Fréttablaðið - 29.12.2003, Blaðsíða 8

Þegar ég var að skríða á unglingsárvirtist sem mér stæðu aðeins tveir
kostir til boða. Annar var að skella
mér í Keflavíkurgöngu, hlusta á þjóð-
lög frá Eritreu, drekka í Tjarnarbúð,
lesa MM-kiljurnar Og svo fór ég að
skjóta og Hvað ber að gera, ganga í
Gefjunarúlpu, horfa á kvikmyndir í
Fjalakettinum og setja skólabækurnar
í gráa strigatösku og tússa á hana stórt
pís-merki eða þá andlitið á Che
Guevara. Hinn kosturinn var að vera í
snyrtilegum jakkafötum, skemmta
mér á diskótekum, lesa Moggann,
horfa á amerískar bíómyndir, mæta
með skjalatösku í skólann og ekki
krota neitt á hana – í mesta lagi næla
X-D í jakkakragann fyrir kosningar.
Auðvitað var þetta misskilningur í
mér. Mér stóð allt lífið til boða – öll
hugmyndasagan, menningin öll. Eins
og flestir af minni kynslóð hafnaði ég
þessum flokkadráttum enda tilheyrðu
þeir ekki okkur. Þetta voru leifar
kalda stríðsins – að því er mér skildist.
En þótt þjóðir Austur-Evrópu byggju
enn við verra skrípalýðræði en við, þá
var mesti vindurinn úr hinu eiginlega
kalda stríði á þessum árum. Það var
farið að snúast meira um lífsmáta en
lífsstefnu.
En kannski skipti aldrei máli
hvernig þeir höfðu það; Sovétmenn
eða Bandaríkjamenn. Kannski var
kalda stríðið á Íslandi af annarri rót en
það sem markaði alþjóðastjórnmál frá
stríðslokum að lokum níunda áratug-
arins. Meðal minna fyrstu minninga af
þjóðfélaginu eru óskrifaðar reglur á
mínu heimili um að við keyptum ekki
Bragakaffi eða KEA-vörur. Við vorum
ekki þátttakendur í köldu stríði en ein-
hverju mjög ámóta. Andstæðingurinn
var ekki Stalín og áætlanabúskapurinn
heldur Framsóknarflokkurinn og SÍS.
Og þó að nú séu æði mörg ár síðan
múrinn féll sé ég ekki að nein þíða sé
komin í íslenskt samfélag – enda kom
þessi múr okkur sjálfsagt aldrei neitt
við. Sem fyrr tekst okkur að láta alla
umræðu falla ofan í skotgrafir kalds
stríðs. Það var frammi fyrir þeirri til-
hneigingu sem Halldór Laxness lyfti
upp höndum í frægum sjónvarpsvið-
ræðum snemma á áttunda áratugnum
og bað menn lengstra orða að lyfta sér
á örlítið hærra plan.
Ævisaga Halldórs eftir Hannes
Hólmstein Gissurarson er nýjasta
dæmið um getuleysi Íslendinga til að
ræða nokkurn skapaðan hlut án þess
að bregða sér í kalt stríð. Öðrum
megin garðs standa sjálfstæðismenn
og einkum þeir sem heitast styðja for-
ystu flokksins. Hinum megin eru þeir
sem aldrei myndu kjósa Sjálfstæðis-
flokkinn og finnst komið nóg af upp-
hafningu einkavina Davíðs Oddssonar
– og reyndar hans sjálfs einnig – í ís-
lensku menningarlífi.
Og deiluefnið er hvort Hannes
megi nota í bók sína lengri eða
skemmri búta upp úr endurminning-
arbókum Laxness eða ritgerðum
fræðimanna um hann án þess að geta
heimilda í hvert sinn. Gríðarlega
spennandi deila – eða hitt þó.
