Tíminn - 30.08.1970, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 30. ágúst 1970.
TlMINN
9
JAMES RESTON, NEW YORK TIMES:
Útgefandi: FRAMSÓKMARFLOKKURINN
Framtvæmdast.iórí: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (ábi. Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjóraar
skrifstofur I Edduhúsinu, símar 18300—18306. Skrifstofur
I Bankastræti 7 — Afgreiðslusimi 12323 Auglýslngasiml 19523.
1 Aðrar skrifstofur sími 18300 Áskriftargjald kr. 165.00 á mánuði,
innanlands — í lausasölu kr. 10,00 eint. Prentsm. Edda hf
Kosníngalán
Alþingi fékk athyglisverðar upplýsingar í vetur, þeg-
ar sjávarútvegsmálaráðherra svaraði fyrirspurn frá Bimi
Pálssyni um útlán Fiskveiðasjóðs. í svari ráðherrans kom
í ljós, að sjóðurinn hafði tekið upp þá venju 1961 að
láta fylgja öllum lánum fyrirvara um að þau yrðu látin
fylgja gengisskráningu. Þessi fyrirvari hélzt þangað til
veturinn 1967. Þá var hann felldur niður og fyrsti lán-
takinn eftir þá breytingu, var einn af frambjóðendum
Sjálfstæðisflokksins á Austurlandi. Sjóðurinn tók þennan
fyrirvara svo upp aftur 1. maí 1968.
Af þessum ástæðum búa útgerðarmenn hjá Fiskveiða-
sjóði nú við mjög misjöfn kjör. Þeir, sem fengu lánin
1967, þegar enginn fyrirvari fylgdi þeim, þurfa nú enga
hækkun að greiða vegna gengisbreytinga, en hjá hinum
nemur þessi hækkun stórum upphæðum.
Engin opinber skýring hefur fengizt á því að fyrir-
varinn var felldur niður 1967. Þetta skýrir sig líka sjálft,
þegar þess er gætt, að alþingiskosningar fóru fram í júní
1967. Stjórnarherrarnir hafa viljað sýna fyrir kosningar,
að nú væri komin verðstöðvun og krónan því orðin svo
traust í sessi, að gengisfyrirvari á lánum væri orðinn
óþarfur.
Fáum mánuðum eftir kosningar var verðstöðvunin úr
sögunni, krónan var fallin og gengisfyrirvarinn var kom-
in ná að nýju.
Þetta er eitt af dæmum þess, hvernig ábyrgðaralusir
stjómmálamenn fara að því að blekkja fólk og vinna
kosningar. En vissulega eiga kjósendur ekki að gleyma
slíku, heldur minnast þess síðar á réttan hátt.
Sannarlega veitir þetta líka ástæðu til þess, að vel
sé fylgzt með athöfnum ríkisstjórnarinnar næstu mánuði.
75 milljóna munur
Hækkun sú, sem meirihluti stjórnar Landsvirkjunar
hefur nýlega ákveðið á raforkuverðinu, rekur ekki nema
að örlitlu leyti rætur til kauphækkana, sem hafa orðið
hér að undanförnu. Kaupgjaldið er tiltölulega lítill liður
í rekstrarkostnaði orkuvera. Vextir og afborganir eru
helztu kostnaðarliðimir.
Ástæðan til þessarar hækkunar er fyrst og fremst
sú, að rekstrarkostnaður Búrfellsvirkjunar verður miklu
meiri næstu árin en áætlað hafði verið, m.a- vegna
hærri vaxta og styttri lána, og meiri stofnkostnaðar. Þær
áætlanir, sem vora gerðar, þegar samið var við álbræðsl-
una, hafa ekki staðizt og verðið á orkunni, sem hún fær,
reyndist því of lágt.
Það hefur því sannazt, sem stjómarandstæðingar
héldu fram á sínum tíma, að ekki mætti selja orkuna til
álbræðslunnar á lægra verði en tíðkaðist í Noregi. Á
sama tíma og ríkisstjórnin samdi um það við álbræðsluna
að selja nenni raforkuna fyrir 2,5 mills, eða 22 aura á
kwst., samdi norska stjórnin við erlenda álbræðslu um
3,2 mills eða rúma 28 aura á kwst. Þegar samningar verða
komnir til fullra framkvæmda, mun álbræðslan greiða
fvrir raforkuna 270 millj. kr. á ári. en hefði greitt 345
millj. kr. ef samið hefði verið um sama raforkuverð og
í Noregi. Munurinn er hvorki meira né minna en 75
millj. kr. á ári eða 3000 millj. á 20 árum, að slepptum
vöxtum og vaxtavöxtum-
Vegna þess, hve óhagstæður þessi raforkusamningur
er fyrir Landsvirkjun, verður r^forkuverðið innanlands
stórum hæfrra en ella. Þ.Þ.
Aukin óvissa í Hvíta húsinu
vegna sigra í Suður-Vietnam?
Hafa andstæðingarnir veikzt, eða bíða þeir aðeins átekta?
KÖTTURINN er ekki heima,
en opinberu mýsnar i Washing
ton dansa ekki og leika sér.
Þær hafa þungar áhyggjur af
vandræðunum í Víetnam. Hern
áðarástandið er þó ekki mesta
áhyggjiuefnið, heldur afleiðing-
ar þess, sem þær lífca á sem
vott um aukna velgengni í Suð-
austur Asíu.
Embættismenn hafa til dæm
is miklar og vaxandi áhyggj-
ur af afleiðingum brotthvarfs
Bandaríkjamanna frá Saigon,
bæði efnahagslega, sálfræði-
lega og í stjórmálum, einkum
þegar haft er í huga, að þing-
kosningar og forsetakosningar
í Suður-Víetnam eiga að fara
fram á næstunni.
