Tíminn - 16.05.1971, Blaðsíða 6

SUNNUDAGUR 16. maí 1971
Er ekki komið nóg af
gengisfellingum?
Einstakt met
Hér á síðunni er birtur saman-
burður á verðlagi vara og þjón
ustu annarsvegar og hinsvegar
í tímakaupi verkamanna 1. nóv
ember 1958 og 1. nóvember
1970. Tölurnar um verðlagið eru
byggðar á yfirliti Hagstofunnar,
en hún birtir ítarlegt yfirlit
um verðlag i .byrjun nóvember
ár hvert. Tölumar um tímakaup
Dagsbrúnar eru fengnar á skrif
stofu félagsins. Hinn 1. nóvem
ber 1958 er miðað við II. launa
flokk Dagsbrúnar, sem þá var
fjölmennasti flokkurinn í félag
inu, en 1. nóvember 1970 er
miðað við III. launaflokk, sem
er fjölmennasti flokkurinn í fé-
iaginu eftir kaupsamningana á
síðastl. sumri. Að sjálfsögðu er
miðað við dagvinnu í bæði skipt
in.
Tölur þessar leiða ótvírætt í
ljós, að kaupmáttur tímakaups
verkamanna hefur rýrnað veru
lega á þessum tíma, þegar miðað
er við verðlag helztu lífsnauð
synja og þjónustuliða. ísland er
áreiðanlega eina land Evrópu,
þar sem sú öfugþróun hefur orð
ið á þessu tólf ára tímabili, að
kaupmáttur tímakaupsins hefur
rýrnað. Annars staðar hefur hann
aukizt á þessum tíma, víð^ um
30--40%, -i..,.t
Hér er um alveg einstakt ís
lenzkt met að ræða og er því
ekki úr vegi að athuga nokkuð
nánar orsakir þess.
Hagstætt árferði
Einhverjir kunna að vilja leita
þeirra skýringa á þessu einstæða
fyrirbæri, að yfir fsland hafi
á þessum árum dunið sérstök ó-
höpp af völdum aflabrests, mark-
aðshruns eða stórfelds verðfalls
erlendis. Sú skýring stenzt þó
ekki, þegar blaðað er í hagskýrsl
um, en þær leiða í ljós, að hér
er um að ræða hagstæðasta tíma
bilið í sögu þjóðarinnar á þess-
ari öld, þegar miðað er við afla
brögð og verzlunarárferði út á
við. Flest árin eru metár. Tvö
lökustu árin geta ekki talizt lak
ari en meðalár, t. d. þegar mið-
að er við áratuginn 1950—59.
Aflabrögð og verzlunarárferði
hefðu sannarlega átt að geta
tryggt, að kaupmáttur tima-
kaups verkafólks ykizt ekki síð
ur hér en annars staðar á árun-
um 1969—70. Rýrnunin, sem hef-
ur orðið á kaupmætti tímakaups
ins, verður þannig ekki skýrð
með því, að hér hafi verið ó-
hagstætt árferði eða aflabrest-
ur.
Óheillastefna
Það, sem veldur því óvenjulega
fyrirbæri, að kaupmáttur tíma
kaups minnkar á áratug batn
andi árferðis, er framar öllu
öðru röng efnahagsstefna. ísland
er eina Evrópuríkið, þar sem
gengisfellingum hefur verið beitt
sem aðalhagstjórnartækinu á
þessu tímabili. í kjölfar hinna
stórfelldu gengisfellinga hefur
fylgt tilsvarandi dýrtíð.
öll rlki, sem keppa að heil-
brigðri fjármálastjórn, reyna að
hafa gjaldmiðilinn sem stöðug
astan. Ef þau neyðast til geng
isfellingar, reyna þau að hafa
hana sem minnsta. Þetta kemur
glöggt í ljós, ef litið er til
reynslu annarra Evrópuþjóða á
áratugnum 1960—69. Nokkrar
þjóðir þar hafa fellt gengið á
þessum áratug, en ekki nema
einu sinni og þá mjög takmark
að, t. d. Bretar um 14%, Frakk
ar um 11,2% og Danir um 8%.
ísland hefur farið allt aðra leið
í þessum efnum á undanföm
um 12 árum. Hér hefur gengið
verið fellt ekki sjaldnar en fjór
um sinnum á síðasta áratug.
