Fréttablaðið - 29.07.2003, Blaðsíða 14

Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-herra er móðguð. Hún reyndi í
fyrra að koma á sölubanni á rjúpu.
Hefði það tekizt væri sögulegasta
arfleifð hennar í embætti að koma á
svartamarkaðsverzlun með
jólamatinn. Skynsamir menn á Al-
þingi stoppuðu hana og hún móðg-
aðist.
Önnur tillaga fólst í því að eyði-
leggja skotvopn veiðimanna með
því að „krumpa hólkinn“ eins og
Sigríður Ingvarsdóttir sagði á sinni
siglfirzku og mörgum þótti eftir-
minnilegasta framlag hennar á
þingi á síðasta kjörtímabili. Sú hug-
mynd var blessunarlega hlegin út
af borðinu.
Og nú hefur ráðherra ákveðið í
miklum flýti og taugaveiklun að
banna rjúpnaveiðar alveg í þrjú ár.
Sú taugaveiklun byggir ekki á mik-
illi rökhugsun frekar en aðrar geðs-
hræringar.
Er rjúpan í hættu?
Svar: Það veit hreint enginn, en
af talningum að dæma hefur henni
verið að fækka á undanförnum
árum. Það hefur gerzt áður og hef-
ur átt sér náttúrulegar skýringar,
en viðgangur stofnsins núna virðist
vera svæðaskiptur, því að fækkun-
in hefur verið mikil á suðvestur-
horninu þar sem skotveiðimenn eru
flestir. Rökrétt ákvörðun ráðherra:
Að friða fuglinn á veiðisvæðum
næst höfuðborginni til að minnka
ágang.
Þó er þetta alls ekki svona ein-
falt. Veiðimenn hafa bent á sam-
bærilega niðursveiflu t.d. í Skafta-
felli og Kvískerjum þar sem ágang-
ur veiðimanna hefur verið sáralít-
ill. Á þessu finnast engar skýringar.
Það veit nefnilega enginn með
nokkurri vissu af hverju rjúpunni
hefur fækkað eða hvort henni fjölg-
ar aftur með veiðibanni eða jafnvel
án þess. Enginn veit hvers vegna
stofninn sveiflast upp og niður.
Veður? Veiðar? Aðrir óvinir?
Vargurinn og veiðimaðurinn
Látum það vera. Kannski er
veiðum um að kenna það sem menn
telja vera óviðunandi fækkun rjúp-
na og þá er kannski rétt að láta
rjúpuna njóta vafans. Jafnvel þótt
sá vafi bitni um leið á gæs og önd,
sem margir veiðimenn munu nú
snúa sér að.
En fleira kemur til.
Rjúpan á sér aðra óvini en veiði-
menn, nefnilega ránfugl og ferfætt-
an varg, sem ráðherra hefur nú
fært óvæntan og kærkominn
jólaglaðning.
Um áhrif ránfugls (t.d. fálka,
smyrils, uglu, arnar) þarf ekki að
tala. Hann er of fáliðaður til að hög-
gva stór skörð í rjúpnastofninn. Þá
er eftir vargurinn, refur og minkur.
Þar er staðan þessi: Enginn veit
hversu mikið af ref er í landinu, en
allt bendir til þess að honum hafi
verið að fjölga verulega. Á hverju
ári eru skotin tæplega 4.500 dýr,
sem segir töluvert um stofnstærð-
ina.
Sömu sögu er að segja af að-
skotavarginum, minknum. Fátt er
vitað um hann, nema að af honum
eru skotin um 6.500 dýr árlega,
næstum hálfu fleiri en af ref, sem
bendir líka til óhugnanlegrar stofn-
stærðar.
Til samanburðar er rétt upplýsa
að rjúpnaveiðimenn eru 4.600 og
hafa veitt að meðaltali 16 rjúpur á
ári hver. Refur og minkur (marg-
falt fleiri en þessir 11.000 sem eru
skotnir) hafa látið hjá líða að til-
kynna hversu mörg egg, unga og
fugla þeir éta. Lesendur geta reikn-
að að vild og niðurstaðan er veiði-
mönnum örugglega ekki í óhag.