Enda fjallar hún ekki um þetta efni
heldur eitthvað allt annað – og ótrú-
legt en satt – enn leiðinlegri hluti; ves-
aldarlegan staðgengil pólitískrar um-
ræðu í formi hugmyndalausra flokka-
drátta og röfls um tittlingaskít. ■
Í Fréttablaðinu á laugardaginn –og raunar þar áður í DV í tví-
gang – er nafn mitt dregið með
sérkennilegum hætti inn í slúður-
kenndar frásagnir af eftirlauna-
frumvarpinu á Alþingi. Er það
sérkennilegt í ljósi þess að ég hef
lítið sem ekkert blandað mér í um-
ræðu um það mál á opinberum
vettvangi að öðru leyti en því að
ég bar það af mér sem sagt var í
sölum Alþingis, að ég hafi tekið
einstaka þingmenn Samfylkingar-
innar út í horn til að fá þá ofan af
stuðningi við málið. Slík vinnu-
brögð tíðka ég ekki – ég vil að fólk
viti hvar það hefur mig. Þá lét ég
þess getið í samtali við blaðamann
Fréttablaðsins að ég væri þeirrar
skoðunar að rangt væri að Alþingi
greiddi álag á laun þingmanna
vegna formennsku í stjórnmála-
flokkum. Flokksformennska er
trúnaðarstarf sem unnið er í þágu
þess fólks sem í flokknum starfar
og flokksformenn sækja hvorki
umboð sitt til Alþingis né þing-
flokka. Í þessari skoðun minni
felst engin afstaða til þess hvort
ekki sé ástæða til að umbuna
mönnum í launum fyrir að taka að
sér slík trúnaðarstörf. Sú ákvörð-
un á hins vegar að vera í verka-
hring flokkanna sjálfra.
Sigurjón M. Egilsson blaða-
maður, sem brá sér „baksviðs“ á
laugardaginn, gerir ekkert með
þessi orð mín í hans eigin blaði en
segir þess í stað í slúðurkenndum
stíl: „Svo merkilega vill til, sam-
kvæmt því sem heimildir Frétta-
blaðsins segja, að eina athuga-
semd Ingibjargar Sólrúnar við
eftirlaunafrumvarpið var um
hvort 50 prósenta álagsgreiðsla
Alþingis til flokksformanna
stjórnarandstöðuflokka muni
einnig koma til formanna sem eru
utan þings.“ Ég hafi að öðru leyti
engar athugasemdir gert við
frumvarpið en „stokkið á vagn al-
menningsálitsins“ þegar hann fór
af stað og ekki verið sjálfri mér
samkvæm. Heimildarmennirnir
eru að sjálfsögðu ekki nafn-
greindir enda ugglaust ekki til, en
ef svo er þá tala þeir gegn betri
vitund. Tilgangurinn með þessari
frásögn er hins vegar augljós, þ.e.
að koma því inn hjá lesendum að
ég hafi í þessu máli einvörðungu
verið að hugsa um eigin hag.
Ég hef aðeins velt því fyrir
mér hvaða ástæður búi því að baki
að draga mína persónu inn í
slúðurfregnir af þessu máli, sér-
staklega þegar þess er gætt að ég
lék þar ekkert aðalhlutverk held-
ur var ein rödd af tuttugu og einni
í þingflokki Samfylkingarinnar.
Ég held að skýringin sé ein öðrum
fremur. Það er löngun sumra
blaðamanna til að hafa áhrif á rás
atburða, búa til fréttir í stað þess
að segja þær og skýra, vera með í
leiknum með hinum strákunum
fremur en að fylgjast með honum
álengdar. Útsjónarsamir leik-
menn á sviði þjóðlífsins þekkja
þessa löngun og notfæra sér hana,
sér og sínum til framdráttar en
öðrum jafnvel til ógagns. Til
skamms tíma kunna menn að hafa
af þessu einhvern hag en þegar til
lengri tíma er litið tapa allir, ekki
síst lesendur sem hafa verið af-
vegaleiddir. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um króníska pólítíska flokkadrætti.
8 29. desember 2003 MÁNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Árið sem nú er að líða ein-kenndist af tvennu: sífellt
verður ófriðvænlegra í heiminum
sökum óábyrgrar stefnu Banda-
ríkjamanna í málefnum Miðaust-
urlanda og – skeytingarleysi um
umhverfi og loftslagsbreytingar
af völdum manna er komið á
hættulegt stig, nú þegar hlýnun
andrúmsloftsins vex hraðfara
með afleiðingum sem gætu orðið
skelfilegar fyrir allt líf á jörðinni.
Bandaríkjamenn létu til skarar
skríða á árinu og hófu hefnd sína
fyrir illvirkin sem kennd eru við
11. september.
