Tíminn - 01.08.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Þriðjudagtífr 1. ágúst 1972
Björn Egilsson, Sveinsstöðum:
Hundur að sunnan
Fyrir nokkrum árum var all-
mikiö rætt um virkjun Dettifoss.
Þáverandi stjórnvöld létu það frá
sér fara, að Dettifoss yrði
virkjaöur, ef raforka reyndist þar
ódýrari en við Þjórsá. Úr þvi
fékkst ekki skoriö, þvi að
íannsóknum viö Dettifoss var
hætt, og var þá augljóst, aö um-
ræða um ' Dettifossvirkjun var
sjónarspil, sett á svið til að
blekkja Norðlendinga. Hinn ágæti
Skagfirðingur, þingmaöur Ey-
firðinga, Magnús Jónsson, var
riðinn við sjónarspilið, en það má
vera, að hann hafi orðið að gera
það, sem hann vildi ekki, en hann
hafði þó hluta af valdinu i sinum
höndum. Það er út af fyrir sig,
þótt að þvi væri horfið af ýmsum
ástæðum að virkja Þjórsá. En
hvers vegna eru stjórnmálamenn
með blekkingar i mikilsverðum
málum ? Þvi er auðsvarað. Það er
hræöslan við kjósendur.
Nú er komin önnur rikisstjórn,
sem hel'ur á ýmsum sviðum
önnur stefnumið en viðreisnar-
stjórnin, en stjórnarfarið i raf-
orkumálum Norðlendinga er
óbreytt, sami blekkingarvefur
ofinn, sama sjónarspil sett á svið.
Iðnaðarráðuneytið hefur gefið út
ÞÚ-lteykjavik
Vélbáturimi Asþúr KE, er nú
farinii til grálúðuveiða við Kol-
beinsey, og i þessari veiðiferð
verður bciluvélin notuð i fyrsta
skipti við veiðar af islen/.kum bát.
Vilbjálmur Ingvarsson út-
gerðarmaður sagði i viötali við
blaðið, að Asþór hcfði lagt af stað
m^mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
ÉLandsins ^rdðnr
\ - ydar hröðar
bCnaðarbanki
/ ÍSLANDS
tilkynningu um, að ákveðið hafi
verið, að leggja raflinu frá
Þjórsársvæðinu norður yfir
hálendið og sá rökstuöningur
látinn fylgja, að þessi svokallaði
hálendishundur eigi allt að einu
að flytja rafmagn suður frá
væntanlegum orkuverum fyrir
norðan. Þetta er augljós
blekking, vegna þess, að það
vantarekki raforku fyrir sunnan,
þvert á móti. Tvær virkjanir eru
fyrirhugaöar við Tungná og jafn-
vel þriðja virkjunin við Þjórsá, og
þá ekki hirt um þó Þjórsárver
færi undir vatn. Og þó orkuver
yrði reist á Norðurlandi þarf ekki
að flytja orkuna suður, eða þvi
má ekki byggja upp iönað fyrir
norðan og nýta orkuna þar? Nei,
það á ekki að reisa nein orkuver
fyrir norðan, en mikil þörf að
koma orkunni frá Tungná i verð.
I tilkynningu ráðuneytisin's
kemur það fram, að Norð-
lendingar eiga að fá næga og
ódýra raforku að sunnan. En
verður hún ódýr? Hver borgar
linuna yfir Sprengisand 3-5
hundruð milljónir? Vilja Reyk-
vikingar taka á sig hluta af
þessum kostnaði? Svo er frá
á iniöin s.l. laugardag, og er
rciknað með, að hann verði 7-10
daga i veiðiferðinni.
„Ég bið spenntur eftir útkom-
unni,” sagði Vilhjálmur, þvi ef
þetta tekst vel, þá hér um al-
gjöra byltingu að ræoa. Ahöfnin á
Asþór er sem fyrr 12 manns, en
með tilkomu vélarinnar á að vera
hægt að vera við veiðarnar mesta
hluta sólarhringsins, þar sem
mun færri menn þarf að hafa við
vinnu i hvert sinn.
Verkfræðingar frá norsku
fyrirtækjunum Trio og Mustad
eru um borð i Asþór og fylgjast
þeir með beituvélinni i þessari
i'yrstu veiðiferð.
gengið, að ekki er hægt að láta
gömlu kusu i Straumsvik mjólka
meira og svo er uppdráttarsýki i
belju þessari. Afurðin kemur ekki
fram á tslandi, en fer beint til
Sviss.