Fyrst 1960 um 34% (miðað við
gengisskráningu, að viðbættum
þáv. yfirfærslugjöldum), næst
1961 um 11,2%, þá 1967 um
24,6% og loks 1968 um 32,2%.
Það er þessi dæmalausa fell-
ing á krónunni, sem hefur ver
ið óhamingja íslands í efnahags
málum á áratugnum 1960—69.
Það er hún, sem veldur því, hve
illa góðærið hefur nýtzt þjóðinni.
Það er hún, sem hefur valdið
dýrtíðarflóðinu, er gert hefur
allar kauphækkanir að engu.
Vegna þessarar óheillastefnu er
Island eina land Evrópu, þar
sem kaupmáttur tímakaups verka
fólks er minni í dag en fyrir
12 árum, þegar miðað er við
brýnustu lífsnauðsynjar.
Met í verkföllum
Umrædd kjararýrnun er ein
af mörgum ömurtegum afleiðing
um þessarar . óheillastefnu. Ein
afleiðingin er sú, að hér hafa
orðið meiri verkföll en í nokkru
öðru landi heims á þessu tíma-
bili. Sænskt blað, „Dagens Ny-
heter“ lét reikna það út í vet-
ur, hve margir verkfallsdagar
hefðu komið á 1000 íbúa í hinum
ýmsu löndum á áratugnum 1960
—69. Útreikninga þessa byggði
blaðið á skýrslum Alþjóðavinnu-
málastofnunarinnar. Niðurstað-
an varð sú, að ísland hafði lang-
flesta verkfallsdaga, eða 1556.
Næst kom Ítalía með 694 verk-
fallsdaga.
Þessi miklu verkföll stöfuðu
ekki af því að verkalýðsfélögin
vora að berjast fyrir óbilgjöm-
um kaupkröfum. Öll barátta
þeirra var varnarbarátta, sem
beindist að því að kjörin rým-
uðu ekki, heldur stæðu a.m.k.
í stað. Það hefur því miður ekki
tekizt, eins og framangreindar
tölur sýna. Til þess að koma i
veg fyrir enn frekari rýmun
tímakaupsins, hafa íslenzk verka
lýðssamtök orðið að heyja meiri
verkföll á þessum tíma en ann-
ars staðar eru dæmi um í heim-
inum. Þetta hefur verið ein af-
leiðing dýrtíðarinnar, sem geng-
isfellingarstefnan hefur skapað.
Hrollvekjan
Því virðist hins vegar fara f jarri,
að forvígismenn stjómarflokk-
anna séu orðnir þreyttir á þess-
um leik. Það var fyrirsjáanlegt
á síðasta hausti, að óhjákvæmi-
legt var að grípa þá þegar til
róttækra efnahagsaðgerða. í stað
þess að snúast þá strax við þeim
vanda. ákváðu stjórnarflokkarn-
ir að fresta öllum aðgerðum
fram yfir kosningar. Gripið var
til málamyndaverðstöðvunar,
eins og fyrir kosningarnar 1967.
og reynt að nota hana til að
telja fólki trú um, að mestur
vandinn .ié leystur. Sannleikur-
inn er hins vegar sá, að vanda-
málin hrannast upp meðan þessi
Nokkrar „viðreisnar“-töBur
NÝLENDUVÖRUR:
1. nóv. 1. nóv. Hækkun
1958 1970 %
Kaffi (kg.) kr. 42,00 kr. 190,00 352
Molasykur (kg.) — 6,67 — 26,90 303
Strásykur (kg.) — 4,60 — 20,36 343
Hveiti (kg.) — 3,53 — 26,18 642
Haframjöl (kg.) — 3,72 — 38,20 927
Hrísgrjón (kg.) — 5,86 — 53,79 818
Rúgbr. (1,5 kg.) — 5,50 — 26,00 373
INNLENDAR VÖRUR:
1. nóv. 1. nóv. Hækkun
1958 1970 %
Nýmjólk (1.) kr. 4,23 kr. 15,30 262
Smjör (kg.) — 55,00 — 199,00 262
Rjómi (1.) — 37,70 — 120,00 218
Súpukjöt (kg.) — 29,50 — 150,20 409
Saltkjöt (kg.) — 30,35 — 163,20 438
Hangikjöt (kg.) 43,40 -■*•'■* — 201,10 363
Egg (kg,) — 34,40 — 157,70 3Í>8
Ýsa (kg.) — 4,90 — 31,00 532
Saltfiskur (kg.) — 9,00 — 55,00 511
Fiskfars (kg.) — 12,00 — 70,00 483
ÞJÓNUSTA:

Heitt vatn frá
Hitav. Rvíkur ms kr CO n On o kr. 16,10 347
Rafmagn í Rvík,
heimilistaxti kvst. — 0,62 — 2,31 273
Olía til húsah. (1.) — 1,08 — 4,39 306
Benzín (1.) — 2,29 — 13,30 481
Strætisvagnaf. í Rvík,
afsláttarmiði — 1,25 — 7,69 515
Fargjald með sérleyfis-
bíl Rvík—Selfoss — 30,00 —120,00 300
Sjúkrasamlagsgj. einst.
