Tíminn - 04.09.1970, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 4. september 1970,
TIMINN
f
Frtumlkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlæon. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjórnar-
skrifstofur í Edduhúsinu, simar 18300—18306. Skrifstofur
Bankastræti 7 — Afgreiðslusími 12323. Auglýsingasími 1S)523.
ABrar skrifstofur sími 18300. Áskriftargjald kr. 165,00 á mánuði,
rnnaníl'ands — í lausasölu kr. 10,00 eint. Prentsm. Edda hf.
Heimsókn forseta ís-
lands til Danmerkur
Forseti fslands, dr. Kristján Eldjárn og kona hans, frú
Halldóra, eru nú í opinberri heimsókn í Danmörku í
boði dönsku konungshjónanna. Þetta er fyrsta opinbera
heimsókn forsetahjónanna til útlanda og munu flestir
sammála um, að það sé vel til fallið að sú heimsókn sé
tQ Danmerkur,
íslendingar urðu að heyja sjálfstæðisbaráttu sína gegn
Dönum og í íslenzkri sögu liðinna alda, þegar ísland var
hjálenda Danmerkur, greinir frá mörgu, sem lítt er til
þess fallið að efla ást og aðdáun íslendinga á Dönum.
En saga síðari tíma greinir hins vegar frá þeim kyn-
slóðum dönsku þjóðarinnar, sem viðurkenndu íslenzku
þjóðina, menningu hennar og sjálfstæðiskröfur, og settu
niður þær deilur og misklíðarefni er viðkvæmust voru
í sambúð þjóðanna. Og hvað sem um sögu og atburði
fyrri alda verður sagt og þá hörðu dóma, sem oft hafa
verið kveðnir upp yfir Dönum í íslenzkri sögu og sjálf-
stæðisbaráttu, þá er hitt staðreynd, að framkoma Dana
gagnvart íslendingum á síðari hluta 19- aldar og hinni
20. er um margt fyrirmynd um hófsemi og skilning
stærra og voldugra ríkis gagnvart smáþjóð, er heimtar
rétt sinn og sjálfstæði úr greipum hins stærra ríkis.
Sú staðrejmd verður mönnum ljós við samanburð á sjálf-
stæðisbaráttu íslendinga og mikils fjölda annarra smá-
ríkja, sem hlotið hafa sjálfstæði sitt á þessari öld. Sam-
bandsslit íslands og Danmerkur voru gerð með samkomu-
lagi beggja í byrjun aldarinnar. Rás sögunnar réð því,
að konungssambandi landanna var slitið með öðrum
hætti en flestir hefðu eflaust kosið. Þau sár, sem af því
hlutust, eru þó löngu gróin.
Danir hafa síðan sýnt okkur margvíslegan sóma,
skilning og vináttu jafnt í orði sem á borði og þeir líta
á okkur sem jafningja í samstarfi hinna norrænu þjóða.
Skýrasta dæmið um falslausa vináttu og ríkan skilning
á íslenzku þjóðinni, vitund hennar og menningu, er
ákvörðun danska þjóðþingsins að afhenda íslendingum
þjóðardýrgripina, íslenzku handritin, er geyma rætur og
safa íslenzkrar menningar og þjóðerniskenndar. Það
færi að sneiðast um í frægustu söfnum stórvelda eins og
t.d. Bretaveldis, ef aðrar þjóðir færu að fordæmi Dana
um samskipti við fyrrverandi nýlendur eða hjálendur
sínar.