Lágmarkslaun ráðherrans
Af þessum tölum má ráða að
ekki sé síður ástæða fyrir ráðherra
að beina spjótum sínum að hinum
ferfættu óvinum rjúpunnar, sér í
lagi minknum, þessu stærsta um-
hverfisslysi Íslandssögunnar sem
nemur sífellt ný lönd og hefur ger-
breytt fuglalífi landsins á fáum ára-
tugum. Veiðistjóri upplýsir að
„minkastofninn nái toppi á 5-7 ára
fresti og topparnir verða alltaf
hærri og hærri“.
Hvernig skyldi hinn yfirvegaði
umhverfisráðherra nú hafa brugð-
izt við gagnvart þessum óvinum
rjúpunnar? Hvernig er reynt að
halda þeim í skefjum?
Minkabani fær greiddar 600
krónur á tímann fyrir að leita að og
losa okkur við þennan aðskotahlut í
íslenzkri náttúru. Fyrir hvert skotið
dýr eru greiddar 2.500 krónur og
smáaurar fást í aksturskostnað fyr-
ir þá sem nenna á annað borð að
taka að sér þetta þjóðþrifaverk.
Fyrir vinnu að fækkun refa
borgar umhverfisráðherra hvorki
tímakaup né akstur, en 7.000 krónur
fyrir unnið fullorðið dýr og 1.600
fyrir yrðlinga.
Það er tímafrekt og kostnaðar-
samt þolinmæðisverk að leita
minks og vinna tófugreni og aftur
læt ég lesendur sjálfa um að reikna
hvor hefur vinninginn í þessu kerfi
umhverfisráðherra, vargurinn eða
veiðimaðurinn.
Friðun er óþörf
Skotveiðimenn hafa stungið upp
á ýmsum skynsamlegum verndun-
araðgerðum öðrum en algerri frið-
un, en þeim er jafnóðum hafnað af
því að ráðherrann er móðgaður.
Ráðherra hefur beinlínis sagt að
hefði sölubanni verið komið á – en
veiðar samt haldið áfram – væri
friðunin óþörf. Það segir í raun allt
um það hversu ónauðsynleg þessi
fljótfærnisákvörðun er.
Þetta er ekki veiðistjórnun.
Þetta er handahófsstefna sem
sveiflast til frá einu ári til annars.
Það er bæði vitlaus og vond stefna.
Nema fyrir varginn sem mun nú
eiga gleðilegri jól en nokkru sinni
fyrr. ■
Sprengjudeild Landhelgis-gæslunnar fær á hverju ári
fjölda verkefna vegna sprengja
frá stríðsárunum en einnig
vegna annarra og nýrri spreng-
ja. Á síðari árum hafa verkefni
deildarinnar verið um 70 til 100
á ári hverju.
Deildin sinnir fræðslu um
meðferð sprengiefna og er oft
kölluð til af dómstólum til að
gefa sérfræðiálit. Sprengju-
deildin sér um sprengjueyðingu
og athuganir á grunsamlegum
hlutum sem geta verið sprengj-
ur fyrir varnarliðið á Keflavík-
urflugvelli samkvæmt sérstök-
um milliríkjasamningi þar um.
Deildin er vel búin tækjum
og starfsmenn hennar hafa hlot-
ið þjálfun eftir stöðlum NATO í
skólum danskra og breskra
hernaðaryfirvalda sem stöðugt
er haldið við með æfingum og
endurþjálfun.
Í síðari heimsstyrjöldinni var
lagður út mikill fjöldi tundur-
dufla við Ísland. Bretar reyndu
að loka siglingaleiðum út á Atl-
antshaf með því að koma fyrir
tundurduflabeltum milli Íslands
og Skotlands og milli Íslands og
Grænlands. Einnig lögðu Þjóð-
verjar tundurdufl við landið.