í Rvík (mán.gjald) — 45,00 — 335,00 644
Símtal í fastagj.
í Reykjavík — 0,51 — 1,90 273
Bíómiði — 16,00 — 90,00 462
Þjóðleikhúsmiði — 50,00 — 290,00 480
Vísitala bygg-
ingarkostnaaðr
HÚSNÆÐI:
134 stig
TÍMAKAUP:
Tímakaup Dags-
brúnarmanna kr. 22,31
524 stig 291
kr. 85,38 283
Síðan 1. nóv. 1970 hafa orðið ýmsar verðbreytingar. —
Verð á ýmsum landbúnaðarvörum hefur heldur lækkað,
vegna aukinna niðurborgana. Hins vegar hefur fiskverð
stórhækkað, benzínverð hefur hækkað og sjúkrasamlags-
gjaldið hækkað. í heild hefur verðlagsþróunin verið laun-
þegum aðeins í óhag, en kaupið hefur haldizt óbreytt.
ÓLAFUR BJÖRNSSON
— stjórnarblöðin reyna efHr megnl
aS gera sem mlnnst úr varnaSar.
orðum hans.
biðtími stendur. Færasti hag-
fræðingur stjómarflokkanna, Ól-
afur Bjömsson, prófessor, hefur
lýst því ástandi, sem muni blasa
við 1. september, þegar verð-
stöðvuninni lýkur, við hreina
hrollvekju. Það er áreiðanlega
ekki ofmælt.
Á sagan að
endurtaka sig?
En foringjar stjórnarflokkanna
hafa ekki lært af reynslunni. Þeir
hafa ekki lært eins og Ólafur
Björnsson, sem segir nú, að geng-
islækkunarleiðin hafi runnið sitt
skeið á enda og ekki megi fara
þá leið einu sinni enn. Þvert á
móti er Gylfi Þ. Gíslason enn
einu sinni farinn að hrópa á
rétta gengisskráningu, og alkunn
ugt er, hvað hann á þá við:
Nýja gengisfellingu. Morgunblað
ið, Vísir og Alþýðublaðið syngja
í einum kór, að hin hagstæða
afkoma síðastl. árs, sem stafaði
af góðum aflabrögðum og verð-
hækkunum erlendis, sé að þakka
gengisfellingunum 1967 og 1968!
Af því má vel draga ályktun um
úrræðið, sem þessi málgögn
vilja grípa til enn einu sinni,
þegar líður að haustdögum. Það
er ný gengisfelling með tilheyr-
andi dýrtíð og verkföllum.
Vilja kjósendur láta þessa
sögu endurtaka sig? Hafa þeir
ekki fengið nóg af gengisfelling-
um, dýrtíðarflóðj og verkföllum
á undangengnum áratug? Er
ekki komipn tímj til að reyna
nýjar leiðir? Er ekki kominn
tími til að hafna gengisfellingar-
stefnunni, eins og Ólafur Björns
son gerir. og snúa sér í staðinn
að því að hafa samráð við stétt-
arsamtökin og framkvæma í sam
ráði við þau raunhæfa heildar-
úttekt á öllum atvinnurekstrin-
um í landinu. mp® hað fyrir aug-
um að bæta aðstöðu hans eftir
öðrum leiðum en skertum kiör-
um launafólks? Þetta eru veiga-
mestu spurningar. sem kjósend-
ur þurfa að svara 13. júní, jafn-
framt því sem þeir þurfa að
marka stefnuna í landhelgismál-
inu. Þ.Þ.