Fréttablaðið - 28.09.2003, Síða 12

■ viðskipti
12 28. september 2003 SUNNUDAGUR
Forstjóri
rekinn
Olav Fjell, forstjóri norskaolíurisans Statoil var rekinn
vegna hneykslis- og mútumála
tengdum Íransviðskiptum Statoil.
Yfirmaður alþjóðaviðskipta
Statoil og stjórnarformaður fyrir-
tækisins höfðu áður tekið pokann
sinn vegna þessa.
Samkvæmt starfslokasamn-
ingi fær Fjell greidd tveggja ára
laun eða 70 til 80 milljónir ís-
lenskra króna.
Gengisvísitala
Gengisvísitala íslensku krónunnar
mælir verðgildi erlendra gjaldmiðla
gagnvart krónunni. Þegar vísitalan
hækkar er verð erlendra gjaldmiðla að
hækka í krónum talið. Hækkun vísitöl-
unnar jafngildir því lækkun á gengi ís-
lensku krónunnar (krónan er að veikj-
ast). Þegar vísitalan lækkar er gengi
krónunnar hins vegar að hækka. Vísi-
talan er samsett úr myntum þeirra
landa sem Íslendingar eiga mest við-
skipti við.
■ Hugtak vikunnar
■ Vikan sem leið
Tilkynnt var að samningsdröglægju fyrir milli Norðuráls og
Orkuveitu Reykjavíkur og Hita-
veitu Suðurnesja um orkuöflun
vegna stækkunar Norðuráls.
Stórir hluthafar í Sjóvá-Al-mennum kröfðust hluthafa-
fundar þar sem tekin yrði
ákvörðun um málshöfðun á
hendur Íslandsbanka og stjórn
Sjóvár.
Baugur einfaldaði eignarhlutsinn og tengdra félaga í Flug-
leiðum, safnaði hlutunum á nafni
Baugs Group og skipti því félagi
síðan í tvennt. Íslandsbanki fjár-
magnar kaup Baugs í Flugleið-
um.
Fráfarandi stjórnarmenn í Eim-skipafélaginu seldu hluti sína
í félaginu. Hörður Sigurgestsson
fyrrverandi forstjóri seldi fyrir
yfir 100 milljónir og Jón
Ingvarsson stjórnarmaður seldi
allan sinn hlut.
Össur tilkynnti á föstudag umkaup á fyrirtækinu
Generation II Group sem fram-
leiðir og þróar hnjáspelkur í
Norður Ameríku. Kaupverðið er
31 milljón dollara eða 2,4 mill-
jarðar íslenskra króna.
Lokagildi krónunnar eftirviðskipti á föstudag var 125,9.
Það er 0,8% breyting frá áramó-
tum.
Úrvalsvísitala aðallista Kaup-hallar Íslands stóð í 1.818
stigum eftir viðskipti á föstudag,
en þá hefur hún hækkað um
34,5% frá áramótum . Vísitalan
er nú ekki langt frá fyrra meti
sínu, sem var 1.888,80 stig.
Geir H. Haarde fjármálaráð-herra kynnir fjárlagafrum-
varpið á miðvikudaginn. Hann hef-
ur ástæðu til að vera bjartsýnn
þótt hann boði líklega ekki sól-
skinsfjárlög eins og um árið.
Framundan eru miklar fjárfesting-
ar í íslensku atvinnulífi og ef allir
halda rétt á spilunum er mikið góð-
æri framundan með tilheyrandi
hagvexti og kaupmætti almenn-
ings.
Þjóðarskútan virðist aftur vera
komin á réttan kjöl eftir ólgusjó
síðustu ára. Karlarnir í brúnni
hafa þurft að hafa sig alla við en
þeir þurfa áfram að vanda sig mik-
ið. Hagfræðingar sem Fréttablaðið
ræddi við voru sammála um að all-
ir þurfi að læra af því sem aflaga
fór í síðasta góðæri til að ekki fari
illa og að uppsveiflan skili sér til
almennings.
Þótt bjart sé framundan eru
blikur á lofti. Ef almenningur byrj-
ar að eyða um efni fram, ef ríkið
og sveitarfélögin fjárfesta of mik-
ið og ef kosningaloforð ríkisstjórn-
arinnar verða efnd of fljótt getur
það leitt til ofhitnunar efnahags-
lífsins, að mati sérfræðinga.
Þensla leiðir svo aftur til verð-
bólgu og síðan samdráttar og
stöðnunar.
Erum að sigla inn í góðæri
„Það er engin spurning að við
erum að sigla inn í góðæri,“ segir
Tryggvi Þór Herbertsson forstöðu-
maður Hagfræðistofnunar Há-
skóla Íslands. „Við sjáum fram á
miklar framkvæmdir, fyrir austan
og ef af stækkun Norðuráls verð-
ur, og mikinn hagvöxt, strax á
þessu ári.“
Hann segir gott að íslenskt hag-
kerfi stækki en það þurfi að passa
upp á að verðbólgan komist ekki á
kreik.
