Tíminn - 09.01.1972, Page 7

SUNNUDAGUR 9. janúar 1972
TIMINN
lendu eftiröpunum, og beitt
sér fyrir því, að konurnar væru
alveg óháðar okkur karlmönn-
unum með nafngiftir. Menn
ern löngu hættir að líta á þær
sem aðeins eitt rif úr síðu okk
ar, — ekki satt?
Svo aftur sé vikið að nafna-
breytingum, vegna veitingar
ríkisborgararéttar hér, ber að
leggja mikinn þunga á, að ríkt
sé eftir því gengið, að skilyrð-
in fyrir veitingu ríkisborgara-
réttarins séu vandlega haldin
að viðlögðum missi hans og at-
vinnuréttindum hér. Engum
þessara aðila á að vera hægt
,aið tjá sig eða auglýsa opinber-
lega, eða vera tjáðir af
öðrum, með öðru nafni en
hinu ísknzka. Það væri meira
að segja rík ástæða til að ,
ganga enn lengra. Þeim útlend
ingi, sem væri ráðinn í áber-
andi starf hér heima (Starfs-
menn sendiráða undanskildir),
yrði þegar gert að skyldu að
sitarfa hér undir al-íslenzku
nafni, svo hann yrði ekki kunn
ur hér undir hinu útlenzka,
nerna þá að svo ólíklega vildi
til, að nafn hins útlenda
manns væri fyrirfram öllum
kunnugt. Það er kunnara en
frá þurfi að segja, hve erfið-
lega hefur gengið að losna við
þekkt erlend nöfn hér, t.d. í
tónlistarheiiminum. Ætti ekki
að þurfa að nefna nein nöfn
til þess að sanna slíkt. Þessi
einbeitta framkvæmd á nafn-
breytingunum kallar að vísu á
þá nauðsyn, að við, sem fyrir
erum í landinu, séum þá ekki
sjálf að burðast með ættar-
nöfn, og allra sizt ó-íslenzku-
leg ættarnöfn. Annars mundi
reynast, og hefur reynzt erf-
itt að taka okkur alvarlega.
Sannleikurinn ^r,, líka sá, að
margir fussa að_ okkur fvrir
eftirlitsleysið í -þessum málum.
Rangtúfkun
f mannanafna-lögunum frá
1925, sem enn eru í gildi,
stendur í 3. gr.: „Þeir íslenzk-
ir þegnar og börn þeirra, sem
nú bera ættamöfn, sem upp
eru tekin síðan lög nr. 41 1913,
komu í gildi, mega halda þeim
alla ævi“. í sögulegu yfirliti,
er fylgir nýja frumvarpinu, seg
ir svo, neðst á bls. 29, um þetta
ákvæði: „Börn þeirra, sem
fædd eru eftir 23. sept. 1925,
svo og aðrir niðjar, mega hins
vegar ekki bera ættamöfn
þessi, heldur ber þeim að
kenna sig tij föður eða móður
að hætti 1. gr. laganna. Slík
íundrun fjölskyldu um manna-
aöfn mun óvíða þekkjast í lög-
um grannlanda, og er mismun-
un þessi á engum rökum reist“.
Það vekur undrun, að jafn
vel skipuð nefnd skuli láta
slikan skilning frá sér fara. Að
vísu mun þetta vera rétt með
niðjana. En spyrja má, —
hver voni þau börn umræddra
íslenzkra þegna, fædd fyrir
gildistöku 1925—laganna, er
ekki voru þá sjálf íslenzkir
þegnar, og þurfti því að skil-
greina, sem börn íslenzkra
þegna, — voru þau erlendis?