Böndin mörg og sterk
Danska þjóðin hefur á margvíslegan hátt bætt fyrir
það, sem kynslóðir fyrri alda í Danmörku hafa á hlut
okkar gert og enn er íslenzku þjóðinni sýndur sómi, þeg-
ar dönsku konungshjónin bjóða nýjum þjóðkjörnum for-
seta íslenzka lýðveldisins að koma til Danmerkur í fyrstu
opinberu heimsókn sinni til útlanda. Þessi heimsókn er
til þess fallin að styrkja enn vináttu og samvinnu Dana
og íslendinga. Þær vináttukveðjur, sem dr. Kristján
Eldjám flytur dönsku þjóðinni mælir hann fyrir munn
allrar íslenzku þjóðarinnar. Allir íslendingar geta inni-
lega tekið undir orð þau, sem dr- Kristján Eldjám flutti
í veizlu Friðriks konungs í fyrrakvöld Þá sagði hann
m.a.: ..Þau bönd. sem tengja oss saman, era enn mörg
og sterk. Þjóðir vorar eru nú tengdar sjálfsögðum vin-
áttuböndum. Vér komum saman sem jafningjar og í
merki vináttu og samvinnu". — TK
VADIM ARDATOVSKIJ:, APN:
Samkeppnin um olíuna mun fara
mjög harðnandi á komandi árum
M.a. vegna þess, að Bandaríkin munu þarfnast stóraukins innflutnings
Olíuhreinsunarstöð í Bandaríkjunum
Margt bendir til, aS sam-
keppnin um olíuna muni
liarðna á komandi árum. T.d.
birti ameríska vikublaðiS H.
S. News & World Report ný-
lega grein, þar sem sýnt er
fram á, að olíuneyzla mani
aukast miklu meira en olíu-
framlei'ðslan á komandi ár-
um og muni Bandaríkin því
þurfa að stórauka olíuinn-
flutning sinn og leggja jafn-
framt meiri stund á vatns-
virkjanir. Nokkuð er vikið
að þessu atriði í eftirfarandi
grein, þar sem jafnframt er
vikið að mörgum öðrum atrið-
um varðandi þessi mál, t.d.
hættumar, sem fylgja olíu-
leit á hafsbotni, aukna þjóð-
nýtingu olíulinda, aðstö'ðu
Sovétríkjanna á þessu sviði
o.s.frv.
ÞBGAR einkenna á okkar
tíma, eru þeir stundum nefnd-
ir atomöld og stundum öld
tölvanna. En þetta er auðvelt
að vefengja. Hinar fullkoimin-
ustu tölvui eru aðeins tæki til
sköpunar. Kjarnorkan er efcki
annað en orka, vinnuaf! — jafn
vel þótt hún verði ódýr og
auðfengin. Uppistöðuþátturinn
í mannlegum örlögum var, er
og verður hinn efnahagslegi
grundvöllur — náttúruauðæf-
in. Og þegar rætt er um nátt-
úruauðæfi er olía eitt af því
fyrsta sem manai kemur í hug.
Hinn kunni rússneski vísinda-
maður, Dimitri Mendelev sagði
þegar á öldinni sem leið: „Olía
er efcki brenni, það er lík’a
hægt að hita upp með því að
brenna peningaseðlum".
Nú erum við laus við frum-
stætt viðhorf til olíunnar, og
þótt hún sé enn þá orkugjafi, er
hún jafnframt orðin mikilvægt
hráefni, sem hundruð iðnaðar-
' efna og jafnvel matvæla eru
unnin úr. Þess vegna er olíu-
og gasauðlegð landa einn helzti
mælikvarðinn á möguleika
þeirra til efnahagslegra fram
fara. Sérstaklega þegar það er
tekið með í reiininginn, að
neðanjarðargeymslurnar eru
engan veginn ótæmandi. Það
sem náttúran hefur lagt í þær
á milljónum ára geta menm-
irnir, sem nú eru uppi, eins
og þeir hafa sýnt. eytt á hundr
uðum eða jafnvel tugum ára.
Og olían hefur ekki aðeins
efnahagslegt gildi, heldur einn
ig stjórnmálalegt. f sambandi
vi® mörg alþjóðleg átök uð
. tja.’dabaki, mörg valdarán,
íhlutun og stríðsaðgerðir,
spyrjum við á svipaðan hátt
og Frakikar spurðu fyrrum:
Hvar er konan? — Hvar er
olían?
TVÆR TÖLUR vekja til um
hugsunar: í Bandaríkjunum
búa 5,7 prósent af öUum íbúum
jarðar. en í þessu landi eru
40 prósent af náttúruauðæfum
jarðar hagnýtt. Svona saman-
burður verður aS vísu ekki
eins hrikalegur, ef við berum
saman hráefnavinnslu í Banda
ríkjunum og hagnýtingu þeirra.