„Það sem skiptir fyrst og
fremst máli er að hið opinbera -
bæði ríki og sveitarfélög - haldi að
sér höndum. Það þarf að hemja
vöxt ríkisútgjalda og helst skera
þau niður,“ segir Tryggvi. „Í pen-
ingamálastjórninni er mikilvæg-
ast að hækka vexti og ég held að
það sé algjörlega ljóst að Seðla-
bankinn fari bráðum að hækka
vexti til að spyrna við útgjalda-
þenslu með því að gera neyslulán
dýrari. Ef það tekst ekki að halda
aftur af þenslunni munum við sjá
fram á skipbrot, gjaldþrot og at-
vinnuleysi.“
Gylfi Arnbjörnsson fram-
kvæmdastjóri Alþýðusambands
Íslands segir að í stöðu efnahags-
mála felist bæði tækifæri og hætt-
ur. „Tækifærin felast í því að mikl-
um hagvexti er spáð á næstu árum
og að þjóðin getur orðið ríkari. En
um leið er hætta á að spenna í hag-
kerfinu endi í vitleysu.“ Hann seg-
ir mikilvægt að nýta hagvöxtinn til
að taka á tekjuskiptingu í þjóðfé-
laginu og efla velferðarkerfið til
að öll þjóðin njóti hagvaxtarins.
Gylfi telur ástæðu til að óttast að
illa fari þegar litið sé til síðustu
uppsveiflu.
Ólíkt síðasta góðæri
Síðasta góðæri hófst um
miðjan tíunda áratug síð-
ustu aldar. Hagvöxtur var
fjárfestingadrifinn í af-
mörkuðum greinum en
breiddist hratt út um
þjóðfélagið. „Kveiki-
þráðurinn var stuttur síð-
ast en við vonum að hann sé
lengri núna,“ segir Björn Rún-
ar Guðmundsson hagfræðingur
greiningardeildar Landsbankans.
„Það þýðir að kaupmáttur
hækkar ekki endilega jafn mikið
og í síðustu uppsveiflu en það er
heldur ekki eins mikil hætta á að
allt fari í bál og brand.“
Tryggvi Þór Herbertsson lýsir
síðasta góðæri á árunum 1996-
2000 þannig: „Við gengum gegn-
um gríðarlega góða tíma þar sem
aðrir kraftar voru að verkum en
áður þegar góðæri ríkti svo sem
góð aflabrögð og mikill útflutn-
ingur. Þarna var vöxturinn drifinn
áfram af miklum vexti í fjárfest-
ingum og þjónustu á meðan það
var gott ástand í hefðbundnum at-
vinnugreinum. Hagkerfið stækk-
aði en það leiddi til mikillar
neyslu og á endanum urðu erfið-
leikar.“
6-7 ára stöðnun
Þegar síðasta góðæri hófst
höfðu Íslendingar lifað í 6-7 ár
undir frostmarki, segir Björn
Rúnar. „Frá 1988-1996 má hrein-
lega tala um kreppu- eða sam-
dráttarskeið og það skýrir hvers
vegna við fórum svo hratt upp og
svo hratt aftur niður.“
Hann segir að það sé ýmislegt
sem bendi til þess að þessi upp-
sveifla verði ekki eins brött og sú
síðasta. Það sé stutt liðið frá síð-
ustu uppsveiflu og þess vegna sé
ekki eins mikil þörf á hvers kyns
fjárfestingu. „Smáralind var
byggð í lok síðustu uppsveiflu og
þess vegna verður ekki þörf fyrir
slíka framkvæmd strax aftur. Í
sjávarútvegi er búið að endurnýja
tækjakostinn, allir eru með fínar
flæðilínur frá Marel. Búið að end-
urnýja skipastólinn að miklu leyti
þannig að ekki má búast við sams
konar uppbyggingu í sjávarútvegi
og síðast.“
Minni hætta á þenslu en
síðast
Björn Rúnar segir að það sé
fleira sem bendi til þess að nú sé
minni hætta á þenslu. Hann nefnir
alþjóðavæðingu vinnumarkaðar -
kerfisbreytingu þar sem erlent
vinnuafl starfar nú hér á landi við
framkvæmdir og það minnki for-
sendur fyrir launaskriði. Eins bend-
ir hann á að launahlutfall sé hátt hjá
fyrirtækjum sem sýni að þau séu
ekki búin að jafna sig eftir síðustu
uppsveiflu. Vinnuaflið er dýrt og
tækniþróun leiðir til þess að vélar
geta nú leyst hlutverk sem fólk
þurfti áður að vinna. Skuldir eru
líka alltaf að aukast og þótt vextir
lækki verði fólk að gera upp við sig
hversu mikið hægt sé að skulda.
Góðærið
skellur á
ÍEf almenningur, ríkisstjórn og sveitarfélög fara rétt að eiga Íslendingar
góða tíma í vændum. En ef fjárfestingar og neysla fara úr böndunum
geta timburmennirnir orðið miklir. Fréttablaðið fer yfir ástand og
horfur í íslenskum efnahagsmálum.
FRÁ KÁRAHNJÚKUM
Framkvæmdirnar fyrir austan eru
meginorsökin fyrir því að góðæri er í aðsigi
og að gæta þarf allrar varúðar í
hagstjórninni. Ekki er talið æskilegt að
stækkun Norðuráls verði á sama tíma og
álver verður byggt fyrir austan. Slíkt myndi
auka hættu á þenslu.
GYLFI ARNBJÖRNSSON
„Tækifærin felast í því að miklum hagvexti
er spáð á næstu árum og að þjóðin getur
orðið ríkari. En um leið er hætta á að
spenna í hagkerfinu endi í vitleysu.“ Hann
segir mikilvægt að nýta hagvöxtinn til að
taka á tekjuskiptingu í þjóðfélaginu og efla
velferðarkerfið.
Ef allir leggjast á eitt
mun góðærið skila
sér til almennings en ef
menn fara út af sporinu
verða timburmennirnir mikl-
ir. Verðbólga, samdráttur og
sársauki. Þá fyrst brotlend-
um við.
,,