Sérútbúinn kafbátur kom hing-
að þrjár ferðir með 66 dufl í
hverri ferð. Þessum duflum var
lagt í Faxaflóa, Breiðafjörð og
út af Austfjörðum. ■
Margir áhrifamenn í íslenskusamfélagi geta illa leynt
gremju sinni með að efnisatriði
frumskýrslu Samkeppnisstofnunar
um samráð olíufélaganna urðu opin-
ber – fyrst hér í Fréttablaðinu. Pét-
ur Blöndal, formaður efnhags- og
viðskiptanefndar, hefur sagt það að-
alatriði þessa máls hver lak skýrsl-
unni í fjölmiðla. Sá leki hafi truflað
eðlilegan framgang málsins. Davíð
Oddsson forsætisráðherra hefur
tekið í svipaðan streng. Í viðtali við
DV um helgina ræddi hann lekann
og komst að því að einhver starfs-
maður Samkeppnisstofnunar hlyti
að hafa lekið skýrslunni þar sem ol-
íufélögin hefðu haft lítinn hag af
lekanum.
Nú er það ekki svo að rekja megi
leka í fjölmiðla eftir hagsmuna-
tengslum. Það gerist vissulega að
þeir sem hafa aðgang að upplýsing-
um leki þeim til að koma höggi á
andstæðinga sína – raunverulega
eða ímyndaða. Slíkur leki er var-
hugaverður. Sá sem lekur reynir að
skammta upplýsingar; láta aðeins
það leka sem hentar honum en
halda öðrum upplýsingum frá fjöl-
miðlum. Það er hins vegar algeng-
ast að fjölmiðlum berist upplýsing-
ar frá fólki sem einfaldlega misbýð-
ur eitthvað sem verður á vegi þess.
Það geta allt eins verið starfsmenn
fyrirtækja, sem síðan lenda í varn-
arstöðu vegna upplýsinganna.
Starfsmenn fyrirtækja sem stunda
óeðlilega viðskiptahætti verða að
meta saman tryggð sína við at-
vinnurekandann og réttlætiskennd
sem borgari. Þegar starfshættir
fyrirtækja verða mjög annarlegir
brotnar tryggðin hjá flestu heið-
virðu fólki. Og þannig á það að vera.
En ef þeir Davíð og Pétur leggja
svona mikið upp úr hag – eða óhag –
af opinberri umræðu um samráð ol-
íufélaganna má spyrja á móti:
Hvaða hag hafa þeir af því að þessi
umræða fari ekki fram? Hvers
vegna hafa forsætisráðherra og for-
maður efnahags- og viðskiptanefnd-
ar yfir höfuð minnstu áhyggjur af
því að skýrsla sem send var þremur
fyrirtækjum og jafnmörgum lög-
mannsstofum upp úr áramótum
skuli hafa komist í fréttir fimm
mánuðum síðar?
Ég skil það ekki. En eftir því sem
meira kemur fram um ferð þessar-
ar skýrslu og rannsóknar um ríkis-
kerfið er engu líkara en að ríkis-
valdið hafa helst af öllu viljað að
þetta mál – sem kallað hefur verið
stærsta viðskiptahneyksli Íslands-
sögunnar – hlyti hljóðlátan endi ein-
hvers staðar í kerfinu. Eftir að efn-
isatriði skýrslunnar komust í fréttir
hefur komið í ljós að starfsmenn
Samkeppnisstofnunar vöktu athygli
Ríkislögreglustjóra á rannsókninni
þar sem þeim fannst líklegt að
starfsmenn olíufélaganna hefðu
framið refsiverð brot. Embætti Rík-
islögreglustjóra vísaði þessu erindi
frá sér og vildi sem minnst af því
vita – ef marka má fréttir. Sömu-
leiðis hefur komið í ljós að olíufé-
lögin reyndu að ná samkomulagi við
Samkeppnisstofnun um sektar-
greiðslur en vildu ekki sætta sig við
hugmyndir stofnunarinnar um upp-
hæðir sektanna. Ef fyrirtækin
hefðu náð sátt við Samkeppnisstofn-
un hefði málið líklega lognast útaf
og aldrei orðið opinbert.