En við komumst samt að sömu
niðurstöðu: „Fyrir eigin reikn
ing“ gæti þetta mikla heims-
veldi ebki lifað lengi. Snúum
okur aftur að olíunni. Árleg
olíuvinnsla í Bandaríkjuaum
nemur 3,2 milljörðum tunna.
Á síðastliðnu ári notuðu Banda
ríkjamenn 14,1 milljón tunna á
dag. Árið 1980 verður þessi
notkun komin upp i 20 milljón
ir tunna á dag. Þamig verður
olíuiðnaður Bandaríkjanna að-
eins fær um að fullnægja þröf
um landsins í 228 daga á ári.
Við vitum, að talið er að
enn séu ófundin um 55 prósent
af olíu — og 66 prósent af
gasauðæfum í bandarískri
jörð. Hagnýting þessara auð-
æfa breytir ekki öðr.u en því,
atð olíuhumgrinu verður frestað
um nokkra áratugi — kannski
í tuttugu og fimm ár. Skuggi
þess hverfur ekiki af sjóndeild
arhringnum.
PERSAFLÓI, strendur Mada
gaskar, Equador-flói, Tasman-
íusund. strendur Ghana, Norð-
ursjór, landgrunn Indócies-
íu . . . . það er ekki mögulegt
að telja upp alla þá staði, þar
sem hafin er olíuvinnsla eða
hennar er leitað.
Víða er leitað neðansjávar
á meira en 600 feta dýpi. Gríð-
armiklu fé er varið til að út-
búa tæki til olíuvinnslu á svo
miklu dýpi. En það sem aðal-
lega vekur áhyggjur i þessu
sambandi er það, hversu varn
artæki gegn því að olía berist
óvart út á opið haf, era ófuU-
komin. Við minciumst hins
höimulega atburðar. sem gerð
ist skammt frá borginni Santa
Barbara í Kaliforníu. Aðgerðir
sameiginlegs olíufyrirtækis
Ghana og Bandaríkjamanna á
vesturströnd Afríku vekja á-
hyggjur og einnig tilraunir Phi’-
ips félags. við strendur Noregs
Sama má segja um aðgerðir
margra dótturfyrirtækja banda
rísku olíuhringanna.
VIÐ GETUM tekið það trú-
acilegt, sem bandariska viku-
blaðið „United States and
World Report“ segir um ágóð
ann af því að flytja „svarta
gullið“ frá austurlöndum nær.
í opinskárri grein um hagnýt-
ingu olíuauðæfa Suður-Arabíu
og nokkurra annarra landa
segir: „Jafnvel eftir a@ skatt-
ar hafa verið greiddir viðkom-
andi landsstjórn er framleiðslu
kostnaður o það bil eino
þriðji hluti framleiðslukostnað
ar í Bandaríkjunum" Það er
sem sagt á hverja tunnu.
Bandaríkin hafa gert nýja
og einkar hagkvæma samn-
inga við Equador Móðurlandið
— gestgjafinn á ekki að fá
nema 12,5 ti! 35 prósent af
olíu, sem þar verður unnia —
í samræmi við heildarmagnið.
Og þótt Equador sé ekki stórt
land. eru tíu erlend auðfélög
— aðallega bandarisk — þegar
tekin til við að leita olíu á 9
milljón hektörum lands og
landhelgi.
ÞJÓÐNÝTING olíuauðæfa er
krafa okkar tíma. einn af mæli
kvörðum raunverulegs sjálf-
stæðis eins eða annars úkis.
Hin nýja ríkisstiórn í Lýbíu hef-
ur áskilið sér einkarétt til að
vicina og dreifa olíu. Ríkis-
stjórn Alsír. sem hefur selt
Frakklandi olíu frá árinu 1985
á 2,08 dollara tunnuna. hefur
nú sett fram réttmætar kröf-
Ur um að verðið verði hækkað
í 2.85 doilara <os iafnvel í
þvi tilviki er verðið samt íægra
en verð s heimsmarkaðil. —
Ríkisstjórr sambandslvðvekj*«- ti
ins Nígeriu hefur sett mörg |
lög til að takmarka olíuveldi |
Framhaio á bls. 4 f
•Mhmmmmmm'vjj