Tíminn - 21.03.1972, Blaðsíða 9

Þriðiudagur 21. marz 1972.
TÍMINN
9
;:;:;:;:;:;:;:;:;:;:;:;:l.... . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
Úlgefcindi; Fraw*6kttarf)oW<urfnn
Fr«mkv»mda»ti6ri;:lí rlstf 6nB«iw-d tkf jótartÞðrarittH:::
Þdrarlnsson [áij), Attdrés KfIsfíáttSSOrt, Jón- H«}g«t>tt, Ittdrtðt
G. Þorstaittsson og Tómas Karlsson, Augtýsingastióri; Steitt-
grírttur -Gíslasott. Ritstíórnarslfrifstofur í edduilúsittU, Sifmar
18300 — 183Q&, Skrifstofvr Banícastfæfi 7. ~ Af&rei5siusínvi
13323. Augiýsingasimt 19523f :AHrar::si<rifstofwr simi .T8300,
Áskrifiar^fald :kr, 22S.OO :á : máru»St : :innan!ands;: :í: taUsasólv : :
kr. 13.00 aintakiS. — Biaóaprent B.f. fOffwtt)
Varnarmálin
í einu af þeim plöggum, sem lögð voru fram
á Landsfundi Sjálfstæðisflokksins á s.l. vori, og
áttu að vera þessari æðstu valdastofnun Sjálf-
stæðisilokksins til leiðbeiningar við ályktunar-
gerð, var ritgerð eftir ungan lögfræðing um
öryggis- og varnarmál. Er nokkuð fróðlegt að
bera þessa ritgerð hans saman við þau of-
stækisskrif sem Mbl. hefur birt um þessi mál
frá þvi að rikisstjórnin birti málefnasamning
sinn um endurskoðun varnarsamningsins. Um
þá aðstöðu—sem Nato hefur hér á landi nú,
segir m.a. i þessu „Landsfundarplaggi”:
,,Það er mjög sennilegt, að þessi aðstaða sé
aðeins nauðsynleg i fá ár i viðbót, að þá muni
njósnatungl og önnur tækni hafa gert herstöð á
íslandi óþarfa, og þegar sá dagur rennur upp
ætti öllum íslendingum að verða það fagnaðar-
efni.
Ýmsar aðrar ástæður liggja til þess, að
íslendingar ættu að endurskoða afstöðu sina i
þessu máli. Ég ætla að minnast stuttlega á eina
þeirra. Eins og þið vitið hafa Bandarikjamenn ^
á undanförnum árum lagt niður margar her-
stöðvar, bæði heima og erlendis, annað hvort
af pólitiskum ástæðum, eða vegna þess að þær
hafa verið orðnar úreltar. Það hefur heyrzt i
þessu sambandi, að til greina hafi komið að
leggja niður herstöðina á Keflavikurflugvelli.
Ég hef ekki hugmynd um, hvort þessi
orðrómur hefur við nokkur rök að styðjast, en
hann visar okkur á mikilvæga staðreynd. Hún
er sú, að styrkur þeirra afla i Bandarikjaþingi,
sem vilja draga úr hernaðarskuldbindingum
Bandarikjanna erlendis, hefur farið mjög
vaxandi á undanförnum árum. Mike Mansfield,
leiðtogi Demókrata i öldungadeildinni, hefur
mjög beitt sér fyrir þvi, að Bandarikin drægju
úr herstyrk sinum i Evrópu. Þessar tilraunir
hafa ekki borið árangur enn sem komið er, en
það er ekki ósennilegt, eftir þvi, sem manni
skilst, að öll þessi mál verði tekin til gagn-
gerrar endurskoðunar á næstunni, m.a. vegna
reiðinnar i Bandarikjunum út af þeim skuld-
bindingum, sem steyptu þeim út i striðið i Viet-
nam. Ef svo færi gæti mjög hæglega komið til
þess, að Bandarikjamenn kæmust að þeirri
niðurstöðu, að herstöðin á Keflavikurvelli
svaraði ekki kostnaði. Ef Sjálfstæðismenn
halda fast við hina opinberu kenningu sina um,
að island megi aldrei varnarlaust verða, gæti
farið svo, að þeir væru orðnir að athlægi fyrir
að vera kaþólskari en páfinn”.
Höfundur þessa „Landsfundarplaggs” er
Jakob R. Möller, sem hefur verið eins konar
sérfræðingur ungra Sjálfstæðismanna i
öryggis- og varnarmálum. Hann var einn af
ræðumönnum Heimdallar á kappræðufundi við
FUF i Reykjavik fyrir skömmu. Hann lýsti þvi
yfir þar, að hann væri enn sömu skoðunar og
hér er tilvitnað að ofan. Hann á sér vafalaust
marga skoðanabræður i Sjálfstæðisflokknum,
því annars hefði þetta plagg ekki verið lagt
fyrir Landsfund Sjálfstæðisflokksins. Mbl. ætti
að hafa það i huga næst þegar það ritar um
varnarmál. —TK
Spartak Béglov, stjórnmálafréttaritari APN:
Að Kínaför lokinni
Kichard Nixon, Chou En—I.ai og William Ilogers i Peking. (UPl)
Hcr birtist grein eftir einn af
stjórnmálaritstjórum sovézku
fréttastofunnar APN um
Kinaför Nixons. Þessi grein
lýsir vel viðhorfum þeim, sem
nú ráða meðal leiötoga
Sovétrikjanna til batnandi
sambúðar Bandarikjanna og
Kina. Liklegt er að þessi við-
horf muni setja talsverðan
svip á utanrikisstefnu
Sovetrikjanna á næstu mi
serum og þvi forvitnilegt að
kynnast þeim.
