Tíminn - 11.08.1973, Qupperneq 11

Laugardagur 11. ágúst 1973.
TÍMINN
n
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Hitstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasími 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f
^ _ '
Þeir veikja málstaðinn
í grein, sem Magni Guðmundsson, hagfræð-
ingur, sem nú dvelur i Kanada, ritaði i Timann
i gær, ræðir hann um þá islenzka menn, sem
með furðulegum málflutningi veiki málstað ís-
lendinga út á við. Magni segir, að almennings-
álitið i Kanada hafi snúizt gegn Bretum eftir að
þeir sendu herskip inn i hina nýju fiskveiðilög-
sögu íslendinga. Almenningsálitið i Bandarikj-
unum sé okkur einnig hagstætt. Siðan segir
Magni:
„Skýtur þá skökku við, þegar raddir undan-
halds og sjálfsásökunar taka að hljóma i liði Is-
lendinga sjálfra. Slikt sé ekki til hvatningar
málsvörum Islands á erlendum vettvangi.
Furðulég rökleysa er það t.d.,er islenzkir fjöl-
miðlar bera þjóð sinni samningsrof á brýn. Á
alheimsvitorði er sú augljósa staðreynd, að
landhelgissamningurinn 1961, sem gerður var i
nálægð fljótandi bryndreka, hefði hlotið annað
snið við friðvænlegri aðstæður. Samningurinn
batt hendur okkar og fól i sér réttindaafsal i
lifshagsmunamáli. Á honum einum byggja
Bretar ofbeldisaðgerðir sinar nú.”
Þá gerir Magni að umtalsefni þá furðulegu
staðhæfingu sumra Islendinga, að Haag-úr-
skurðurinn hafi fallið okkur i óhag vegna þess
að við sendum ekki fulltrúa á vettvang, og seg-
ir það beina móðgun við dómara i alþjóðarétti
og dómurinn hafi fengið að kynnast öllum rök-
um íslendinga, en við hefðum óhjákvæmilega
verið bundnir af úrskurði dómstólsins, ef við
hefðum sjálfir lagt málið i gerð.
Þetta er kjarni málsins og má i þessu sam-
bandi vitna til greinargerðar brezka dómarans
i Haag, Sir Geralds, þar sem hann sagði m.a.:
,,En staðreyndin er sú, að samt sem áður
hefur Island sent dómstólnum syrpu af bréfum
og simskeytum varðndi málið, sem oft hafa
innihaldið efni, sem gengur miklu lengra en
spurning um rétt dómsins til lögsögu, og hefur
snert sjálfan kjarna efnisatriða þess. ísland
hefur notað hvert tækifæri, sem gefizt hefur til
að gera hið sama með yfirlýsingum, sem gefn-
ar hafa verið, eða dreift hjá Sameinuðu þjóð-
unum og með öðrum hætti, en athygli dóm-
stólsins hefur auðvitað verið vakin á öllum
þessum yfirlýsingum með einum eða öðrum
hætti, eins og vafalaust ætlunin hefur verið.
Þvi miður má túlka þennan framgangsmáta
íslands á þá lund, að honum sé ætlað að skapa
Islandi næstum eins góða stöðu og ísland hefði
tekið beinan þátt i málflutningi fyrir dóminum
— (vegna þess, að dómstóllinn hefur i raun
vendilega athugað og fjallað um sjónarmið Is-
lands i málinu) — en á hinn bóginn ætlað að
gera íslandi kleift, ef á þyrfti að halda, að við-
halda þeirri afstöðu, að ísland viðurkenni ekki
lögmæti málaferlanna eða niðurstöður þeirra
— eins og ísland hefur einmitt gert varðandi
leiðarvisun þá, sem dómstóllinn gaf út 17.
ágúst 1972.”
Við þessi orð brezka dómarans um skynsam-
lega hagsmunagæzlu isl. stjórnarinnar i land-
helgismálinu og afstöðuna til Haag-dómstóls-
ins þarf fáu að bæta.Staðreyndin er, að Al-
þjóðadómstóllinn gaf út leiðarvisun i ágúst
1972, áður en 50 milurnar tóku gildi, um ísland
ætti að fresta útfærslunni. Þann úrskurð
yrðum við að viðurkenna, ef við sendum mál-
svara til Haag og viðurkennum þar með lög-
söguréttindi dómstólsins. —TK
David Fairhall, The Guardian:
Fiskifloti Rússaersá
langstærsti í heimi
Úthafsfloti þeirra stundar veiðar um öll heimsins
höf og stærsta móðurskipið er 43400 lestir
Vcrksmiðjuskipið Vostok
RÚSSNESKUR sjómaður
frá Murmansk vakti athygli
mina á þvi, að landróðramenn
i Sovétrikjunum hefðu snúið
sér til Breta fyrir siðari
heimsstyrjöldina og fengið þá
til að kenna sér leyndardóma
úthafsveiöa. Nú siglir meira
en helmingur fiskiflota heims-
ins undir fánanum með hamr-
inum og sigðinni og sjómaður-
inn leit svo á, að nú gætu Bret-
ar sennilega ýmislegt lært af
Rússum i úthafsveiðum.