Enn höfum við einungis fengið
fátt eitt að sjá: bandarískt hugar-
far er gegnsýrt hefndarskyldu,
dauðadýrkun og blóðþorsta eins
og réttarfarið þar í landi vitnar
um. Við minnumst þess að fyrir
þá ósvífnu ögrun og auðmýkingu
sem árás Japana á Pearl Harbor
var talin vera hefndu Banda-
ríkjamenn sín með því að varpa
kjarnorkusprengjum á borgirnar
Hiroshima og Nagasaki, svo sem
eins og til að sýna þjóðum heims
fram á það hvað gerðist ef ein-
hver vogaði sér að ráðast á
Bandaríkin. Svo vissir voru ráða-
menn um fælingarmátt þessa
skelfilega fjöldamorðs að þeir
voru gersamlega grandalausir
gagnvart ógn hryðjuverkanna og
sinntu í engu þrálátum aðvörun-
um um áform þeirra sem að lok-
um létu til skarar skríða. Og
þessir ráðamenn sem sváfu á
verðinum þurfa nú að sýna fram
á að þeir séu karlar í krapinu.
Slíkir menn eru hættulegt fólk og
enn höfum við fátt eitt fengið að
sjá.
Hvaða hefnd er nógu ægileg?
Hvernig eiga þeir að hefna fyrir
árásirnar á Tvíburaturnana,
sjálfa aflstöð draumsins, sjálft
hjartað í höfuðborg heimsins að
þeirra mati? Hvernig verður
slíkra óskapa hefnt?
Innrásin í Írak er fálm vitstola
risa sem þreifar fyrir sér - bara
einhvers staðar. Bandaríkjamenn
hafa kosið að kenna Saddam
Hussein um árásirnar 11. sept-
ember, jafnvel þótt ekkert hafi
komið fram sem tengi hann við
þá glæpamenn sem Bandaríkja-
menn hleyptu vopnuðum upp í
flugvélar sínar. Þeir hafa breytt
þessum skelfilega veruleika í
eitthvað annað og viðráðanlegra
og kunnuglegra: í hasarmynd,
eltingaleik við vondakallinn; úr
því að þeir fundu ekki Osama Bin
Laden, hinn meinta höfuðpaur ill-
virkjanna, fundu þeir upp nýjan
vondakall, og bjuggu meira að
segja til metsöludúkku úr George
Bush yngri, aksjónkall (sem Hall-
dóra Thoroddsen kallar reyndar
dáðadreng, sem seint yrði sagt
um Bush). Þeir virðast meira að
segja hafa talið sér trú um að úr
því að þeim tókst að grafa
Saddam Hussein upp úr jörðinni
loksins þegar einhverjum snill-
ingi hugkvæmdist að leita kauða
meðal skyldmenna í heimabæ
hans – að þá sé bíómyndin búin.
Bandaríkjamenn eru agndofa af
undrun yfir því að árásir skuli
halda áfram á innrásarlið þeirra í
Írak, jafnvel þótt þeir séu búnir
að ná vondakallinum og The End
eigi nú samkvæmt öllum lögmál-
um að renna yfir tjaldið.
Bandaríkjamenn eiga eftir að
hefna sín lengi enn á öllum þeim
sem þeir ná til. Nú þegar hafa
fangar verið í haldi í herstöð
þeirra á Guantanamo á Kúbu í
tvö ár án þess að réttað hafi ver-
ið í máli þeirra og án þess að þeir
hafi fengið að ráðgast við lög-
fræðinga – með öðrum orðum án
þess að haft hafi verið fyrir því
að sýna fram á að hér sé um að
ræða þá stórhættulegu liðsmenn
al Kaída sem Bandaríkjamenn
segja þá vera, fremur en tilvilj-
anakennt samsafn manna sem
voru svo ólánsamir að vera
staddir í Afganistan á þeim tíma
þegar Bandaríkjamenn réðust
þar inn.
Ár þjófanna
Allt er til þess fallið að skerpa
andstæður, draga víglínur: líka
atburðir hér heima. Kannski var
þetta ár þjófanna á Íslandi. Hjá
Landsímanum hurfu hundrað og
fimmtíu milljónir án þess að
nokkur yrði þess var, og þótti
kannski ekki mikið hjá fyrirtæki
sem hefur urmul fyrrverandi
forstjóra á ofurlaunum og hljóp á
eftir öllum firrum nýja hagkerf-
isins – svo ævintýralega há eru
greinilega símagjöldin hjá okkur
að enginn fylgist með þeirri fjár-
elfur sem streymir inn í fyrir-
tækið.
