Tíminn - 13.05.1972, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Laugardagur 13. mai 1972.
■i—
Leikfélag Keflavíkur:
Kjarnorka og kvenhylli með
ferskum þrótti og fjöri
Þingsályktunartillaga allsherjarnefndar:
Stjórnarskrárfrumvarp
fyrir Alþingi 1974
- Stjórnarskráin endurskoðuð með sérstakri hliðsjón af tillögum
Gísla Guðmundssonar og Gunnars Thoroddsens
EB—Kcykjavík.
Allsherjarnefnd Alþingis hefur
fjallaö um þingsályktunartillögur
(íisla Guöniundssonar (F) og
Gunnars Thoroddsens (S) um
endurskohun stjórnarskrárinnar.
Ilefur orftift aft samkomulagi i
nefndinni aft afgreifta báftar þcss-
ar tillögur sameiginlcga, þannig
aft nefndin flytur sjálf nýja tillögu
um málift, þar sem lagt er til.aft
nefnd verfti kosin til aft endur-
skofta stjórnarskrána og skuli
miftaft aft þvi, aft unnt verfti aft
leggja stjórnarskrárfrumvarp
þessarar ncfndar fyrir Alþingi
1974.
Þingsályktunartillaga allsherj-
arnefndar fer hér á eftir:
„Alþingi ályktar, aft skipuö
skuli 12 manna nefnd til aö end-
urskoöa stjórnarskrána með sér-
stakri hliösjón af tillögum þeim
til þingsályktunar, ásamt grein-
argerðum, á þingskjölum 525 og
531, sem fluttar h'afa verið af
Alþingi, en rfkisstjórnin skipar 5
menn. Skulu 2 þeirra tilnefndir af
Hæstaréttj, 2 af lagadeild Há-
skóla Islands ogeinn af Sambandi
1sl. sveitárfélaga. Forsætisráö-
herra kveður nefhdina saman. til
fysta fundap, en hún skipár sjálf
með sér verkum. Miðaft skal a.ð
þvi, að unnt verði að leggja
stiórnarskrárfrumvarp nefndar-
innar- fyrir Alþingi 1974.
Nefridinni ber aö leitá álits
sýslunefndar og bæjarstjórna
landshlutasambanda sveitárfé-
laga og landssambanda stéttarfé-
laga. Með opinberri tilkynningu
skal þeim, 'sem þess kynnu að
óska, gefinn kostur á að koma á
framfæri við nefndina skriflegum
og skriflega rökstuddum breyt-
ingartillögum við núgildandi
stjórnarskrá fyrir þann tima,
sem nefndin tiltekur.
Kostnaður viö endurskoöun
stjórnarskrárinnar greiðist úr
rikissjóöi”.
Leikfélag Keflavfkur hefur að
undanförnu sýnt sjónleikinn
Kjarnorka og kvenhylli eftir
Agnar Þórðarson heima i Kefla-
vfk við ágæta aösókn og góðar
viðtökur, bæði heimamanna og
gesta. Nú mun félagið hafa i
hyggju að bregða sér með leikinn
á Seltjarnarnesið, eins og nú er
mest i tizku hjá leikfélögum úti á
landi, og gera Reykvikingum
hægara fyrir að skemmta sér við
leikinn eina kvöldstund.
Kjarnorka og kvenhylli er
býsna haglegur gamanleikur með
mannfélagsháði og jafnvel bein-
skeyttri ádeilu að ivafi. 1 leik-
gerðinni er beitt aðferð reviunnar
að nokkru leyti en leiksagan sam-
felld.
Leikfélag Reykjavfkur sýndi
þennan leik Agnars allan vet-
urinn 1955—56 og bætti þó nokkr-
um haust- og sumarvikum við,
áður en áhugi leikhúsgesta mett-
aðist. Siðan hefur leikurinn verið
sýndur viða um land, svo sem á
Akureyri, Isafirði, Húsvik og
Sauðárkróki, og alls staðar þótt
gott gaman. Svo var einnig i
Keflavik.
Aðstaða til sýningarinnar i
Keflavik var engan veginn góð
vegna þrengsla á sviði, og mér
fannst umhverfið heldur fábreytt
i fyrsta þætti, þar sem guðsgræn
náttúran varð að hvitu tjaldi og
leikendur reikuðu um sviðsbrún-
ina. Þar hefði mátt nota lit-
skuggamyndir með góðum
árangri, eins og gert var síðar i
sýningunni, i þvi atriði, sem gerð-
ist á Austurvelli. Hins vegar var
stofa Þorleifs alþingismanns meö
fullum búnaði, og var sú leik-
mynd Sævars Helgasonar hagan-
lega og smekkvislega gerð. Hann
var einnig leikstjóri og verður
ekki annað séö en það farist vel úr
hendi. Sviðshreyfingum leikara
var yfirleitt vel stjórnað, sýningin
hröð og liðleg og blasti jafnan
opin við áhorfandanum. Hins
vegar var framsögn nokkuð mis-
jöfn eins og eðlilegt er, hraðmælgi
stundum i mesta lagi og samræmi
i raddbeitingu ekki ætið sem
skyldi I samtali leikenda.