Undirritaður kemur ekki auga
á þau. Ætlunin mun líka hafa
verið, að lagaákvæðið yrði skil-
ið á þessa leið: Þeir íslenzkir
þegnar, sem nú bera ættar-
nöfn, sem upp eru tekin, síð-
an lög nr. 41. 1913, komu í
gildi, svo og börn þeirra. mega
halda þeim alla ævi, og svo
framvegis. Með öðrum orð-
um ófædd börn þeirra. Á
annan hátt virðist laga-ákvæð-
lítt skiljanlegt. Það mun
því ekki, þó laga-ákvæðið sé
óljóst orðað, hafa verið ætlur>
in, að sundra neinni fjölskyldu,
ættamafnalega séð, eins og
haldið er fram í hinu sögulega
yfirliti hins nýja frumvarps,
enda mun ákvæði þetta ekki
hafa verið framkvæmt á þá
leið.
Því furðulegra er það, að
einmitt þetta nýja frumvarp
skuli sjálft ráðgera slíka sundr
un, eða misrétti. í 11. gr. 3.
málsgr. híns nýja frumvarps
segir: „Menn, sem við gildis-
töku laga þessara eru 16 ára
(leturbr. undirritaðs) eða eldri
og hafa ættarnafn, sem endar
á orðinu son, mega halda því
til æviloka, en þá skal það lagt
niður. Böm þessara manna,
fædd eða ófædd, þegar lög
þessi taka gildi, hafa sama
rétt“. —Segjum nú, að frum-
varp þetta yrði að lögum í
júní næstkomandi og að t.d.
Jón Böðvarsson (ættarnafn)
sé fæddur í nóvember 1955.
Hann og börn hans mættu
halda Böðvarsson ættarnafn-
inu til æviloka og kenna sig
við afa sinn, lang-afa, langa-
lang-afa, eða enn eldri afa. Jó-
hann, albróðir hans, fæddur
t.d. í maí 1957 ,má það hins
vegar ekki, skilst manni, ef fað
ir þeirra bræðra og (eða) móð-
ir væru nú dáin, — og börn
Jóhanns alls ekki. Það gæti því
væntanlega staðið þannig á, að
Jóhann yrði að kalla sig og
skrifa t.d. Magnússon, vera
bara son-ur föður síns og
kenna sig við hann einan. Jón
Böðvarsson og Jóhann Magnús
son, hugsanlega al-bræður!
Viðeigandi lausn
Eina viðeigandi lausnin út úr
öllum þessum hrærigraut, —
eina leiðin, er sæmir okkur,
scm sjálfstæðri og sérstæðri
þjóð, er að leggja niður allt
útlensku ættarnafna fargan, —
sættast e.t.v. á, , að þeir, sem
nú erú^'t.dl^'lW' gra og bera
leyfð ættarnöfn, svo og yngri
al-sýstluni ’' þeí'ffá,'' 'megi bera
ættarnöfn sín til æviloka, en
undir engum kringumstæðum
börn þeirra, ef ekkert þeirra
hefur á sama tíma náð 16 ára
aldri, — og ganga ríkt eftir,
í opinberu tali og skráningu,
að ákvæði þessi séu haldin.
Til málamiðlunar og í stað
ættamafna, virðist frekar hægt
að fallast á kenninöfn einstakl
inga, sem aðeins einn maður
eða kona fengju að bera, og
síðan enginn eftir það. Dæmi
Jón Hverdal, Guðrún Skag-
fjörð. Einnig kæmi til greina
að leyfa eignarfallsnotkun föð
urnafna á vegabréfum til út-
landa. Til dæmis gætu hjónin
Árni Bergsson og Guðrún
Ilannesdóttir verið skráð Árni
Bergs og Guðrún Hannesar, og
til þess, að þau hættu að þykj-
ast þurfa bæði, að kalla sig son,
t.d. á Norðurlöndum, væri
hægt að skrá nafn makans á
hvort vegabréfanna.
