Tíminn - 24.02.1971, Blaðsíða 7

Tíminn - 24.02.1971, Blaðsíða 7
WHWKimAGtTR 24. febrfar 1971 TÍMINN E5nn af postulum lýðræðis- og jafnaðarstefnu, þingmaður- inn og bankastjórinn, Bragi Sigurjónsson, hefur hvatt sér hljóðs í þingsölum alþingis í umræðunum um náttúruvemd á Laxár og Mývatnssvæðinu. Ef mark má taka á fregnum blaða og útvarps, virðist þing- maðurinn að mestu hafa sneitt hjá að ræða efni frumvarpsins þ.c. náttúruvemd, en hins veg- ar farið hamförum til að stimpla meginhluta sinna gömlu sveitunga og samsýsl- unga, sem lögbrjóta og ofbeld- ismenn — nokkurs konar skóg- göngumenn, óalandi og óferj- andi innan þess kjördæmis, sem veitt hefur honum brautar gengi í metorðastiganum. En þetta nægir þingmannin- um þó ekki. Hann telur mikinn meirihluta þjóðarinnar, sem fylkt hefur sér að baki þess- um „skógarmönnum“, — með 511 búnaðar- og náttúruvemdar samtök í landinu í broddi fylk ingar — haldna múgsefjun og því lítt dómbæra á kjama máls ins, og að minnsta kosti suma hverja enn sekari, en sjálfan kjamanm Landeigendafélags Laxár og Mývatns, samtök bændanna sjálfra, — og sona þeirra og dætra sem erfa eiga landið. Ekki verður ráðið af ræðu þingmannsins að hann sé mjög þungt haldinn af hugsjónum jafnaðarstefnunnar, þótt hann sigli undir fána hennar, því varla getur hann flokkað þing- eyska bændur til yfir- eða stór eignastéttar, sem taka þurfi kúfinn af til að rétta hlut fátækra „kjarnabúa" kjördæm- isins, með því að skerða lönd þeirra og lífsafkomu og hrekja aðra nauðuga frá búsetu og ættbyggð. Miklu fremur ber ræðan keim af allt annarri stefnu, sem stundum hefur verið nefnd ofríkishneigð í dag legu tali, sé hún ekki á mjög háu stigi, en ber annað og ljótara heiti á góðri íslenzku, — ef hún sveigist til hins verra —■ og ég kann ekki við að bendla háttvirtan þingmann við, eða skoðanabræður hans í stétt ráðamanna á Akureyri, þó við kunni að jaðra að rétt- ara væri. Ekki hikar þingmaðurinn heldur við að taka sér sjálfur dómarasprotann í hönd og dæma þá seka, sem stóðu að því, að fjarlægja þarflaus og skaðlcg mannvirki Laxárvirkj- unar úr Mðikvísl. Mannvirki, sem reist voru með ofríki og án lagastoðar eða samninga á löndum þeirra. Hógværari menn og réttsýnni hefðu þó \ beðið með að kasta fyrsta stein inum — þar til dómur væri fallinn — ekki sízt ef þeir væru, eins og háttvirtur þing- maður, aldir upp við og kenndu sig til, — jafnréttis og bræðralags. Ekki virðist þingmaðurinn heldur hafa veitt því athygli. — þó nokkuð sé umliðið — að fallið hafi dómur við æðsta dómstól þjóðarinnar, sem efnis lega feiur í sér, að stjórn Lax- árvirkjunar — sem frá upphafi Laxárvirkjana hefur farið þar með völd — hafi aldrei farið að lögum í samskiptum sínum við héraðsstjórn ,eða eigendur L«xé í Þingeyiarsýski Þórólfur Jónsson: OFRIKISHNEIGÐ EÐA JAFNADARSTEFNA landa á áhrifasvæði virkjan- anna. Sjálfsagt er honum þó ljóst, að engir samnnigar, sem lög mæla fyrir, hafa verið gerðir. Nær engar skaðabætur verið greiddar fyrir óorðin tjón, og engar tryggingar verið settar fyrir þeim greiðslum, að við- skiptin við landeigendur hafa auðkennzt af yfirgangi, tregðu og hótunum um að beita valdi. ef nokkur dirfðist að hreyfa þar andmælum. Á þennan hátt hefur Laxár- virkjun fengið alla sína að- stöðu við Laxá frá upphafi og