Þorleif alþingismann lék Egg-
ert ólafsson slétt og fellt og hóf-
samlega, en beitti ekki tilþrifum.
Mun hann hafa fundið þar meðal-
hóf, sem hæfði honum bezt og
skilaði hlutverkinu áfallalaust.
Karitas konu hans lék Ingibjörg
Hafliðadóttir og gaf hlutverkinu
fasmikinn svip, svo að megin
drættir þess komu vel fram, en
fremur skorti á hin finni blæ-
brigði til dýpkunar i túlkuninni.
Sigrúnu dóttur þeirra hjóna lék
Hrefna Þ. Traustadóttir og hafði
lag á að sýna ungæðislegt kæru-
leysi og hrjúfa en snemmfengna
lifsreynslu, heyjaða hjá brokk-
gengum foreldrum.
Mesta kátinu á sviðinu vakti
Albert Karl Sanders i hlutverki
Sigmundar bónds. Fjör hans og
leikgleði er mikiö i gamalgóðum
skopleiksstil, en fyrirgangurinn
var i mesta lagi og ærslin óþarf-
lega mikil. Þarna er þó augsýni-
lega snjall gamanleikari á ferð.
Af minni hlutverkum leiks-
ins verður sérlega minnistæð
skopstæling stjórnmálaleið-
togans hjá Baldri Hólmgeirssyni,
og fór þar skilrikt en nokkuð gróf-
gert kimniskyn, afar góð fram-
sögn og vald á svip og hreyf-
ingum. Skellifrúrnar þrjár voru
hressilegar i bezta lagi og hver
með sinu fasi i höndum þeirra
Guðbjargar Þórhallsdóttur,
Jóninu Kristjánsdóttur og Ey-
glóar Jensdóttur.
Ef til vill var.þó mest inntak i
leik Karls Guðjónssonar i hlut-
verki Bóasar þingvarðar. Þar var
birt sönn og sérstæð persóna, og
augsýnilega á ferð gamalreyndur
leikari, sem hafði vald á persónu-
sköpun og kunni að beita smá-
munum til áhrifa.
Þessisýning þeirra Keflvikinga
er góðra gjalda verð, og hún
megnaði að koma bæði skemmt-
an þessa leiks og alvarlegra inn-
taki til skila.
Það fór ekki milli mála, að alúð
og góð viöleitni hafði mótaö
æfingar. Leikfélag Keflavikur
sýndi gildi og árangur góðs fé-
lagsstarfs og bætti góðu við
menningarlif bæjar sins á þessum
liðna vetri. Það skilaði góðu leik-
verki með ferskum og sjálfstæð-
um hætti. Slikt framlag I erli
dagsins við erfiðar aðstæður er
nokkurs virði. — Ak.
HUGLEIÐA ÞARF VEL
SKIPTINGU FJARMAGNS
TIL VEGAFRAMKVÆMDA
EB—Reykjavik alls ekk’ lagöir eða óakfærir eöa
Þegar vegaáætlun 1972—1975 'lla akf®r>r- sýnist þvi full
var til umræöu i Sameinuðu þingi ástæða til þess að hugleiða þetta
fyrr i vikunni kvaddi Steingrimur mál mjög vandlega, þegar gerð
Hermannsson (F) sér hljóðs og er fjögurra ára vegaáætlun, sagði
ræddi nokkuö um skiptingu fjár- Steingrimur.
magns til vegaframkvæmda milli Þá sagði Steingrfmur m.a. að
þjóðbrauta og landsbrauta. Stein- fyrir þyrftu að liggja góðar upp-
grimur fagnaði þvi átaki, sem lýsingar i sambandi við skiptingu
gert hefur veriö i hraðbrautar- fjármangsins til vegafram-
framkvæmdum á Suövesturlandi kvæmda. Kvaðst hann fyrir sitt
„En engu að siöur sýnist mér þaö leyti telja eðlilegast, að fyrir
sanngjarnt sjónarmið, að réjt sé lægju með' þingsályktunartillög-
aö gera þjóövegi um landið atla unni um vegaáætlúnina góðar
amk akfæra áður en nælægt þvi upplýsingar um hvernig ástand
helmingi fjármagns, sem varið er yega væri í hirium ýmsp kjör-
til nýrra þjóðvega, er varið til dæmum landsins. í greinargerð
hraðbrautá. Ég held, að þetta með tillögunni væri að finna
hljóti aö véra eölileg krafa og ósk nokkrar upplýsingar um ástand
þess fólks, sem býr við vegakerfi, veganna, en þær væru langt frá
sem viða er þannig að vegir eru þvi að vera fullnægjandi.
