Tíminn - 18.05.1973, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur 18. mai 1973
Þetta tvennt hefur lengi átt samleiö: Björn Jónsson og stórar vélar
HíÍSUt' * Wt i Hjyf 31 C
mmm - ^
sjálfsagt hefur það verið með mig
eins og stundum er sagt, að ég
hafi haft þetta i blóðinu.
— Langaði þig ekki til þess að
verða gullsmiður, þegar þú
kynntist þeirri iðn hjá frænda þin-
um?
— Nei. Ég vildi heldur fást við
eitthvað sem snerist — eitthvað,
sem stærra væri i sniðunum en
finleg gullsmíðin. Og niðurstaðan
varð sú, að ég lenti i þessari
óþrifalegu og oft erfiðu vinnu,
sem fylgir vélum.
— Varstu farinn að fást við þá
hluti, áður en þú fóst að vestan?
— Já. Áður en ég fór frá Lang-
eyri var ég farinn að fást við
bátavélar, meðal annars i mótor-
bátum, sem Sigurður útgerðar-
maður á Langeyri átti. Ég fékk að
vera með vélstjórum við að taka
upp vélarnar, hreinsa þær og lag-
færa á margan veg. bað átti nú
við mann á þeim árum — og
reyndar lengi siðan.
Þar voru
vélarnar stærri
— Þú hefur auðvitað þurft að
læra þina grein eins og aðrir?
— Mig langaði að læra vélvirkj-
un, og þótt til væru vélar á ísa-
firði, og þær ófáar, þá vissi ég, að
i Reýkjavik voru stærri skip og
þar af leiðandi stærri vélar, svo
að ég afréð að leggja leið mína
þangað.
— Hvenær komst þú svo hing-
að?
— Ég kom hingað árið 1924 og
gerðist nemandi i Hamri. Þar var
ég min fjögur lærlingsár, og ég
verð að segja, að ég lærði mikið
þar. Þáverandi forstjóri Hamars
VÉLAR VORU LÍF HANS C
oq þjóðhagasmiði óhann i
— Nei, ég hef aldrei haft neinn
hug á búskap eða skepnuhaldi.
Húsdýrahald mitt hefur aldrei
komizt lengra en að eiga kött. Ég
er mikill kattavinur og á alltaf
kisu. Þessi, sem kúrir þarna heit-
ir Fjóla. Sjáðu! Hún litur upp,
þegar hún heyrir mig nefna nafn-
ið sitt. betta er frábærlega skyn-
söm og skemmtileg skepna, enda
er okkur vel til vina. En ég held,
að ég hefði aldrei getað orðið
bóndi, þvi að mér hefði fallið svo
þungt að þurfa að standa i þessu
linnulausa drápi á haustin. Ekki
þó svo að skilja, að ég kunni ekki
að meta kjöt. Mér þykir það ljóm-
andi gott, en ég vil ekki þurfa
sjálfur að leggja hönd að slátrun-
inni.
Smíðarnar. —
Það var nú annað
— Þér hefur þótt meira gaman
að smiða?
— Já, það var nú dálitið annað.
Einu sinni þegar ég var ungling-
ur, bjó ég til gufuvél. Fyrirmynd-
in var teikning, sem ég hafði séð i
dönsku blaði. Siðan steypti ég vél-
ina og smiðaði hana að mestu
leyti úr blýi. Og vélin gekk. Þó
var ég i nokkrum vandræðum
með gufuketilinn sjálfan. Ég
hafði nefnilega ekkert nema tin til
þess að lóða hann saman, en það
þoldi ekki hitann, svo að ketillinn
vildi alltaf leka. En vélin gekk, og
það var fyrir mestu, þótt ketillinn
væri ekki eins öruggur og ég hefði
kosið.
— Já, þú hafðir snemma hug til
smiða. Þá áráttu hefur þú erft frá
föður þinum?
— 1 og með, já, en að visu gat
hún verið viðar að til min komin.
