Tíminn - 07.03.1971, Qupperneq 6

TIMINN
SUNNUDAGUR 7. marz 1971
8
Samningar íslands við
Efnafiagsbandalagið
Árásin á Borten
Þa'ð hefur vakið mikla athygli
vlða um heim, að áhrifamiklir
stjórnmálaleiðtogar í Noregi
hafa beitt einstæðum brögðum
til að koma Per Borten forsætis
ráðherra Noregs frá völdum.
Borten er gefið það að sök, að
hann hafi sýnt forustumanni sam
taka, sem berjast gegn aðild
Noregs að Efnahagsbandalagi
Evrópu, skýrslu frá sendiherra i
Noregs í Briissel, sem ritað var
á: Trúnaðarmál. f skýrslunni
var þó ekki neitt leyndarmál að
finna, heldur var það haft eftir
embættismanni eða embættis-
mönnum Efnahagsbandalagsins,
að Noregur gæti ekki fengið að-
ild að bandalaginu, cf norska
stjórnin liéldi fast við óbreyttar
kröfur sínar um varanlegar und-
anþágur fyrir landbúnað og
sjávarútveg. Raunar var þetta
ekki annað en það, sem allir
vissu, því að þessar kröfur eru
í fullu ósamræmi við sáttmála
bandalagsins, Rómarsáttmálann.
Borten taldi sig því ekki brjóta
neina leynd, þótt hann sýndi um
ræddum manni skýrsluna. Það
er nú upplýst, að maður sá, sem
Borten sýndi skýrsluna, misnot-
aði það ekki, en nokkru síðar
birti Dagbladet atriði úr skýrsl-
unni, og viðurkennir blaðið, að
hafa fengið þær upplýsingar eft-
ir öðrum leiðum. Frétt Dagblad-
ets rekur því ekki rætur til
Bortens.
Þrátt fyrir þetta, notuðu and-
stæðingar Bortens í hinum
stjómarflokkunum umrætt til-
cfni til að bola honum frá völd-
um. Raunverulega ástæðan til
þess var mikill ágreiningur milli
þeirra og Bortens um afstöðuna
til Efnahagsbandalagsins. Bort-
en vill sýna mikla varfærni í
því máli, en keppinautar hans í
Hægri flokknum og Vinstri
flokknum eru ákafir inngöngu-
menn. Það hefur aukið þennan
ágreining, að stefna Bortens
virðast eiga miklu og vaxandi
fylgi að fagna. Vafalaust er af-
staðan til Efnahagsbandalag'sins
nú langmesta hitamálið í Noregi
og verður að líta á aðförina að
Borten með tilliti til þess.
Slærsta málið
Það er ekki undarlegt, þótt
afstaðan til EBE sé orðið hita-
mál í Noregi. Öllum kemur sam-
an um, að þetta sé stærsta og
örlagaríkasta mál, sem norska
þjóðin hefur nú til úrlausnar.
Þótt einkennilegt megi virðast,
er lítið rætt hér á landi um af-
stöðuna til EBE, en viðræður
milli íslands og EBE eru þó
þegar hafnar og verða að öllum
líkindum til lykta leiddar á
næsta kjörtímabili. Kosningarn-
ar í vor, verða því síðasta tæki-
færi, sem kjósendur fá til að
hafa áhrif á gang þess máls.
Það getur orðið mjög örlagaríkt
fyrir þjóðina, hvernig því máli
verður ráðið til lykta og því er
orðið meira en tímabært að það
mál sé rætt og rakið. Flest bend-
ir einmitt til þess, að það verði
annað stærsta málið, sem ráðið
verður til lykta á næsta kjör-
tímabili.
Samstaða Alþýðu-
flokksins og IVSbl.