Vonbrigði þeirra Davíðs og Pét-
urs með fréttir af efnisatriðum
rannsóknarinnar setja fréttir af við-
brögðum ríkislögreglustjóra og
samningaviðræðurnar um sektar-
greiðslurnar í nýtt ljós. Og skilur
okkur eftir með spurninguna:
Hvers vegna er það hagur ríkis-
stjórnar og Alþingis að brot olíufé-
laganna verði ekki gerð opinber?
Tengist sú löngun dræmum við-
brögðum ríkislögreglustjóra og
sáttatilraunum olíufélaganna og
Samkeppnisstofnunar? Telur Al-
þingi og ríkisstjórn að betur fari á
að leysa þetta mál innan ríkiskerfis-
ins í þögn og myrkri? ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um áhrif opinberrar umræðu
um samráð olíufélaganna.
14 29. júlí 2003 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Að bíta haus
af skömminni
Davíð Erlingsson skrifar
Þegar Tony Blair forsætisráð-herra Breta fór vestur um haf
rétt um daginn, var að honum lagzt
um að hann skyldi leggja fast að
Bush forseta að fá Sameinuðu
þjóðunum mun meira hlutverk að
gegna í Írak, í því skyni að þar í
landi gæti nú farið að horfa til
skárra ástands um almennt öryggi.
Með því gæti farið að slakna nokk-
uð á þeim andvilja sem farið hefur
þrútnandi gegn brezku stjórninni
fyrir það hvernig hún hefur haldið
á Íraksvandræðunum.
Þegar Blair var síðan hampað í
Washington og boðið að halda tölu
yfir sameinuðum deildum Banda-
ríkjaþings, má segja að hann hafi
bitið höfuðið af skömminni með
því að segja, að réttdæm framtíð
myndi viðurkenna, að ákvörðunin
að ráðast inn í Írak hefði verið rétt,
hvort sem nokkur múgskæð þjóð-
vígavopn (weapons of mass
destruction) eða vitni um tilvist
slíkra vopna fyndust nokkru sinni
eða ekki. Á grunni slíkrar sögu eða
fréttar, sem ekki finnst sönnunar-
fótur fyrir, var ákvörðunin um inn-
rás tekin. Hún reið baggamuninn
fyrir Bretum og Spánverjum og
skipti einnig miklu um stuðning
við málstað Bush-stjórnarinnar
innan Bandaríkjanna.
Sjálfsagt er ekki örgrannt um
að ótvílráðum stjórnmálamanni
heppnist að bæta halla stöðu á
kappvelli stjórnmálanna með svo
djarfmannlegri ósvífni í um-
gengninni við rétt og satt og tak-
izt að bíta höfuðið af þeirri
skömm sem annars er vísast að
hefði bundið endi á forystuferil í
stjórnmálum. Það hlýtur að ráð-
ast á næstu vikum og mánuðum
hvernig Blair reiðir af, hvort
menn virða honum ósvífnina til
leiðtogakosta. En hrollsvalt er
það umhugsunar að eiginlega
hafi hann nú játað frammi fyrir
alþjóð: Við sögðum það sem til
þurfti að draga saman stuðning
við árásina. ■
Um daginnog veginn
KARL TH.
BIRGISSON
■
skrifar um
rjúpnaveiði-
bann
Óskum varginum
gleðilegra jóla
■ Bréf til blaðsins Frekar kosið að starfa
í þögn og myrkri
Sprengjudeild
Landhelgisgæslunnar
Baksviðs
■ Af Netinu
Lélegar leiksýningar
„Möguleikar stjórnarandstöðunn-
ar til hefðbundinna leiksýninga í
formi utandagskrárumræðna eða
fyrirspurna til ráðherra eru því
ekki fyrir hendi sem stendur, og
hefur því verið gripið til þess ráðs
að óska eftir fundum í hverri
fastanefnd þingsins á fætur
annarri.“
GREIN Í VEFÞJÓÐVILJANUM Á ANDRIKI.IS.
Ábyrgð fjölmiðla
„Það er algerlega óþolandi að
fjölmiðlar felli úrskurð í málum
löngu áður en samkeppnisyfirvöld
og eftir atvikum dómstólar hafa
lokið við að fjalla um þau.“
ÓLI JÓN JÓNSSON Á VEFNUM KREML.IS.