Brezkur togaramaður léti
sér ekki detta i hug að and-
mæla honum. Vestræna sér-
fræðinga grunar, að fiskveiðar
Sovétmanna séu meiri að um-
fangi en afköstum. En hitt er
þó ljóst, hvað sjómaðurinn átti
við. Það voru Rússar og Þjóð-
verjar, sem hagnýttu sér til-
raunir Breta með verksmiðju-
togara á árunum eftir 1950.
Um svipað leyti virðist sú
ákvörðun hafa verið tekin —
sennilega á flokksþingi
kommúnistaflokks Sovétrikj-
anna árið 1956 — að gera fisk-
veiðar að höfuðútvegi til öfl-
unar eggjahvituefnis til
manneldis. Þeirri ákvörðun
hefir verið framfylgt af mikilli
festu.
RÚSSNESKIR fiskimenn
sigla nú um heimshöfin I móð-
urskipi, sem er 43400 brúttó-
lestir að stærð. Það ber 14
veiðiskip á þilfari og þeim er
skotið út til þess að sópa upp
þeim torfum, sem finnast, og
aflinn getur numið 150 þúsund
kössum af fiski á dag. Skipið
heitir Vostok og sagt er, að
smlða eigi fleiri slik.
Vestrænir sérfræðingar
kunna að hrista höfuðið og
fullyrða, að rekstur þessa
skips geti varla verið arðvæn-
legur á þeirri mælikvarða. En
fiskimálaráðherra Sovétrikj-
anna þarf ekki að keppa á
sama grundvelli og Vestur-
landamenn. Fiskveiðum ann-
arra þjóða væri efalaust betur
borgið ef sú væri raunin.
Ráðherrann þarf aðeins að
réttlæta fjárfestinguna i sam-
anburði við landbúnaðinn og
láta flotaforingja sina og tog-
araskipstjóra glima við
ákveðin framleiðslumörk. Ef
ég starfaði á úthafstogara,
yröi smátt og smátt að vikja af
venjulegum miðum og kviði
þverrandi fiskistofnum, yrði
mér fátt jafn mikill þyrnir i
augum og fljótandi verksmiðj-
ur Rússa, sem sigla um At-
lantshafið og verða með ófull-
nægjandi tækjum að ná þvi
aflamagni, sem laun áhafnar-
innar belta á.
VOSTOK er flaggskip út-
hafsveiðiflota, sem nemur yfir
fimm milljónum smálesta,
eða er fimm sinnum meiri en
samanlagður fiskifloti Breta,
Bandarikjamanna, Vestur-
Þjóöverja, Frakka og Norð-
manna. Japanski flotinn er sá
eini, sem hugsanlegt er að lita
á til samanburðar, og þó verð-
ur næsta litið úr honum i þeim
samanburði, enda ekki nema
1,1 milljón lesta. Brezki fiski-
flotinn er ekki nema um 250
þúsund lestir.
Hlutur Rússa er hvergi
nærri jafn mikill hvað afla
snertir, vegna þess, hve afli
litilla landróðraskipa er gifur-
lega mikill til dæmis i Japan
og Perú. Perúmenn bera af
samkvæmt aflatölum Mat-
vælastofnunar Sameinuðu
þjóðanna árið 1971, en efalítið
hefir orðið breyting á þvi siðan
'vegna þess, að ansjósuveið-
arnar hafa brugðizt.
Fiskafli 1971.
millj. smál.
Peru 10,6
Japan 9,9
Sovétrikin 7,3
Kina (áætlað) 6,9
Noregur 3,1
Bandarikin 2,8
Indland 1,8
Suöur-Afrika 1,1
Spánn 1,5
Thailand 1,6
Kanada 1.3
Indonesia 1,2
Danmörk 1,4
Chile 1,2
Bretland 1,1
SÚ staðreynd er óhögguð, að
flotaaukning Sovétmanna úr
1,5 milljónum smálesta árið
1948 gerir hlut úthafsveiði-
þjóða eins og Breta og Banda-
rikjamanna næsta litinn.
Samanburðurinn verður ugg-
vekjandi ef horft er nokkur ár
fram i timann, en fyrirsjáan-
legt er, að brezkir togarar
verða smátt og smátt að þoka
af mörgum miðum á Norður-
Atlantshafi, gripið verður til
ýmiss konar ráðstafana til
verndar sumum fisktegund-
um, en munnunum, sem metta
þarf, fjölgar jafnt og þétt.