Á árunum 1961—62 var mikið
rætt hérlendis um afstöðuna til
EBE, því að Bretland og fleiri
lönd höfðu þá sótt um inngöngu
í bandalagið. í Mbl. var þá lögð
áherzla á, að íslendingar ættu
að tengjast Efnahagsbandalag-
inu sem fyrst, og var yfirleitt
ekki annað skilið á blaðinu en
það , stefndi annað hvort að
aðild eða aukaaðild. Meginmun-
urinn á þessum aðildum er sá,
að aðild þýðir, að viðkom-
andi ríki verður strax fullgild-
ur aðili, en aukaaðildin þýðir,
að það verður ekki fullgildur
aðili fyrr en eftir tiltekinn að-
lögunartíma. Aukaaðildin er ætl-
uð ríkjum, sem skammt eru kom
in í iðnþróun, t.d. Tyrklandi og
Grikklandi. Hins vegar geta ríki
eins og Danmörk, Svíþjóð eða
Noregur ekki fengið aukaaðild,
ingar 27. janúar 1962, að þessi
leið væri „áreiðanlega ekki
möguleiki". Þar strandaði m.a.
á því, að Efnahagsbandalagslönd
in væru í Gatt og gætu því ekki
veitt einu ríki tollhlunnindi,
nema öll Gattlöndin fengju þau
einnig. Gylfi sagði síðan orð-
rétt:
„Þess vegna held ég, að við
getum ekki gert okkur von um,
að okkar vandi leysist á svona
einfaldan hátt. Staðreyndir máls
ins eru þær, að það er ekki hægt
að ræða um tengsl við Efnahags-
bandalagið nema á tvennan
hátt, annað hvort skv. 237. gr.
um fulla aðild, eða skv. 238. gr.
um aukaaðild. í báðum tilfell-
um hljóta tengslin í grundvallar-
atriðum að vera á grundvelli
Rómarsamningsins. Þetta er
vandinn, sem okkur er á hönd-
um“.
/
Þannig var reynt að útiloka
þá leið, sem Framsóknarflokk-
urinn benti á, og jafnframt lögð
Jóhann Ilafstein Gylfi Þ. Gíslason
— hvað eiga þeir við, þegar þeir tala
um „samkomulag af öðru tagi"?
því að þau eru talin það langt
komin í iðnþróuninni.
Alþýðuflokkurinn tók mjög
eindregið undir þá stefnu, sem
Morgunblaðið boðaði. Á flokks-
stjórnarfundi Alþýðuflokksins,
sem haldinn var 10.—11. febrúar
1962, var samþykkt, að ísland
ætti að sækja um attkaaðild að
Efnahagsbandalaginu og var
skýrt frá þessu í Alþýðublaðinu
13. febrúar 1962.
Afstaða Framsóknar-
flokksins
Framsóknarflokkurinn tók
strax þá afstöðu til EBE, að hér
yrði að flýta sér hægt og sýna
mikla aðgætni. Flokkurinn lagði
því til, að reynt yrði að ná
samningum við bandalagið um
verzlunar- og tollamál, en ekki
yrði samið um annað. Þar með
voru báðar aðildarleiðirnar úti-
lokaðar. Af hálfu Gylfa Þ. Gísla-
sonar viðskiptamálaráðherra var
því haldið fram, að þessi leið
Framsóknarflokksins væri lokuð,
og Mbl. kallaði hana afturhalds-
leiðina. Gylfi Þ. Gíslason sagði
á sérstakri ráðstefnu, sem hald-
in var á vegum Frjálsrar menn-
á það áherzla í Mbl. og Alþýðu-
blaðinu, að nauðsynlegt væri að
koma umsókn íslands á fram-
færi sem fyrst.