Þegar búið er að skera hausinn
af kindinni, er ekki hægt að setja
hann á áftur. Byrjaö er nú að
leggja raflinu frá Akureyri til
Varmahliðar og verður ekki
horfið frá þvi úr þessu. Þessi
framkvæmd heföi komið að
gagni, ef næg raforka hefði verið
fyrir hendi annað hvort á Norður-
landi eystra eða vestra, en þvi er
ekki að heilsa. I tilkynningu frá
ráðuneytinu segir, að búið sé að
semja um afgangsorku frá Laxá,
sem enginn veit^hvað verður
mikil, og svo á lika að flytja oliu-
rafmagn frá Akureyri til að seðja
orkuhungur á Norðurlandi vestra
og er ékki hægt að sjá að það sé
betra en brenna oliunni á Sauðár-
króki, eins og verið hefur.
Bréf hafa borizt út um það, að
ráðherra muni leyfa siðari hluta
3. áfanga Laxárvirkjunar, en þá
er Bleik brugðið, ef Þingeyingar
samþykkja, eftir það, sem á
undan er gengið, að Laxárdalur
verði gerður að stöðuvatni, enda
óþarft, þvi að næg vatnsorka er til
viða á Norðurlandi. Á siðastliðnu
ári var frá þvi skýrt i blöðum, að
lausleg athugun hefði verið gerð
um virkjun Jökulsár eystri i
Skagafirði. Samkvæmt þeirri at-
hugun var hægt að virkja þar 16
megavött i fyrsta áfanga og orka
þar þriðjungi ódýrari en við
Lagarfoss. Niðurstaða fræði-
mannsins var sú, að það væri
álitamál, hvort skyldi gera fyrr,
virkja Jökulsá eða leiða rafmagn
að sunnan. Teningnum hefur nú
verið kastað. Það á að leggja linu
að sunnan og hundurinn hefur
ekki verið grafinn. Linan frá
Akureyri að Varmahlið er skottið
á hundinum að sunnan. Nær hefði
verið að nota hundspeningana til
að byggja raforkuver á Norður-
landi.
t tilkynningu ráðuneytisins
stendur skrifað: „Hugmyndir og
framkvæmdir ráðuneytisins
miðastviðþað að gera landiðallt
að einum orkumarkaði eins fljótt
og auðið er.” Vel má það vera að
orkan nýtist betur með þvi að
tengja orkuver saman, en vegna
kostnaðar er takmarkið
fjarlægt, og það mætti
segja mér, að liðið yrði nær alda-
mótum áöur en þvi marki yrði
náð. Svo er ekki hægt að taka
mark á þessu stefnumiði rikis-
stjórnarinnar. Þvi hefur verið
visað á bug að tengja saman
S k e i ð s f o s s v i r k j u n og
Sauðárkróksvirkjun, sem var
sérstakt tilefni til nú. Það var
sagt of dýrt, en útreikningar til
samanburðar við annað rikis-
leyndarmál Skeiðsfossvirkjun á
þvi aö vera einangruð um
ókomna tið.
Víða um land eru svonefndar
smávirkjanir, sem hafa malað
gull um áratugi. Ljósrauðir lær-
dómsmenn á raforkumála-
skrifstofunni hafa um árabil
barizt með hnúum og hnefum
gegn smávirkjunum. Stjórn-
sýslan er orðin svo flókin, að
rikisstjórnir telja sig þurfa að
hafa fræðimenn og farisea i
þjónustu sinni, en varla er hægt
að treysta þeim sem nýju neti,
samanber hafnargarðinn i
Grimsey.
1 sveitarstjórnarlögum er svo
fyrir mælt að leita skuli álits
sveitarstjórna i hagsmunamálum
viðkomandi sveitarfélaga, enda
þótt valdið sé uppi á sinum stað. A
þessu hefur hvorki Fjórðungs-
samband Norðurlands né aðrir
aðilar þar, fengið að láta i ljósi
álit eða gera tillögur um orkumál
Norðurlands. Sterk valdastjórn
lætur sig ekkert muna um að
ganga á snið við lagastafi. Nýlega
hefur iðnaðarráðuneytið skipað 5
manna nefnd til að endurskipu-
leggja raforkudreifingu. Ekki'er
þess getið, hvort iðnaðarráðherra
hefur skipað nefndina, eða hinir
ráðherrarnir hafi lika sett strik
undir. 1 nefndinni eru: Ráðu-
ney tisstjóri, deildarverk-
fræöingur Orkustofnunar, verk-
fræðingur úr Hafnarfirði, sem er
doktor i tilbót, rafveitustjóri á
Selfossi og oddviti úr Rangár-
þingi. Enginn Norðlendingur
mátti við málið koma. Orku-
skortur er ekki á Suðurlandi og
þar er lika mótað dreifipgarkerfi.