Magni Guðmundsson, hagfræðingur: XXVII.
Stjórn á starfi og starfsmönnum - 2.
Vegna mistaka birtist grein um
Stjórn á starfi og starfsmönnum
nr. 3 siðastliöinn þriöjudag. Og
biðjúmst vér velvirðingar á þvi.
Aft virkja starfift. — Það er
fyrsta skrefið til afkastaaukning-
ar. Hið næsta er að virkja fólkið,
sem að starfinu vinnur.
Kaupgjald, sem fullnægir
frumþörfum verkamannsins til
sjálfstæðs og viðunandi lifs, er
honum fyrsta hvatning til vinnu.
En þegar launastefna er mörkuð,
verður að horfa lengra. Taka
verður tillit til starfsins sjálfs,
sem unnið er, gildis þess fyrir
reksturinn, ábyrgðarinnar, sem
þvi fylgir, og siðast en ekki sizt
hæfileika mannsins til að inna þaö
af hendi. Þetta er i rauninni
framlag vinnurannsókna til
stjórnsýslu. Vinnurannsóknir
greina starfið sundur i frumþætti
sina og reyna aö bæta afköst
verkamannsins i hverjum og ein-
um þeirra: „Kerfisbundin, hlut-
læg og gagnrýnin könnun allra
atriða, sem ráða afköstum i til-
tekinni starfsemi. I þvi skyni að
auka þau”, eins og stjórnfræðing-
ur hefir komizt að orði.
Margt hefir verið ritað og mikið
deilt um vinnurannsóknir, og
mun slíktaðlikum fara vaxandi á
öld tækni og sjálfvirkni. Megin-
máli skiptir, að með þeim er
grundvallaratriði viðurkennt:
Þörf þess að kanna sérhvert verk
til hlitar, svo að verkamaðurinn,
sem er mannleg vera, fái notið sin
sem bezt. Þetta viðhorf hefir
valdið gerbyltingu i stjórnsýslu.
Sýnt hefir verið, að vinnurann-
sóknir eiga ekki aðeins við i fram-
leiðslu, heldur i hvers konar ann-
arri starfsemi: skrifstofuhaldi,
banka- og tryggingastarfsemi.
Úrtaksprófanir á tilrauna- eða
teiknistofu geta leitttil jafnmikilla
framfara og aðferðakannanir og
verkmælingar i iðnaði.
Segja má, að allan fyrri helm-
ing þessarar aldar hafi iðnkerfi
Vesturlanda látið blindast af
kenningunni um frumhreyfingu, -
þeirri skoðun, að hvort starf skuli
vera sem næst ein athöfn. Astæða
þess er m.a. sá árangur, sem
Hnery Ford náði i bilaverksmiðj-
um sinum. Hins vegar hefir kom-
ið i ljós, að þau skilyrði, sem þar
riktu, eru ekki fyrir hendi i öðrum
greinum vöruframleiðslu. Færi-
bandsaöferðin hefir ekki reynzt
nýta mannlegt vinnuafl sem
skyldi. Þegar sú aðferð á við,
hafa „handtökin" verið vélvædd
og er nú svo komið i bilaiðnaðin-
um sjálfum. I nýju Ford-verk-
smiðjunum i Cleveland er bæði
efnistilfærsla, vélgæzla og verk-
könnun sjálfvirk.
Þegar menn eiga i hlut, ekki
vélar, fæst betri árangur með þvi
að skipa mörgun hreyfingum i
eina heild. Sú méginregla þróað-
ist i seinni heimsstyrjöld. Þá
tókst Bandarikjamönnum i
manneklunni að láta alls ófag-
la rðar negrastúlkur búa til flókna
rahluti i flugvélar. Starfið
r.rafðist yfir 80 ólikra athafna. I
staf þess að fela hverri verka-
konu eina athöfn, var hver þeirra
um sig af tækniástæðum látin
vinna allt verkið. Henni var feng-
ið leiðbeiningarkort, er sýndi stig
af stigi, hvað gera átti. öllum til
undrunar varð árangurinn mjög
jákvæður, - ekki aðeins meiri
afköst, heldur betri vinna en
þekkzt hafði meö færibandsað-
ferðinni.