Frestur ákveðinn
Sem betur fór, voru ekki allir
áhrifamenn í stjórnarflokkunum
á sömu skoðun og Mbl. og Gylfi
Þ. Gíslason. Meðal þeirra var
Bjarni Benediktsson. Bjami mun
hafa átt megin þátt í því af
stjómarsinnum, að ekki var
farið að ráðum Alþýðuflokksins
og sótt strax um aukaaðild vorið
1962. Það bættist svo við, að
stefna Framsóknarflokksins
hlaut góðar undirtektir og al-
þingiskosningar vom skammt
undan. Um haustið 1962 höfðu
stjórnarflokkamir því nálgazt
það sjónarmið Framsóknar-
flokksins, að rétt væri að fara
gætilega og bíða átekta. Þetta
kom greinilega í ljós, þegar Gylfi
Þ. Gíslason flutti Alþingi skýrslu
um málið 12. nóv. 1962. Gylfi
hélt því fram, að aukaaðildar-
leiðin hefðu flesta kosti um-
fram tollasamningsleiðina, en
lýsti að lokum eftirfarandi af-
stöðu ríkisstjórnarinnar:
„Rikisstjórnin er þeirrar skoð-
unar, að ennþá sé ekki kominn
tími til ákvarðana í máli þessu.
Áður en þær em teknar, er nauð
synlegt að fengin sé niðurstaða
í þeim samningum, sem nú fara
fram í Briissel milli Efnahags-
bandalagsins og Breta, og helzt
einnig niðurstaða í þeim viðræð
um, sem eiga eftir að fara fram
á milli Efnahagsbandalagsins og
annarra ríkja, er sótt hafa um
aðild eða aukaaðild að banda-
laginu . . . Þegar niðurstöður
haaf fengizt í þeim samningavið-
ræðum, sem ég gat um á?an,
hefur væntanlega fengizt grand-
völlur til þess að ganga endan-
lega úr skugga um, hvaða kost-
ir geta staðið íslendingum til
boða. Þá fyrst er fyrir hendi
nægjanleg vitneskja til þess, að
unnt sé að mynda sér endanlega,
rökstudda skoðun á því, hvers
konar tengsl við Efnahagsbanda-
lagið tryggi bezt hagsmuni ís-
lendinga“.
Að sjálfsögðu fagnaði Fram-
sóknarflokkurinn þessari niður-
stöðu, því að hún var í samræmi
við það, sem hann hafði haldið
fram. Gætin afstaða hans hafði
átt meginþátt í að hindra van-
hugsað flan í þessum efnum.
Jafnframt ber að meta og viður-
kenna, að ýmsir stjórnarsinnar
vom á sama máli.
Svar Gylfa í fyrra
Það gerðist svo nokkru eftir
að þessi frestunarstefna var
mörkuð á Alþingi, að de Gaulle
hindraði inngöngu Breta í Efna
hagsbandalagið og samningar
milli þeirra og bandalagsins lágu
síðan niðri fram á síðasta ár.
Þá vom þeir hafnir að nýju og
benda nú flestar líkur til, að
Bretland gangi í Efnahagsbanda
lagið innan ekki langs tíma og
sennilega fleiri EFTA-lönd.
Þegar rætt var um EFTA-
aðild á Alþingi i fyrra, mátti
skilja orð, sem Bjarni Benedikts-
son lét falla, á þann veg, að
ísland ætti að semja við Efna-
hagsbandalagið samhliða þessum
löndum. Sá, sem þetta ritar,
beindi því sérstakri fyrirspum
til ríkisstjórnarinnar og óskaði
frekari skýringa um þetta efni.
Gylfi Þ. Gxslason svaraði af
hálfu ríkisstjórnarinnar á þá
leið, að þetta væri ekki fyrir-
hugað. Hann sagði ennfremur:
„Ég tel okkur hafa við nóg
vandamál og nóg viðfangsefni að
etja í sambandi við fyrstu spor
okkar innan EFTA, þó að við
flækjum það mál ekki með því
að eiga eða biðja um sérstakar
viðræður við Efnahagsbandalag-
ið“.
Þetta svar var skynsamlegt.
Vissulega er nauðsyn að kynn-
ast áhrifum EFTA-aðildar sem
bezt, áður en lengra er haldið.
og læra af þeim. Þá ér sú skoðun
Alþingis frá 1962 áreiðanlega
rétt, að ísland á að vera í röð
hinna síðustu að samningaborði.