VERÐBÓLGAN í Suður-
Víetnam eykst um 25% á ári
að sögn eins af ráðherrunum í
Washington. Bændum í iand-
inu og athafnamönnum í við-
skiptum vegnar þó mjög vel,
en launaðir menn í hernum
dragast meira og meira aftur
úr. Um þetta hafa Bandarísk-
um embættismanni farizt orð á
þessa leið: „Gerðar eru meiri
og meiri kröfur til hermann-
anna, en því meira, sem þeir
leggja að sér, því minna bera
i þeir úr býtum hlutfallslega“.
Embættismaðurinn bætir við,
að hið sama sé uppi á teningn
um, að því er varðar opinbera
staarfsmenn í Suður-Víetnam
og fjölmarga launaða starfs-
menn, sem starfi ekki við land-
búnað. Verðbólgan og atvinnu
leysið eykst jafn ótt og Banda
ríkjamenn flytja hersveitir sín
ar á burt. Þetta er vatn á
myllu þeirra stjórnmálamanna,
sem ala á andúð á Bandaríkja
mönnum.
Abrams, yfirhershöfðingi Bandaríkjanna 1 Suður-Víetnam.
KAMBODÍA veldur valdhöf-
unum í Wáshington einnig
miklum áhyggjum. Embættis-
menn halda áfram að klifa á
því, að Bandaríkjamenn hafi
náð hernaðarlegu takmarki sínu
í landinu. Ríkisstjórn Lon Nol
er eigi að síður veik og Kam-
bodíumenn krefjast áðstoðar
frá flugher Bandaríkjamanna,
þrátt fyrir stuðning hersveita
frá Suður-Víetnam, en heimta
svo efnahagsaðstoð til bóta á
þeim spjöllum, sem bandarísk
ar flugvélar valda með loftárás-
um.
Ríkisstjórn Nixons á í mikl-
um erfiðleikum, í fáum
orðum sagt. Það, sem hún
Inefnir „velgengni" í stríðinu
leiðir ekki til þeirrar niður-
stöðu. sem vænzt var. Banda-
ríkjamenn halda áfram að sigra
1 öllum orrustum, svo að segja,
en svo undarlega bregður við.
að óvinirnir virðast því treg-
ari til samninga sem aðstaða
Ibeirra versnar. Valdhafarnir í
Hanoi virðast staðráðnir í að
halda styrjöldinni áfram þar til
breyting verður á vegna brott-
Íhvarfs meginþorra hins banda-
ríska herafla.
i STARFSMAÐUR einn i Hvíta
húsinu lét þess getið um dag-
1
' -m BUfmtommiinmgmurWtíMto —Mi
inn, að allar tilslakanir óvin-
anna hefði tii þessa borið
mjög skyndilega að, og þeim
tilslökunum, sem gerðar voru,
hafi verið andmælt harðlega al-
veg fram á síðustu stundu.
Sarfsmaðurinn bætti síðan
við: „Þetta þarf auðvitað ekki
að tákna, að óvinirnir gangi að
lokum að friðaráætlun okkar
vegna þess eins, að þeir hafa
neitað þeim harðlega síðan að
friðarviðræðurnar hófust í Par-
ís en um þetta er auðvitað ekki
hægt að fuillyrða neitt. Þar
sem kerfi kommúnista ríkir er
unnt að gera mjög skyndilegar
og róttækar breytingar.“
■ Það vcldur ríkisstjórninni
einnig vandkvæðum að hún veit
í raun og veru alls ekki, hver
skipar fyrir verkum í Hanoi
síðan að Ho Chi Minh féll frá,
Fulltrúar valdhafanna í Was-
hington halda fram, að Norð-
ur-Vietnamar hafi ekki bol-
magn til að heyja stórstyrjöld,
en „forusta þeirra sé aftur á
móti svo sundurleit, að enginn
einn maður geti tekið sig fram
um að semja um frið“ Vald-
hafarnir í Washington vildu
gjarna vita, við hvern þeir ættu
að semja um brotthvarf banda-
ríska hersins, hvað þá um end-
anlega skipan að styrjöldinni
lokinni og bætur í því sam-
bandi.
HVAÐ gerist til dæmis, ef
Hanoi-menn ákvæðu að bíða
átekta unz meginhluti hins
bandaríska herafla er á brott og
hefja þá stórárásir, sem Suður-
Víetnamar fengju ekki við ráð-
ið? Yrði bandaríska herstjórnin
í alvarlegum vanda stödd ef
þetta gerðist, eða neyddist hún
jafnvel til að senda bandarísk
ar hersveitir 1:1 vígvallanna að
nýju?
„Við ræðum ekki þenna
möguleika", sagði sá starfsmað
ur Hvíta hússins, sem vitnað
er í hér á undan. „Við þykj-
umst vissir um, að Suður-Viet
namar geti tekið við með að-
stoð flughers okkar.“
Ríkisstjórn Bandaríkjanna er
í fáum orðum sagt skuld-
bundin til að hverfa með her-
afla sinn á burt frá Vietnanx,
en valdhafarnir í Hanoi og
Saigon ráða þvi meira om
gang styrjaldarinnar sem fleiri
hersveitir Bandaríkjamanna
hverfa á burt. Þetta er veru-
legt áhyggjuefni jafnvel fyrir
þá embættismenn, sem halda
fram, að allt „gangi nákvæm-
lega samkvæmt áætl-un."
.
J