Greint er frá póstverzlun, sem
endurskipulagði bréfaskriftir sin-
ar til viðskiptavina. Aður hafði
hver vélritari annazt sinn flokk
bréfa. Einn svaraði umkvörtun-
um, annar fyrirspurnum, hinn
þriðji beiðnum um afborgunar-
kjör o.s.frv. Notazt var við
prentuð form, sem aðeins þurfti
að fylla út. Eftir breytinguna fékk
hver vélritari til meðferðar öll
bréf viðskiptavina, sem höfðu að
upphafi nafns stafina A-E, F-J, K-
O o.s.frv. I stað þess aö endurtaka
sama verkið, sömu athöfnina, i
sifellu, þurfti hann nú að fram-
kvæma allar hreyfingar, 40 að
tölu, samfara bréfaskriftunum.
Arangurinn varð nær 30%
afkastaaukning.
Rétt er að taka fram, að slik
samhæfing ólikra hreyfinga i eina
heild (integration) gengur út frá
sömu meginreglu og vélvæðing
(mechanization): greiningu
vinnu i frumparta sina. Báðar að-
ferðir skipa verkinu i rétta röð
hreyfinga. Báðar gefa gaum aö
hverri hreyfingu um sig, - hvernig
hún geti orðið auðveldari og hrað-
ari. En hin siðarnefnda raðar
hreyfingunum á „mekaniskan”
hátt, þannig að eiginleikar vélar-
innar verði nýttir sem bezt: hin
fyrrnefnda, samhæfingin myndar
heild úr pörtum, svo að sérhæfi-
leikar mannsins, dómgreind,
hugvit og skipulag, fái notið sin.
Aft virkja starfsliftið. — Skv.
framanskráðu vinna menn ekki
bezt sem vélar. Þeim er lagið að
vinna sem einstaklingar eða hóp-
ar.
Oftmá hagræða störfum I verk-
heildir handa einum manni. Svo
er ma. um viðgerðarþjónustu alls
konar. Simvirkinn er gott dæmi.
Uppsetning og tenging sin>a er
sjálfstæð, samhæfð heild. Verkið
krefst e.t.v. ekki mikillar leikni,
en þó nægilega mikillar til þess,
að það reynir á kunnáttu og dóm-
greind simvirkjans hverju sinni.
Starfinu fylgir ábyrgð og upp-
örvun. Þess gerist ekki þörf að
lita eftir simvirkjanum i starfi
eða spyrja simnotandann, hvort
hann sé ánægður.
Þegar starfið er of umfangs-
mikið, flókið eða erfitt, þarf tvo
eða fleiri, er deila með sér verk-
um á kerfisbundinn hátt, - en
tengjast ekki vélrænum böndum.
1 kafla um framleiðslustjórn voru
tilfærð dæmi um skiptingu ein-
ingaframleiðslu i sjálfstæð þrep
eða áfanga, þar sem þjálfun
mannanna fór fram innan áfang-
ans og starfshópurinn vann öll
verkin, unz áfanganum var lokið.
Fólk, sem annast hópvinnu
(teamwork), myndar með sér
persónusamband, sem er ofar
starfstengslunum. Oft kviknar
andi samkeppni gagnvart öðrum
hópum. 1 vinnuskipulagningu eða
hagræðingu ber að nýta þessa
eigind, en ekki bæla hana niður,
þvi að slikt hefnir sin og kemur
niður á afköstunum. Hópurinn
þarf verkefni, sem er samstæð
heild hreyfinga, myndar ákveðið
stig i framleiðslunni og skirskot-
ar til hæfni og þekkingar.
Sjálfa einstaklingana verður að
aðlaga hópvinnu-hugtaki: Fá þá
til að vinna saman, en ekki hver
gegn öðrum, launa þeim bæði fyr-
ir eigin afrek og afrek hópsins,
þannig að þeir finni til sjálfsvit-
undar bæði sem einstaklingar og
hópur. — I ljós hefir komið, að
leyfa þarf nokkurt svigrúm innan
hópsins, þvi að mennirnir sjá i
sumum tilvikum sjálfir, hvað bet-
ur hentar.
Mannráftning. — Hluti vinnu-
skipulagningar er i þvi fólginn að
velja starfsmann til þess verks,
sem hæfir honum bezt. Aðeins
með þeim hætti verður fyrirtæk-
inu unnt að ná mestu afköstum.
Sjálfur þarf einstaklingurinn
þann starfa, sem gerir honum
fært að nota hæfileika sina, þrosk-
ast og vaxa.
Starfsmannavali fylgir af
þessum ástæðum mikil ábyrgð.
Reynsla virðist benda til, að
verksmiðjufólk velji sér stað, þar
sem það kemur að mestu liði. En
slikt er ekki skjótfundið, heldur
verða menn að þreifa fyrir sér.
Mannaráðning er kerfisbundin ög
langvinn leit, sem heldur áfram
eftir komu starfsmannsins.
Stjórnandinn verður að kynnast
manninum og maðurinn starfinu.