Athuganir, sem gerðar hafa
verið viða um heim á við-
horfum manna til vikudvalar
Bandarikjaforseta i Kina,
bera glögglega með sér að
flestir fréttaskýrendur fara
sér hægt i að taka undir full-
yrðingar um að umrædd vika
,,muni breyta heiminum”. Af
beggja hálfu, Bandarikja-
manna og Kinverja, er lögð
álika mikil áherzla á áhrif
ferðarinnar út á við. En þó að
viss hópur manna kunni að
vera móttækilegur fyrir
slikum ytri sýnilegum
áhrifum, þá verður ástandið á
vettvangi alþjóðamála aðeins
breytt með áþreifanlegum til-
lögum, ákvörðunum og
úrlausnum. Þrátt fyrir alla
orðgnóttina um „friðarást” og
„vörn kúgaðra þjóða”, þá
fundu tugir milljóna manna á
ýmsum „hættustöðum ” i
heiminum og löndum In-
dó—Kina, Suðaustur—Asiu og
Miðausturlöndum ekkert fyrir
þvi að af þeim væri létt
farginu i lok ferðar Nixons.
Þvert á móti héldu banda-
riskar herflugvélar uppi heift-
arlegum sprengjuárasum á
Vietnam meðan á Kinaför
Nixons stóð, og skömmu fyrir
heimsókn Bandarikjaforseta
til Peking neituðu Kinverjar
að senda fulltrúa til Parisar á
alþjóðaráðstefnu sem haldin
var þar til að lýsa stuðningi
við þjóðir Indókina i baráttu
þeirra við árasarsveitir
Bandarikjamanna. Grunsam-
leg er hin algera þögn um
ástand mála i Miðaustur-
löndum og réttlætismál araba
i hinni opinberu yfirlýsingu
sem gefin sem gefin var út um
Kinaferð forsetans.
Þeir fréttaskýrendur hafa
rétt fyrir sér, sem segja að i
þessheimsókn Nixons til Kina
hafi litlu máli skipt það sem
skráð var á blað eða sagt upp-
hátt heldur hitt sem gefið var i
skyn. Það er einkenni fyrr-
nefndrar yfirlýsingar að
báðum aðilum eru gefnar
frjálsar hendur um túlkun
hinna almennu sanninda sem
i henni felast. Hagnýtt gildi
heimsóknarinnar er einkum
fólgið i þvi, — sem greint er
frá i yfirlýsingunni— að báðir
aðilar munu auka allskyns
bein samskipti milli þjóðanna.
Þeir munu kjósa þau svið
samskiptanna, þar sem
hagsmunir beggja koma
saman, segir bandariska
blaðið Wall Street Journal.
Umtal þessu likt um
árangur ferðar Nixons forseta
til Kina er bersýnilega beggja
hagur, þar sem ákvörðunin
um ferðina var tekin án þess
það væri hætishót hugleitt,
hvernig heimsóknin mætti
stuðla að lausn brennandi al-
þjóðlegra vandamála, eða
hver áhrif hennar yrðu að þvi
er varðar hagsmuni banda-
mannanna. Auðvitað bar
aðilum ekki saman um, hvort
þetta yrði þeim til álitsauka i
heiminum eða ekki, en megin
tilgangurinn var samt sá að
hafa sem mest áhrif heima
fyrir: Bandaríkjamenn gripu
til þessa ráðs vegna iorseta
kosninganna fyrirhuguðu, kin-
versku ráðamennirnir til þess
að sýna þjóð sinni enn einu
sinni að maóisminn væri hinn
bjargfasti grundvöllur alls
valds.
1 pólitisku tilliti var um
gangkvæma ánægju að ræða,
svo i Peking sem Hvita húsinu
i Washington. Innan marka
hins „gagnkvæma skilnings”
urðu aðilar sammála um að
auka hugsanleg sámskipti
þjóðanna. Þetta samkonulag
er báður hagstætt, en hvaða
stefnu munu aðilar taka i
essum efnum?
Vestrænir fjölmiðlar leggja
kapp á að telja mönnum trú
um að ráðamennirnir i Hvita
húsinu liti ekki lengur svo á,
að Bandarikjunum stafi mest
hætta af Kinverjum, á sama
hátt og Bandarikin
séu ekki lengur „óvinur Kina
númer eitt”. „Samt sem áður
munu margir mánuðir líða
áður en fullljóst verður um þá
málamiðlun, sem þróun
þessara samskipta mun
kosta”, segir New York
Times. A sama tima eru
hvorum aðila um sig gefnar
frjálsar hendur i stórvelda-
leiknum, sem þau eru þátt-
takendur i i Asiu.
