Tíminn - 19.02.1972, Qupperneq 9

Laugardagur 19. febrúar 1972
TÍMINN
9
K.Þ. I Reykjahlíð við Mývatn, en
:rðamannas*öð K.Þ. við Laugar I
kveða á aðalfundum félagsins, og
að þessu sinni munu þeir herða
róðurinn, og verður sérstakur
visnaþáttur meðal skemmti-
atriða. Þá verða væntanlega lesn-
ar kveðjur, sem félaginu berast
ræður fluttar.
L.oks má géta þess, að Boðberi,
élagsblað K.Þ. kemur út prent-
aður og vandaður i búningi, til-
einkaður afmælinu, og rita þar
ýmsir menn um félagið. Þar eru
ýmsar skýringarmyndir og tölur
um vöxt og viðgang félagsins, svo
og reikningar ársins 1971 og
skýrslur til fróðleiks og glöggvun-
ar um félagsstarfið til þessa dags.
— Og svo framtiðin, Finnur?
— Hún er auðvitað mjög óráðin,
en nóg verða verkefnin. Hug-
myndir um þau verða vonandi
ætið nægar sem hingað til. Ég er
þákklátur fyrir starfiö, sem að
baki er, og öll skipti við góðá og
trausta félagsmenn. Ég hef feng-
ið að starfa að þvi, sem áhuginn
beindist að, og ég hef fundið
margan góðan dreng i þvi sam-
starfi og á þeim margt að þakka.
sagði Finnur Kristjánsson að lok-
um. — AK
Samvinnustarfið er
Rætt við Karl Kristjánsson, fyrrv. alþingismann og
formann K.Þ. í aldarfjórðung
Fáir eða engir forystumenn
Kaupfélags Þingeyinga hafa átt
nánari eða lengri samfylgd með
félaginu en Karl Kristjánsson,
fyrrverandi alþingismaður, eða
allt frá þvi að hann varð deiidar-
stjóri f Tjörnesdeild félagsins til
þess að hann lét af formennsku i
félagsstjórninni á s.l. ári, en milli
þessara ævispora hans er hálfur
sjötti áratugur. Hann átti sæti i
félagsstjórn allt frá 1925 eða
lengur en nokkur annar, og var
stjórnarformaður i aldarfjórð-
ung. Atti Pétur Jónsson einn
lengri formannsferil, en á hans
tima var formannsstarf og kaup-
félagsstjórastarf eittog hið sama.
Timinn átti stutt spjall við Karl
af tilefni 90 ára afmælis kaup-
félagsins.
— Þú hefur snemma samiagazt
kaupféiagsstarfinu og drukkið i
þig félagsviðhorf samvinnunnar,
Karl?
— Já vafalaust þegar á barns-
aldri. Faðir minn var auðvitað
kaupfélagsmaður eins og lang-
flestir bændur og áhugamaöur
um kaupfélagsmál. Hann var þá i
Ægisdeild á Húsavik sem hafði
einnig að deildarsvæði Tjörnes.
Þegar ég kom úr skóla 1917 hafði
verið stofnuð sérstök Tjörnes-
deild kauðfélagsins og ég tók við
henni um það leyti og veitti henni
forstööu allt til 1935, en þá var ég
fluttur til Húsavikur.
Ég var kosinn i stjórn félagsins
1925, en áður hafði ég verið kjör-
inn gæzlustjóri söiudeildar
félagsins. Það var sérstakt trún-
aðarstarf á vegum fulltrúaráðs-
ins að lita eftir rekstri hennar.
— Var ekki örðugt að vera deild-
arstjóri á þessum næstu verð-
hrunsárum, þegar samábyrgðin
var i fullu gildi?
— Jú. Að visu voru hávirðisár
þegar ég tók við deildinni, en
siðan kom verðhrunið 1919. Þá
urðu menn að þrengja að sér og á-
byrgjast heildarhag deildarinnar
einn fyrir alla og allir fyrir einn.
Sá, sem þurfti að fá líttekt i skuld,
varð að fá ábyrgð deildarinnar.
Þessi samábyrgð hjálpaði mörgu
fátæku heimili, og hún átti við
meðan starf félagsins var aðeins
einfaldur verzlunarrekstur fyrir
heimili, útvegun nauðsynja og
sölumeðferð búvara. Þegar fleiri
og stærri aðilar komu til, þótti
rétt að takmarka samábyrgðina
viö ákveðna upphæð á deildar-
mann.
— Siðar komst félagið þó i enn
meiri erfiðleika i kreppunni upp
úr 1930. Þú áttir þá mikinn hlut að
þvi að leysa vandann.
— Já, það var 1935-6, sem það
uppgjör fór fram. Skuldir félags-
manna voru orðnar allmiklar, en
ýmsir félagsmenn áttu lika inni-
stæður i félaginu. Skuldir við
banka voru þó litlar, en allmiklar
við SIS. Félagið hafði reynt tii
hins ýtrasta að hjálpa mönnum i
örðugri framfarasókn og fyrir þá
hjálp i viðskiptum við félagsmenn
var margt gert til framfara i
sveitum héraðsins, sem ógert
hefði verið, ef staðið hefði verið
fast gegn skuldasöfnun.