til að kóróna alla þessa glæsi- legu sögu, urðu svo eigendur og umráðendur sjálfs orku- gjafans, Laxár og Mývatns, að bíða þess að fá Ijós og yl frá virkjununum í nærfellt 30 ár og greiða þá nær tvöfalt gjald fyrir, á móts við Akureyringa. Efíaust er þingmanninum líka kunnugt um, að fram- kvæmdastjóri Laxárvirkjunar, skrifaði stjórn Landeigendafé- lagsins, á síðastliðnu sumri bréf, þar sem hann tilkynnti að þeim samtökum væru virkj- anir þær óviðkomandi, sem deilt er um. Ágætt og sann- ferðugt „mottó“ fyrir öllum samskiptum Laxárvirkjunar- stjórnar við bændurna við Laxá og Mývatn. Án efa veit þingmaðurinn að þessir sömu menn, ráðgjafar þeirra og starfsmenn. áttu líka hina frægu og stórsnjöllu hug- mynd um aðstoð við sjálfar höfuðskepnurnar. eyðingaröfl- in. uppblástur og landbrot með áætluninni störu. um fullvirki- un Laxár. vatnaflutninga og til heyrandi drekkingu álitlegs hluta af gróðurlendum héraðs- ins. Einhver tregða hefur þó verið að kannazt hafi verið við þann króa, þótt einhvem hljóti hann að eiga föðurinn. Þó voru til mjúklyndir og vorkunnsam- ir „nát.túruvinir“ norður þar, sem var annt um hann og vildu veita honum nokkurt brautargengi, að minnsta kosti á æskuskeiði. Forráðamenn virkjana í Laxá hafa á undangengnu ári hopað skref fyrir skref frá hinum stóru hernaðaráfomium um stórvirkjanir í Laxá og standa nú á vígstöðvum, sem þeir kalla „Laxá 111“ og vilja semja þar frið í orði kveðnu. En hvað er svo „Laxá III“? Ekkert nema óljóst og þoku- kennt hugarfóstur og umræður án nokkurra opinberra eða frambærilegra gagna eða áæll ana um raunverulegt orkuverð og orkuvinnslu. Meðal annars sem áfátt er, um þá hugniynd, er að ekkert tillit er tekið til skaðsemi, þeirra eyðingu byggða og skertra möguleika til fiskiræktar. sem óhjákvæmi lega fylgja og eflaust yrðu metnir á hundruð milljóna og yrðu að skrifast á kostnað þessarar smávirkjunar. í stuttu máli allt svífandi í lausu lofti. eins og ól.iósar hvllingar. Að baki þessara vígstöðva glóir svo í hinn gamla draug — Gljúfurversvirkjun — sem nú er unnið við — nótt með degi — að skapa í algerlega óbreyttri mynd. Verk, sem gerir allt í senn —■ að vekja tortryggni um endanleg áform. kostar milljónatugi fram yfir þörf. ef miða ætti við loftkast alana um „Laxá 111“ og þörf þeirra fyrir vélar og vatnsgöng og hagkvæma nýtingu þeirra, og er að auki unnið í trássi við lög og rétt, að því er bezt verð- ur séð, og anda þess samkomu- lags, sem gert var í vetur um að rannsóknamiðurstöðurnat skyldu ráða um hvort frekari virkjanir en orðið er skyldu leyfðar í Laxá. Þetta er sönn og rétt mynd af stjórn og framkvæmdum, við virkjanir í Laxá, eins og rnálin standa í dag, en eflaust hafa mistök og skammsýni skapað þá mynd að einhverju leyti, auk ótrúlegrar þrjózku virkjunaraðila, en ekki ásetn- ingur einn. Þessi vinnubrögð er ómögulegt að skýra frá öðru sjónarmiði en að vii’kjunar- menn reyni að ausa sem mestu fé í framkvæmdina nú til að geta svo síðar sagt, að sá fjár- austur réttlæti stærri og frek- ari framkvæmdir í virk.iunum í Laxá. Öllum geta orðið á mistök, það er ekki ncma mannlegt, en hitt er ofríki og manndóms- leysi að viðurkenna þau nústök ekki, heldur böðlast áfram eins og naut í flagi eins og Laxár- virkjunarstjórn hefur gert, þvert ofan í lög og rétt, og