1 fyrrnefndri yfirlýsingu er
lýst þeirri skoðun ráöamanna
i Peking að „stærri riki eigi
ekki að ógna sér veikari rik-
jum” og að „Kina muni
aldrei verða i rööum risa-
velda”. Þessi skipting rikja
heims i „stór”, „miðlungs”
og „smá ”, sem ráðamenn i
Peking hafa talað um i yfir-
lýsingum sinum um utanrikis-
mál að undanförnu, lýsir betur
en nokkuð annað þeirri sann-
færingu maóista að i samfél-
agi þjóðanna séu þær ekki
allar jafnar. Ráðamenn i
Peking telja sig sérstaka
verndara hinna „smáu” og
„veikburða” i samræmi við
regluna: Sá sem ekki er með
mér er á móti mér. „Riki
kjósa sjálfstæði, þjóðir frelsi”,
segja Kinverjar i hinni
sameiginlegu bandarisk—kin-
versku yfirlýsingu. En jafn-
skjótt og þjóð Bangla Desh
lýsti yfir rétti sinum til sjálf
stæðis, en ráðamenn i Peking
gerðu tilraun til að mynda
and—indversk og and—sovézk
bandalög, þá hóf forystulið
maóista að ógna riki hinna 75
milljóna Bengala.
Stjórnendurnir i Peking
gleðjast yfir þeim and—
japönsku sjónarmiðum sem
bryddar á i hinni banda-
risk—kinversku yfirlýsingu.
Og fögnuður kinversku
forystumannanna er ekki
minni vegna þeirrar stað-
reyndar, að ræðurnar, sem
haldnar voru til heiðurs Maó
Tse—tung, voru undirbúnar og
samdar I Hvita húsinu um
sama leyti og bandariskir
diplómatar voru hvað
harðaítir i afstöðunni til
Indverja.
„I dag hafa þjóðir okkar
framtíð alls heimsins i sinum
höndum”, sagði Bandarikja-
forseti i veizluboði i Shanghai.
Hefði maður þó haldið að
slikar fullyrðingar væri ekki
hægt að hafa yfir i heyranda
hljóði á vorum dögum, en
kannski hefur andrúmsloftið á
viðræðufundunum ýtt undir
slikt tal.
Sérfróðir menn á sviði
bandariskrar utanrikisstefnu,
m.a. blaðamenn, sem fylgdu
Nixon forseta eftir á Kinareis-
unni, telja að sitthvað hafi
máttgreina, sem benti til þess
að forystumönnum maóista
væri umhugað um að Banda-
rikjaher yrði áfram i Asiu-
löndum. t ljósi þessa virðist
fáranlegur allur gaura-
gangurinn i sambandi við svo-
kallað loforð Bandarikja-
manna til handa Kinverjum
um málefni Taiwan. Það
verður erfitt fyrir forystulið
maóista að skýra fyrir kin-
versku þjóðinni, hvernig
samrýma megi viðurkenningu
Bandarikjamanna á þvi að I
Taiwan sé hluti af Kina og þá |
staðreynd, að skuldbindingar
Bandarikjastjórnar við stjórn
Sjang Kæ—sjeks eru eftir sem
áður hinar sömu. Fullvalda
riki gera með sér samninga
hernaðarlegs eðlis og ef
Bandarikjastjórn telur
samning sinn við Taiwan-
stjórn i fullu gildi, þá verður
að lita svo á að Bandarikja-
menn telji Formósu jafn full-
valda og „hið sameinaða
Kina”. Nýlega var það fullyrt
i Washington, að ráða-
mennirnir i Peking hefðu
fullvissað Nixon forseta um að
þeir hefðu ekki i hyggju að
beita valdi til frelsunar
Taiwan.
Fyrirvari sem þessi er enn
ein sönnun þess að ýmis atriði
leynast að baki sjálfra
samninganna, og er þar ekki
undanskilið að Bandarikja-
menn kunni siðar i samninga-
viðræðum við Kinverja að not-
færa sér sem tromp á hendi
spurninguna, er varðar
frekari fækkun i bandariska
herliðinu á Taiwan. Brezka
blaðið The Guardian telur, að
Bandarikjamenn muni gera
það að skilyrði fyrir brottför
herja frá Taiwan, að
Pekingstjórnin skuldbindi sig
til að binda enda á striðið i
Vietnam. Það er ekki af ein
berri tilviljun sem margir
bandariskir fréttaskýrendur
lýsa ánægju sinni yfir „hóg-
værð” i orðavali Kinverja, er
þeir ræða málefni Vietnama i
yfirlýsingunni um við
ræðurnar: auðvitað verður
slikt aðeins gert á kostnað
þjóðfrelsishreyfingar Viet-
nama. A sama hátt vekur það
heldur ekki nena furðu, að
forsvarsmenn leppstjórnar-
Framhald á bls. 19