Félagsstjórn fól okkur Birni
Sigtryggssyni á Brún að gera yfir
lit um stöðu félagsins, og kom i
ljós, að félagið mundi ekki geta
staðið við skuldbindingar sinar
nema með sérstökum samning-
um við skuldunauta og lánar-
drottna. Ragnar Ólafsson lög-
fræðingur StS kom þá norður og
athugaði málið og féllst siðan á
tillögur okkar um samninga.
Það kom siðan i minn hlut að
leita þessara samninga. Þeir tók-
ust með þeim hætti eins og kunn-
ugt er, að félagið reis við. Þessir
samningar voru engan veginn
auðveldir, en margir þeir,
sem inneignir áttu i félaginu,
sýndu þá mikla félagslund og
Karl Kristjánsson,
1946-71.
formaður
gáfu eftir hluta innstæðna eða
féllust á bindingu þeirra hjá
félaginu langan tima. Ég er
sannfærður um, aö þessir samn-
ingar tókust svo vel vegna þess,
hve félagshyggjan var þraut-
ræktuö á félagssvæðinu og stóð
föstum rótum. Það félagsræktun-
arstarf allt frá vordögum
félagsins sagði þar til sín.
— Þú varst framkvæmdarstjóri
félagsins á þessum árum, Karl.
— Já, nær tvö ár frá þvi að Sig-
urður Bjarklind lét af störfum
þangað tii Þórhallur Sigtryggsson
kom.
— Kom ekki tii mála, að þú héldir
þvi áfram ?
— Jú, þess var farið á leit við
mig, en ég hafði aldrei neinn hug
á þvi. Ahugi minn hefur aldrei
beinzt að verzlun eða verzlunar
rekstri, jafnvel þótt á félags-
grundvelli sé, heldur miklu meira
að öðrum þáttum félagshyggju og
málefnabaráttu. Hins vegar
hefur mér ætið fundizt, að þátt-
takan i samvinnustarfinu væri
mjög mannbætandi, og verið mér
afar mikils virði. Þar hefur
maður sifellt fundið hina beztu
eðliskosti samferðamanna sinna,
og sanngirnin réð þar oftast öllum
rikjum. Þegar félagslegra átaka
var þörf, fórna, sem stundum
kostuðu meira en orð og vilja,
svöruðu hinir þjálfuðu félags-
menn jafnan ákalli félagsheildar-
innar um samstöðu og fórnfýsi.
— Heldurðu, að kaupfélagiö heföi
orðið gjaldþrota, ef samningar
hefðu ekki tekizt um uppgjörið
1935?
— Ef til vill ekki, en það hefði
lamazt mjög og ekki náð sér fyrr
en að löngum tima liðnum. En þvi
óx fljótt fiskur um hrygg aftur, og
raunar tókst þetta uppgjör án
þessaðnokkur félagsmanna hefði
að þvi verulegan sársauka eða
langvinnt tjón. Aftur á móti fjöldi
manna mikinn létti.
Kaupfélagið hefur aldrei ein-
angrað sig við viðskiptasviðið
eitt, heldur talið sér skylt að sinna
almennum framfara- og menn
ingarmáium i héraðinu.
Er starf þess á þeim vettvangi
ekki oröið mikið?
— Jú, og þar er byggt á skilningi
frumherjanna. Benédikt á
Auðnum skildiþað manna bezt, að
kaupf. i stóru héraöi er ekki ,,ey-
land”, eins og nú mundi sagt, ekki
aðeins verzlunarfyrirtæki. Það
hlaut að láta sig skipta allan
mannlegan viðgang i héraðinu,
lita á hlutverk sitt i stærra sam-
hengi. Þess vegna glæddi hann
leiðarljós bókanna, vildi treysta
andlegan efnahag félagsmanna
engu siður en hinn veraldlega.
Þess vegna stofnaði kaupfélagið
héraðsbókasafniðogveittiþví alla
stund siðan öflugan ' stuðning.
Félagið stofnaði snemma menn-
ingarsjóð og aðlafundir hafa
varið verulegum hluta tekjuaf-
gangs félagsins til ýmissa menn-
ingarmála.
— Kaupfélagið stofnaði og rak
lengi sparisjóð, sem þú veittir
forstöðu, Karl.
— Já. Hann var stofnaður 1890 i
þvi skyni að auðvelda félags-
mönnúm skipti við félagið án
skulasöfnunar þar. Þessi sjóöur
hafði að minni hyggju mikilsvert
hlutverk. Arið 1962 varð hann
stofn útibús Samvinnubankans á
Húsavik. Ég veitti sjóðnum for-
stöðu þrjá áratugi frá 1932 til 1962.
— Og að sfðustu Karl.
— Ég er afar þakkiátur fyrir hið
langa samstarf, sem éghef átt við
Þingeyjarsýslu, og ég hef æ betur
sannfærzt um það, að samvinnu-
starf er mannbætandi. Kaupfélag
Þingeyinga stendur nú með
blóma, hefur leyst stórvirki af
höndum siðustu áratugina og
mun enn færast mikið i fang. Ég
óska þvi allrar farsældar og veit,
að gengi þess verður lika gengi
héraðsins.
—AK—
Aðalverzlunarhús K.Þ. á Húsavik.
Mjólkurstöð K.Þ. á Húsavik.
Hrunabúð K.Þ. — matvörubúð, útibú viðGarðarsbraut á Húsavik.