ísland hefur þá sérstöðu sökum
smæðar sinnar, að það þarf að
fá margvíslegar undanþágur, er
örðugt getur orðið fyrir EBE að
fallast á, ef það er jafnframt
að semja við önnur ríki, sem
æskja þeirra einnig, en hafa
minni þörf fyrir þær. Þess vegna
á ísland að semja eitt og seint.
„Samkomulag af
öðru tagi“
Þróun mála hefur orðið sú,
þrátt fyrir áðurgreinda yfirlýs-
ingu Gylfa Þ. Gíslasonar á þingi
í fyrra, að ríkisstjómin hefur
óskað eftir því við Efnahags-
bandalagið að skýra viðhorf ís
lendinga vegna viðræðna banda-
lagsins við þau ríki, sem óskað
hafa eftir inngöngu í það.
Gylfi Þ. Gíslason skýroí þetta
viðhorf íslands á fundi ráðs
Efnaahgsbandalagsins í Briissel
24. nóv. síðastliðinn. Niðurstaða
hans var sú. að ísland gæti ekki
gerzt aðili að bandalaginu, en
æskti samstarfs við það og því
yrði „að leita lausnarinnar meo'
einhverskonar samkomulagi af
öðru tagi“. Þá telji rfldsstjórn-
in eðlilegt og nauðsynlegt áð
í því, (þ.e. samkomulaginu)
væm viss áikvæðL
Atriðin fjögur
Áikvæðin, sem Gylfi Þ. Gísla
son taldi nauðsynlegt, að væra
í þessu „samkomulagi af öðm
tagi“, vora þessi:
„1. Að ísland njóti sömu hlunn
inda að því er snertir frjálsan
innflutning og tollfrelsi gagn-
vart Efnahagsbandalaginu og
það nú nýtur í EFTA-löndunum.
2. Að ísland fái aðstöðu til
tollfrjáls innflutnings á sjávar
afurðum á Efnahagsbandalags-
markaðinn, enda verði þess igætt
að sá innflutningur verði eikiki
til þess að raska veralega eðli
legum mankaðsaðstæðum.
3. Að Efnahagsbandalagið
njóti sömu fríðinda á fslandi og
EFTA-löndin njóta og öðlist
sömu tollfríðindi og þau lönd
eiga að öðlast í framtíðinnj sam
kvæmt samningi um inngöngu
íslands í EFTA.
4. Að ísland hafi framvegis
sama rétt og það hefur nú inn
an EFTA varðandi eftirlit me3
innflutningi á takmörkuðu sviði,
en í því sambandi skipta mestu
máli reglur um innflutning á
olíum og benzini.“
IVÍeira en tolla-
samningur
Það hlýtur að vekja athygli, að
eftir að Gylfi Þ. Gíslason hefur
útilokað aðild, skuli hann
ekki nefna viðskipta- og tolla
samning, heldur „samkomulag af
öðru tagi“. Þetta skýrist, þegar
lesin eru framangreind fjögur
atriði. Þar kemur fram, að í upp-
hafi kynningarviyræðna við
Efnahagsbandalagið, býður ríkis
stjórnin ekki aðeins upp á sarnn
inga um viðskipti og tollamál,
heldur einnig upp á samninga
um gagnkvæm atvinnuréttindi
og sitthvað fleira, sem felst í
Efta-sáttniálanum, sbr. 3. lið. Það
er þannig strax boðið upp á, að
þau atvinnuréttindi, sem Efta
löndin fá hér samkvæmt 16.
grein Eftasamningsins, skuli yfir
færast á EBE-löndin. Ekki er ó-
liklegt, að af þessu geti leitt, að
EBE beri fram tillögur um víð
tækari atvinnuréttindi o. fl. hlunn
indi. Vel mætti af þessu ætla. aó
enn vaki það fyrir viðskiptamála
Framhald á bls. 10