venjulega óskeikula réttlætis- kennd hins almenna borgara i landinu. Bragi Sigurjónsson er eini þingmaðurinn. sem gengið hef- ur fram fyrir skjöldu opinber- lega til stuðnings og varnar Laxárvirkjunarstjórn, og er ekki öfundsverður af. enda er byrjunin ekk.i glæsileg. flann hóf vörn sína með að snúa alveg við staðreyndum um samþ.vkktir sveitarstjórnar heima í sinni eigin fæðingar- swpdt sew hana tiridí hafa veitt vfrkjnnaTmönnmn foHan stuðn ing. Á saraa þingftmdi varð hann að standa frammi fyrir því, að þessar npplýsingar hans voru ósannindi. Hann hóf þvi skjaldsveinsstörf sfn á sama grnndveHi og framkvæmda- stjóri Laxárvirkjunar í sjón- varpinn á síðastliðnu sumri, er hann kvaðst „ekki Ijúga frammi fyrir alþjóð“ og frægt er orðið. Þessar staðhæfingar sínar hefur hann afsannað eftir minnflega Ld. með að afneita dínamitbirgðum Laxárvirkjun- ar, sem legið hafa árum saman víðs vegar um virkjunarsvæð- ið, í opnum skúrum, hellum og gjótum og aðgengilegar hverju bami. Hann hefur líka gefíð blaðamönnum tvívegis að minnsta kosti, rangar upplýs- ingar ura stærð uppistöðulóns í Laxárdal og talið það 4,5 km á lengd í stað nær 8 km. sc miðað við hugmyndina að Laxá m, og svona mætti lengi rekja, en ekki er hægt að leggja sig niður við að clta ólar við slíkt. Hitt er sjálísögð krafa að forráðamenn Laxár- virkjunar liætti að leika sér með tölur eins og þeir hafa gert m.a. í sambandi við „Laxá III“, en þar hafa komið fram tölur frá þeim um all misjafna orkuframleiðslu eða frá 14,5 M.W. og upp í 38 M.W. og þarf engan að undra þó tor- tryggni vekji, og beðið sé um skýringu. Þingmaðurinn fór með tölur um orkuverð frá Laxárvirkjun (miðaðar við „Laxá 111“ og hinar ólíku tölur um orkuíram leiðslu hennar) og samanburð- arverð frá Lagarfljótsvirkjun og Búrfelli, sem taldar eru gerðar af orkustofnun og Landsvirkjun. Hvorugur sá aðili kannast þó við að hafa gert þá útreikninga. (Geta má þess hér að Rafmagnsv. röris- ins hafa áætlað lauslega að orka komin til Akureyrar frá Lagarfljótsvirkjun mundi kosta 62—66 aura kwst.). Um þessar samanburðartölur þingmanns- ins upplýsist væntanlega nán- ar innan tíðar, og mun ekki rætt hér. Upplýsingar þingmannsins viðkomandi því, að aðeins tvær jarðir í Laxárdal, og báðar ríkiseign, yrðu fyrir barðinu á 23 m. stíflu í Laxá, og að Laxár virkjun eigi sjálf landið undir sjálfum mannvirkjunum eru líka alrangar: Presthvammur er einkaeign og lóðir undir gömlum mannvirkjum aðeins lcigulóðir og land ofan þeirra í eign Presthvamms, sem fara mundu undir lónið, mjög verð mætt land með jarðhita og ágætum veiöimöguleikum. — Ilvað Laxárdal snertir skiptir litlu livort ríkið á tvær nyrztu jarðirnar í dalnum. Bændur hafa öll afnot og áburðarrétt- indi þeirra jarða jafnt og þær væru í einkaeign og 23 m. stífla er meira en nóg aðgerð með þeim hlunnindamissi, sem henni fylgir, til að gera Laxár- da! óbyggilegan að þeirra dómi, sem þar búa. Það þyrfti eflaust færan sál fræðing til að skilja og greiða úr þeim sálarflækjum sem st.iórna aðgerðum Laxárvirkj- unarmanna nú, og þeirra sem reyna að leggja þeim lið. Þeir eru eins og steinrunnin tröll löngu liðins tíma. Þeir hafa beint sjónurn sínum að Laxá og þaðan vcröur þeim ekki Framhald á bls. 12

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.