heyra alveg fortíðinni til.
Hitt skiptir hins vegar máli nú, að Sjálfstæðisflokk-
urinn vék þjóðarhagsmunum til hliðar og féll frá haust-
kosningum, vegna formannsdeilunnar í flokknum. Með
því tók hann sína ábyrgð, ásamt Alþýðuflokknum, á
þeirri stjómmálaþróun, er verður hér næstu mánuðina.
Þ-Þ.
Tillögur hans um þetta efni vekja mikla athygli.
J. William Fulbright
ÞVÍ er jafnan veitt mifcdi at-
hygli, sem J. William Fulbright
formaður utanríkismálanefndar
öldungadeildar Bandaríkja-
þings, leggur til alþjóðamála.
Um lamgt skeið hafa tillögur,
sem hann hefur borið fram,
þó ekki vakið aðra eins athygli
og þær, sem fólust í ræðu,
sem hann flutti í öldungadeild
inni síðastliðinn mánudag, og
fjöluðu um lausn deilunnar
fyrir botni Miðjarðarhafsins
milli Araba og ísraelsmanna.
Þessar tillögur hans hafa birzt
sem forsíðufrétt í flestum stór-
blöðum heimsins og þau síðan
rætt um þær í forustugrein-
um.
TUJDÖGUR þær, sem Ful-
bright bar fram í áðurnefndri
ræðu, voru í höfuðatriðum
þessar:
Náist ekki samkomulag milli
deiluaðila sjálfra, verður Ör-
yggisráð Sameinuðu þjóðanna
að skerast í leikinn og þvinga
fram friðarsamninga. f slíkum
samningum verður það að fel-
ast, að Öryggisráðið taki ábyrgð
á því, að friður haldist og um-
samin landamæri verði virt.
Einkum verður þessi ábyrgð að
hvíla á ríkjunum, sem eiga
fast sæti í Öryggisráðinu, en
meðal þeirra eru Bandaríkin
og Sovétríkin.
Þar sem ísraelsmenn hafa
jafnan haldið því fram, að ekki
fælist næg trygging í slíkri
ábyrgð Sameinuðu þjóðanna,
bjóðist Bandaríkin til að gera
varnarsamning við ísnael, þar
sem þau heiti því fullri hernað
arlegri aðstoð, ef á það verði ráð
izt Áður en Bandaríkin gerist
aðilar að _ slíkum samningi,
verði þó ísrael að fullnægja
eftirgreindum skilyrðum:
Að flytja heim her sinn af
öllum herteknu svæðunum og
fallast á þau landamæri, sem
voru fyrir júnístyrjöldina 1967.
Að heita því að ráðast ekki
á önnur ríki.
Að fallast á, að gamli borg-
arhlutinn í Jerúsalem verði
undir alþjóðlegri stjóm.
Þá leggur Fulbright áherzlu
á, að það verði að felast í
þessu samkomulagi, að sæmi-
leg lausn fáist á málum Pale-
stínu-Araba. Þar verði Ísrael
að sýna meiri samningavilja en
hingað til. Til mála komi að
Palestínu-Arabar fái að fara
með eins konar stjórn á viss-
um landsvæðum og virðist
hann þar hafa í huga þann
hluta gömlu Palestínu, sem féll
í hlut Jórdaníu við skiptinguna
1948, en mikinn hluta þess
lands hernam ísrael 1967. Þá
leggur Fulbright áherzlu á, að
Sameinuðu þjóðirnar ábyrgist
frjálsar siglingar um Súez-
skurð og Akabaflóa.
Fulbright tekur skýrt fram,
að Bandarikin geti ekki gert
umræddan varnarsamning við
fsrael fyrr en Öryggisráðið hafi
komið sér saman um heildar-
lausn málsins, enda taki Banda-
ríkin ekki að sér að tryggja
annað en það, sem Öryggisráð-
ið sé búið að ná samkomulagi
um.
RÆÐAN, sem Fulbright flutti
um þetta mál í öldungadeild-
inni á mánudaginn, er mjög
ítarleg og þess því enginn kost-
ur að re-kja efni hennar. Hann
segir, að samningstregða beggja
aðila nú stafi af ótta. ísraels-
menn óttist hótanir Araba og
telji sig því þurfa að búa sem
bezt um sig- Arabar óttist hins
vegar, að Israel stefni að enn
meiri landvinninigum og muni
njóta til þess styrks vestrænu
stórveldanna, einkum þó Banda-
ríkjanna. Þess vegna verði að
komast á skipan, sem upprseti
þennan ótta. Það sé verkefni
Sameinuðu þjóðanna að koma
á slíkri skipan.
Fulbright segir, að fsrael
hafi ráðizt á Arabaríkin 1967
og lagt undir sig mikil land-
svæði í þeirri trú, að það yrði
til að styrkja öryggi þess.
Reynslan sýni, að ísrael búi við
sízt meira öryggi en áður, nema
síður sé. Þetta sé því ekki leið
in til að_ tryggja öryggi ísraels.
Öryggi ísraels verði bezt tryggt
með því, að það fái landamæri,
sem Arabar geti viðurkennt, og
Sameinuðu þjóðirnar og stór-
véldin taka að sér að ábyrgj-
ast. Jafnframt verði flótta-
mannamálið leyst varanlega.
Þetta sé líka æskilegasta lausn-
in fyrir Araba.
FULBRIGHT segir, að af-
skipti Sameinuðu þjóðanna af
þessu máli séu eðlileg og sjálf-
sögð. Þetta mál varði ekki að-
eins ísrael og Arabalöndin,
heldur allan heiminn, því að
deilan geti vel leitt til heims-
átaka, ef ekki tekst að leysa
hana fljótlega. Samkvæmt lög-
um S. Þ. hafi Öryggisráðið fullt
vald til að þvinga fram lausn
í deilum sem þessum, ef sam-
komulag næst ekki á annan
hátt.
Eins og vænta mátti, eru
skoðanir nokkuð skiptar um
tillögur Fulbrights. Flest vest-
ræn stórblöð telja þær athyiglis
verðar og jákvæðar, en sum
draga í efa, að þær komi fram
á réttum tíma, þar Sem viðræð-
ur deiluaðila séu í þann veginn
að hefjast.
Deiluaðilar vilja vitanlega
ekki ljá tillögum Fulbrights
samþykki á þessu stigi. Að vísu
munu Arabar geta fallizt á öll
meginatriði þeirra, nema þáð,
sem fjallar um varnarsamning
Bandaríkjanna og ísraels. í
raun er þar þó meira um form
en breytingu að ræða, þar sem
vitað er, a_ð Bandaríkin myndu
nú koma ísrael til hjálpar, ef
það þyrfti á að halda. ísraels-
stjórn mun þó telja ávinning að
slíkum formlegum samningi, t
en hins vegar mun hún ófús j
til að fallast á þær tillögur Ful- (
brights, að hún láti hernumdu j
svæðin öll af hendi og fallist '
á alþjóðlega stjórn á gamla i
borgarhlutanum í Jerúsalem.
Samkomulag er þó útilokað,
nema ísrael sætti sig við að
láta herfangið frá 1967 af hendi.
Minna geta Arabar ekki sætt
sig við og útilokað er fyrir Sam
einuðu þjóðirnar að beita sér
fyrir 6amkomulagi á öðrum
grundvelli, því að samkvæmt
stofnlögum þeirra má ekfci fall-
ast á, að hægt sé að breyta
landamærum með vopnavaldi.
Þ. Þ.