Skrá um skírnarnöfn
í stað skrár þeirra, yfir
bönnuð eiginnöfn, er gefa átti
út, samkvæmt lögunum frá
1925, en aldrei var staðið við,
gerir þetta nýja frumvarp ráð
fyrir, að samin verði og gefin
út skrá um þau eiginnöfn, er
heimil skuli samkvæmt frum-
varpinu. Er það stómm álit-
legra og hefði sú skrá i raun
og veru átt að fylgje frumvarp
inu nú, enda næstum eins
nauðsynleg og frumvarpið
sjálft.
í greinargerð með frumv. rp-
inu er samsetning nafna-
skrárinnar talið fyrirferða-
mikið verk. Undirritaður lítur
hins vegar svo á, að ekki þyrfti
að taka langan tíma að semja
skrá yfir þau skírnarnöfn, er
væru alveg sjálfsögð. Viðbót
gæti komið síðar. Þá er og
gert ráð fyrir, að menntamála-
ráðuneytið skipi þriggja
manna nefnd, mannanafn'a-
nefnd, er fulldæmi um rétt-
mæti nýrra mannanafna hér á
landi. Þetta er ágætt og mjög
þýðingarmikið atriði. Undirrit-
aður telur hins vegar, að nefnd
in þurfi að vera 5-manna nefnd
í stað þriggja, og samkvæmt
tillögum fleiri aðila, heldur en
frumvarpið gerir ráð fyrir, s.s.
þjóðskrárinnar, og að nefndin
sé ekki ályktunarhæf með
færri en þremur samhljóða at-
kvæðum.
Að gefa barni nafn
í 3. grein frumvarpsins, 2.
málsgr. er rætt um, að er þjóð-
skrá bærist tilkynning um, að
barni hafi veriö gefið nafn, er
ekki væri á umræddri eigin-
nafnaskrá og mannanafna-
nefnd vildi ekki fallast á,
skyldi | velja barninu annað
nafn til innfærslu í þjóðskrá
og kirkjubók. Ef búið væri nú
að innrita fyrra nafn barnsins
í kirkjubók, þá er þetta ekki
nógu gott fyrirkomulag. Betra
væri, þegar óskað væri nafns,
sem ekki findist í eiginnafna-
skránni, þá bæri þegar að
senda þjóðskrá skriflega beiðni
um samþykki. Þjóðskrá sæi síð
an um, að svar mannanafna-
nefndar, samþykkjándi eða
synjandi, bærist eins fljótt og
unnt væri. Skírnarathöfn,
vegna siíkrar nafngiftar, yrði
að sjálfsögðu að bíða eftir svar
inu. Undimtaður tclur mjög
óviðeigandi, ef mikið ynði um
leiðréttingar á skírnarnöfnum
í kirkjubókum.
Þáttur presta
Hér að framan er á það
minnzt, að prestar muni mjög
almennt hafa brotið lög
með því að skíra börn óleyfi-
legum nöfnum, sem hæfa ekki
íslenzkri tungu. Vitað er áð
prestum er það einhver afsök-
un, að þeir hafa ekki viljað
eiga það á hættu að glata vin-
sældum, með því að neita sókn
arbörnum sínum um hinar um-
beðnu nafngiftir, og ennfrem-
ur, að oft hafi nafngiflin, eða
nafnvalið, komið svo seint til
prestsins, að hátíðleg stund
hefði farið forgörðum, ef liann
hefði neitað nafnin.u, F.n auð-
vitað hefur sökin þá verið
prestsins, að ekki var i tæka
tíð gengið úr skugga um, hvað
barnið ætti að heita.
Með þetta í huga, æítu fáir
íslenzkir prestar að harma það,
að þurfa nú ekki lengur, né
mega, taka ákvörðun um ný,
og e.t.v. vafasöm nöfn á skírn-
arbörn sín.
Eitt nafn eSa tvö
í 1. gr. frumvarpsins er hald
ið því ákvæði, sem nú er í
lagagildi, að barn skuli skíra
einu eða tveimur nöfnum. Und
irritaður telur hins vegar. að
þessu ákvæði eigi að breyta og
Framhald á bls. 12