Verkefni nefndarinnar liggur i
augum uppi. Þaö er að koma
orkunni frá Tungná i verð á
Norðurlandi og niðurstaða fyrir-
fram vituð. önnur nefnd hefur
lika veriö skipuð, 3ja manna
nefnd til að kanna linustæði yfir
hálendið. Einn þessarra þre-
menninga er veðurfræðingur.
Undarlegt er það og þó ekki.
Veðurfræðingurinn á náttúrlega
að mæla isinguna. Ef mikil ising
sezt á hárið á hundinum lekur
hann niður.
Iðnaðarráðherra Magnús
Kjartansson flutti ræðu á Hótel
Borg 1. mai siðastliðinn. Þar
ræddi hann um stórar „grúppur”
i útlöndum, risavaxin iöjuver
undir stjórn auðhringa og stjórn-
sýslu stórvelda, þar sem fáir
menn stjórna hundruðum
milljóna manna. Þetta taldi ráð-
herrann slæmt en hér á landi væri
þetta miklu betra vegna smæðar
og fámennis. Mig grunar þó, að
ráðherrann sé veikur fyrir rikis-
grúppunni á Islandi, þó litil sé.
Hann segist vilja dreifa valdinu
með þvi, auk annars, að héraða-
og landshlutarafmagnsveitur
yrðu stofnaðar. Gott er það, ef
satt er.
Fyrir siöasta Alþingi lá frum-
varp um orkumál. SamkVæmt þvi
átti yfirstjórn allra raforkumála
að vera á einum stað i Reykjavik.
1 umræðum um málið kom það
fram, að yfirstjórnin mundi kosta
20% álag á alla raforku. -Vissu-
lega gætu héraða og landshluta-
veitur verið sjálfstæð fyrirtæki og
haft hagkvæma og nauðsynlega
samvinnu.
Samtenging orkuvera og einn
orkumarkaður er bara önnur
hliðin i raforkumálum. Það er
ekki sama hvar orkuver eru reist.
Við skulum spyrja sveitar-
stjórnarmenn i Gnúpverjahreppi,
hversu miklir peningar hafi oltið i
tengslum við Þjórsárvirkjun og
hvers hreppurinn hafi notið þar
af. Virkjun Dettifoss hefði orðið
mikil lyftistöng fyrir Norður-
Þingeyjarsýslu, sem smátt og
smátt er að fara i eyði.
Jafnvægi i byggð landsins er
miklu meira sjálfstæðismál en
það, hvort nokkrir dátar eru á
Vellinum eða fara þaðan. Eina
vonin til þess, að Islendingar fái
að búa einir i landi sinu er su að
þeir sýni það i verki að þeir vilji
nýta gæði landsins---hvar sem
er i landinu.
Mesta vandamál heimsins er
fólksfjölgun. Ef til vill er sá timi
ekki langt undan, að þjóðum, sem
eiga ónotaðar náttúruauðlindir
veröi gert að taka við innflytjend
um með alþjóðlegu valdboði.
Ekki mundu Japönum verða
skotaskuld úr þvi að framleiða
heimsins beztu hjólbarða meö
orku úr Dettifossi. Ég er svo
eigingjarn, að ég vil að
tslendingar búi einir á tslandi af
þvi tsland er mitt land.
14. júli 1972
Ásþór á veiðum
með beituvélina
SIGVALDI HJALMARSSON:
KASTLJÓS
Að kunna að búa við allsnægtir
UM ÞAÐ er rætt að hjálpa
þurfi vanþróuðum þjóðum, helzt
lil þeirra lifskjara sem hinar
iðnþróuðu þjóðir njóta.
A þvi er bara einn galli:
Sé komið á sama neyzlumagni
um allan heim og sjálfsagt
þykir hjá okkur, kostar það
geysihraða eyðslu af ýmsum
nauðsynlegum en þverrandi
auðlindum og að jörðin fer i kaf i
reyk og rusl, þ.e. mengun eykst
um allan helming, sennilega að
þvi marki,að hún gangi af öllu
lifi dauðu i höfunum þvi sem
mikils er verðast fyrir mennina
á jörðinni.
Á þá að hætta að hjálpa van-
þróuðum þjóðum?
Ekki dugar það heldur — þótt
ekki sé af öðru en þvi að friður
helztaldrei á jörðinni til lengdar
ef lifsgæðum er misskipt að
ráðij Það leiðir beinlinis af þvi
aö jörðin er orðin eins og eitt
þorpsfélag, taugakerfi og skil-
ningarvit einstaklinganna eru
framlengd með útvarpi og sima
og fjarlægðir að engu gerðar
með góðum samgöngum.
Ekki nema eitt er framundan:
Hinar þróuðu þjóðir verða að
breyta um lifshætti.