Rússneskir fiskimenn fóru
ekki að fjarlægjast Ishafs-
ströndina að ráði fyrr en um
1950. Fyrsti tilraunaleiðang-
urinn fór til Nýfundnalands
árið 1954. Rússar tóku að færa
út kviarnar úti fyrir Austur-
strönd Bandarikjanna upp úr
1960, enda minnkaði aflinn i
Barentshafi afar ört upp úr
1957.
Rannsóknaskip fóru i kerfis-
bundna leiöangra bæði til
Vestur-Afriku og Suður-Ame-
riku. Arið 1967. voru á annað
hundrað rússnesk skip sögð að
veiðum úti fyrir ströndum
Patagoniu, Tierra del Fuego
og Suðurskautslandsins. Sama
varö raunin i Kyrrahafi örlitlu
siöar, en fyrsta rússneska
veiöiskipið sást á Indlandshafi
árið 1964.
EKKI er vist, að brezkum
togáraskipstjórum frá Hull
eða Fleetwood geðjaðist að þvi
aö veiða i flota rússnesks móð-
urskips, jafn gifurlegir ein-
staklingshyggjumenn og þeir
eru. Aöferð Sovétmanna er
engu ómerkilegri fyrir það.
Veiðiskipin safnast saman
um móðurskipið likt og um
flotadeild væri að ræða, en
foringi á stjórnpalli móður-
skipsins segir fyrir verkum.
Hann sendir könnunartogar-
ana á undan flotanum, sem
kemur svo og sópar upp þeim
torfum, sem togararnir til-
kynna um. Þarna veltur til-
tölulega litið á snilli einstakra
skipstjóra, sem ætlazt er til að
lúti „samkeppni” sósialista og
hafa fyrirmæli um að segja
flotanum frá ef sæmilegur afli
fæst. Brezkur togaraskipstjóri
lúrir hins vegar á þvi eins og
ormur á gulli ef hann fær góð-
an afla.
„Ryksuga hafsins” kemur
ósjálfrátt upp I hugann þegar
hugsað er til aöferða Rússa.
Þeir dæla raunar fiski úr
veiðiskipi I móðurskip. Ryk-
sugan kann að vera afkastalit-
il. Hún heggur eigi að siður
allstór skörð i þverrandi
stofna ákveðinna tegunda eins
og til dæmis þorsksins. Litil
afköst ryksugunnar eru brezk-
um sjómönnum ekki til mikill-
ar huggunar þar sem þeir
verða að keppa við hana i si-
auknum mæli.
AÐALRITSTJÓRI Fishing
News Peter Hjul varar við þvi
I fimmtiu ára afmælishefti
ritsins, að „úthafstogarar
hafa ekki aflaö sér hefðbund-
inna réttinda til veiða neins
staðar utan Norður-Atlants-
hafsins og eigendur þeirra
geta gert ráð fyrir, að þeim
verði smátt og smátt bolaö
burt á næstu tiu eða ellefu ár-
um.”
Þessi timamörk eru miðuð
við þann möguleika, að
strandrikjum eins og Islandi
og Suður-Amerikurikjunum,
sem vilja helga sér 50-200 mil-
ur frá ströndinni, takist á haf-
réttarráðstefnunni i Santiago
að ári að „kafsigla” þau rfki,
sem vilja vernda frelsið á út-
höfunum, þar á meðal Japan,
Sovétrikin og Bretland.
Ef þannig tekst til mega
brezkir togaramenn teljast
heppnir ef þeir fá tiu ára aö-
lögunartima til þess að finna
ný mið utan hinna nýju fisk-
veiðimarka, breyta skipum
sinum eða smiöa ný og taka
upp breyttar aðferðir við að
koma aflanum á markað.
ENGINN fiskifloti stendur
jafn vel að vigi i þessu efni og
brezki flotinn hvað reynslu og
alla tæknikunnáttu áhrærir.
Hitt er nokkurt efamál, hvort
hann kann að njóta þeirrar
hvatningar og stuðnings —
bæði fjárhagslega og i stjórn-
málum — sem hann þarf á að
halda til þess að ryðja sér til
rúms við hlið jafn öflugra
keppinauta og Rússa og Jap-
ana.
Mér verður sérstaklega
hugsaö til hins umfangsmikla
sovézka flota, sem styðst við
jafn öflugan herskipa- og
kaupskipaflota. Samanburð-
urinn gefur tilefni til áleitinna
spurninga, sem þeir I White-
hall ættu að vera farnir að
velta fyrir sér.
Hversu hæfur reynist brezki
Framhald á bls. 23.