Forsætisráðherra sagði um
sölu Jóns Ólafssonar á fyrirtækj-
um sínum í kjölfar skattamála að
þetta hefði þann brag að hér væri
höndlað með þýfi, og óneitanlega
fannst mörgum slíkur þefur af
fyrirætlunum Kaupþingshölda
um stórkostlegar greiðslur til sín
í kjölfar aumrar ávöxtunar fyrir-
tækisins á fjármunum íslensks
almennings, að ekki sé talað um
áform ráðherra og þingmanna
um hagstæð lífeyriskjör sér til
handa sem stóð til að lauma gegn-
um þingið. Ekki verður heldur
annað sagt en að lykilstaða
flokksins sem tapaði kosningun-
um, Framsóknarflokksins, í kjöl-
far þessara kosninga, beri keim
af því að flokkurinn hafi stolið
kosningunum. Og loks finnst
ýmsum eins og á daginn hafi
komið að fræðimennska tiltekins
háskólaprófessors hafi á sér –
þann brag að hér sé höndlað með
þýfi“...
Lesendum óska ég gleðilegs
árs; megi nýtt ár færa okkur
meiri ráðvendni á öllum sviðum,
minni græðgi, færri þjófnaði,
meiri kærleika – og auðvitað nýj-
an Bandaríkjaforseta. ■
Mislagðar hendur
Fáum dómnefndum hafa þó verið
jafn mislagðar hendur og þeirri
sem átti að leggja mat á bestu
bækur almenns eðlis árið 2003.
Dómnefndinni yfirsást ein vandað-
asta ævisaga ársins, Andvökuskáld
eftir Viðar Hreinsson. Afbragðs vel
skrifað og fróðlegt rit um sögu 16.
og 17. aldar, Saga Íslands VI eftir
Helga Þorláksson, var ekki til-
nefnd. Ekki skorti heldur djörf og
frumleg rit um bókmenntir og
menningu 20. aldar á árinu, t.d.
Ferðalok eftir Jón Karl Helgason,
sem var ekki heldur tilnefnt.
SVERRIR JAKOBSSON Á MÚRNUM, 27. DESEMBER.
Kynslóðaskipti
Þau kynslóðaskipti sem verða inn-
an Sjálfstæðisflokksins með því að
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
tekur sæti í ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar vekja ákveðna tilhlökk-
un til framtíðarinnar. Fyrr á þessu
ári náðu kjöri til Alþingis fjórir full-
trúar SUS, Bjarni Benediktsson,
tveir fyrrum formenn SUS: Sigurður
Kári Kristjánsson og Guðlaugur Þór
og Birgir Ármannsson fyrrum for-
maður Heimdallar. Það verður fróð-
legt að fylgjast með framgangi
þeirra og annarra ungra lofandi
sjálfstæðismanna í starfinu innan
flokksins á komandi árum.
STEFÁN FRIÐRIK STEFÁNSSON Á FRELSI.IS, 26. DESEMBER.
Ungi framsóknarmaðurinn
Hvað er þetta eiginlega með unga
framsóknarmanninn? Nú vill hann
að einhverjir allt aðrir en háskóla-
stúdentar greiði að öllu leyti fyrir
nám þeirra. Það má raunar einnig
líta þannig á þessa kröfu hans, um
að skattgreiðendur beri allan
kostnað af rekstri Háskóla Íslands,
að hann vilji ótakmarkaða fram-
leiðslustyrki til háskólakennara.
Þeir eigi að fá allar sínar tekjur frá
skattgreiðendum en ekki þeim sem
nýta sér þjónustu þeirra. Fram-
sóknarmenn hafa áður fengið slíkri
kröfu framgegnt í íslenskum land-
búnaði með þeim afleiðingum að
bændur eru ein tekjulægsta stétt
landsins og íslenskar landbúnaðar-
afurðir með þeim dýrustu í heimi.
VEFÞJÓÐVILJINN 26. DESEMBER.
Árið
■ Hlerað á Netinu
Baksviðsslúður
Kalda stríðið hlýnar ekki
Pillupökkunarvélar til sölu
Til sölu talningavél,
lok-ásetningavél, miðaásetningavél
og mótttökuborð.
Vélarnar eru í góðu standi.
Mjög góður staðgreiðsluafsláttur
eða lánamöguleikar.
Til sýnis í samráði við Jón
í síma 588 4455.
Til sölu
Umræðan
INGIBJÖRG
SÓLRÚN
GÍSLADÓTTIR
■ skrifar um fjöl-
miðlaumfjöllun.
Um daginnog veginn
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■
skrifar um árið
sem nú er að
líða.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/V
IL
H
EL
M