Móðurætt min er mjög hneigð til
smiða, og Helgi móðurbróðir
minn var gullsmiður á Isafirði og
viðkunnur maður fyrir hagleik og
listrænt handbragð. Ég heyrði
svo sagt, að hann hefði þótt ein-
hver bezti gullsmiður landsins á
sinni tið.
— Kynntist þú honum?
— Já. Ég var oft hjá honum,
þegar ég var barn og unglingur.
Þar kynntist ég lika smiðum, en
Maður er nefndur Björn Jóns-
son. Vestfiröingur er hann aö
uppruna, en hefur unniö starfsævi
sina nær alla i Reykjavfk, og
hefur meðai annars verið starfs-
maður Landssmiöjunnar þessi 43
ár, sem liöin eru síöan hún var
stofnuö.
— Það er bezt að byrja á þvi að
spyrja þig, Björn, hvar það var,
sem þú sást fyrst dagsins ljós.
— Mér hefur verið sagt, að það
hafi verið á tsafirði, en sjálfur
man ég ekki eftir þeim degi, né
hvernig mér varð við, þegar ég
fyrst leit framan i veröidina.
— Þú hefur svo alizt upp á tsa-
firði?
— Nei. Þegar ég var enn smá-
barn, var ég fluttur að Hattardal i
Alftafirði — það er inn af Súðavik
— og þar var ég að hlaupa um
þúfurnar, þegar ég man fyrst eft-
ir mér. Þarna bjuggu foreldrar
minir fram til ársins 1918, en þá
fluttust þau að Langeyri i Alfta-
firði, sem er rétt hjá Súðavik.
Faðir minn var húsasmiður og
vann alltaf mikið að iðn sinni
jafnframt bústörfunum.
Fyrsta verkfallið
— Þú hefur vist fljótt vanizt
vinnunni, eins og titt var um ung-
linga á þessum árum?
— Já,égvarekki gamall, þegar
ég fór að hjálpa til, eftir þvi sem
getan leyfði. A Langeyri var fisk-
verkunarstöð, sem þeir ráku
feðgarnir, Sigurður borvarðar-
son ög Þorvarður Sigurðsson. bar
vann ég á fiskireitum, og þar
gerði ég mitt fyrsta verkfall, eða
tók þátt i fyrsta verkfallinu, væri
kannski réttara að segja. Svo var
mál með vexti, að við unnum þar,
þrir unglingspiltar, með stúlkum,
og við vildum fá jafnmikið kaup
og þær, þvi að við þóttumst vinna
alveg eins mikið og þær. Sigurður
heitinn var gamansamur maður
og sagði, að við skyldum þá reyna
okkur við stúlkurnar og sýna
hvað við gætum. Við féllumst á
það, og nú var okkur fengið
reynsluverkefnið. Við áttum að
þvo saltfisk og koma honum til
vinnslu á reit. Þetta var akkorðs-
vinna, viss greiðsla íyrirskippund
ið, en svo fóru leikar, að við skil-
uðum eins miklum afköstum og
duglegasta konan, og sumir gerðu
meira. Þá sagði Sigurður: Þið
getið fengið sama kaup og þær, og
ef þið komið aftur, getið þið feng-
ið meira.
— Þú sagðir, að foreldrar þinir
hefðu búið i Hattardal. Stóð hugur
þinn aldrei til búskapar?
Hús Landssiniöjunnar í Reykjavik. Þessu fyrirtæki hefur Björn helgaö blómann úr starfsævi sinni.
Timamyndir. Róbert.
var danskur maður. Malberg að
nafni. Hann þótti óþjáll, en aldrei
varð ég fyrir þvi. Ég hef ekki ann-
að en gott af honum að segja. Það
var algerlega bannað að reykja i
vinnutimanum, en einu sinni kom
Björn Jónsson, verkstjóri. Þaö leyji
vélunum þungan skatt.