Þetta virðist kannski bera blæ
af vanalegri siðapredikun, hitt
er þó sönnu nær,að það er aðeins
sú spurning hvort við viljum
heldur lifa eins og menn eða
deyja eins og skepnur.
Tækni er hvorki ill né góð i
sjálfri sér, hún er einfaldlega
aði'erð til að gera hluti sem við
viljum að komist i framkvæmd
En i reynd ræður hún yfir okkur,
við ekki yfir henni.
Það sézt af dæmi frá Japan —
sem nú er mest öfundað allra
landa vegna mikils hagvaxtar.
1 Japan er það nú að hætta að
vera aðalatriði hvort fólk
vantar verksmiðjuvörur. heldur
er spurt um hitt, hv^ort verk-
smiðjurnar vantar fólk.
Dæminu er snúið við.
Mælzt er til að barneignum sé
fjölgaö til að fóðra verksmiðjur-
nar af vinnuafli.
Nú eru það verksmiðjurnar
sem heimta „blóð", ekki fall-
byssurnar!
Þessi frámunalega heimsku-
lega spennivél framleiðslu og
neyzlu er i gangi vegna smá-
vægilegs en næsta örlagariks
misskilnings.
Við áttum okkur ekki á mas-
kinerii langanalifsins eða
hirðum ekki um að taka eftir
hvernig það starfar.
Ekkert er eins mannlegt og að
langa og auðvitað engin ástæða
til að vera á móti löngun útaf
fyrir sig.
En menn flaska á að taka eftir,
að sjaldnast er löngun þannig
að henni sé fullnægt þegar það
er fengið.sem hún heimtar. Eðli
hennar er beinlinis að biðja
sifellt um meira.
Við sjáum þetta i verki i
kringum okkur.
Fólk, sem á góða ibúð vill
stærri ibúð. Fólk,sem á góðan
bil,vill finni bil.
En það verður samt ekkert
hamingjus-amara þótt það
eignist stóru ibúðina og fina
bilinn, vill sifellt meira og
meira, og seinast veit það
kannski varla hvað það á að láta
sig langa i — og þjáist blátt
áfram af þvi að það hefur allt,
sem hugurinn girnist!
Þessi barnaskapur heldur
spennivélinni i gangi, og svo
ágirndin, sem er auðvitað sér-
stök tegund af löngun og harla
hvimleið.
Allt stafar þetta af þvi að fólk
kann almennt ekki að hafa nóg
— þótt það kunni tiltölulega vel
að þola að vera svangt. Enda er
uppáhalds aðferð kúgaranna i
dag ekki að svelta fólk, heldur
að gera það ringlaö i kollinum
með hinum fjölbreytilegustu að-
ferðum til að njóta lifsins. Þar
að stefna meðal annars aug-
lýsingar og sú atvinnugrein,sem
nefnist skemmtana iðnaður.
Við skiljum ekki að tveir disk-
ar af mat eru ekki betri en einn
— ef hinn eini nægir til að þú
verðir saddur.
Alveg eins og maður þarf að
harka af sér i skorti, annars
ferst hann, veröur hann að
kunna að hafa hemil á sér i alls-
nægtum, annars ferst hann lika.
Hinar þróuðu þjóðir þurfa að
kunna að hafa hemil á sér i alls-
nægtunum. Einfalt, ekki satt?
Hvað þarf maður, metið af
skynáamlegu viti, til að komast
vel af?
Og lætur hann sér það nægja?
Hann verður hvort sem er
ekki hamingjusamari þótt hann
fái meira — nema kannski ef
hann getur endalaust fengið
meira og meira, sem er
óhugsandi.
Þetta er i rauninni spurning
um,hvort við kunnum að búa við
allsnægtir — sem auðvitaö er
fólgið i að geta alveg eins neitað
sér um.... eins og þegið.
Á meðan við kunnum þetta
ekki hafa ráðendur auðmagns
og verksmiðja okkar öll að fifli.
Við erum annað hvort neyt-
endur,sem eru nauðsynlegir til
að kaupa og eyða, eða vinnuafl,
sem er ómissandi til að vinna og
taka kaup.
Þetta er þræla^hald nútimans.
Frjálst mannlif er þetta ekki,
sem er fólgið i þvi að vinna
saman og skipta bróðurlega.
Módelið að þvi sjáum við i
hverri samhentri alþýðufjöl-
skyldu á Islandi, lengra þarf
ekki.
Ráöið er að stöðva þessa
spennivél, láta sér nægja það
sem maður kemst af með — án
þess þó,að fegurð og auðgi
mannlifsins sé krenkt á neinu.
Og þegar við þurfum minna,
verður meira eftir handa þeim,
sem skortir, auölindir sparast.
Mengun hættir að aukast.