Tíminn - 11.05.1974, Qupperneq 9

Laugardagur 11. mai 1974.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsúknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, símar
18390-18306. Skrifstofur i Aðaistræti 7, simi 26500 — af- -
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523.
Blaðaprent h.f.
Einstætt ábyrgðar-
leysi
I þingsögu íslendinga mun vart finnast dæmi
um ábyrgðarlausari og úrræðalausari fram-
komu en afstöðu Sjálfstæðisflokksins, Alþýðu-
flokksins og Hannibalista til efnahagsfrum-
varps rikisstjórnarinnar. Forsætisráðherra
hóf viðræður við þessa aðila strax 20. marz um
lausn þess mikla vanda, sem við blasti um
næstu mánaðamót, sökum fyrirsjáanlegrar
stórhækkunar á kaupgjaldsvisitölunni. Allir
þessir aðilar viðurkenndu, að þessi vandi væri
mikill, og nauðsynlegt væri að gera a.m.k.
bráðabirgðaráðstafanir til að afstýra honum
ekki siðar en fyrir 20. mai. Þegar svo til þess
kom að taka afstöðu til ákveðinna atriða,
hrökkluðust þessir aðilar undan og vildu enga
ákveðna afstöðu taka, og bentu ekki heldur á
aðrar leiðir. Rikisstjórnin átti þá ekki annan
sæmilegan kost en leggja ákveðnar tillögur
fyrir þingið i frumvarpsformi, en lýsa þvi jafn-
framt yfir, að hún væri fús til viðræðna um
breytingar á þeim, ef þvi aðalmarkmiði yrði
náð að afstýra verðbólguskriðunni, sem var að
hefjast um næstu mánaðamót. Samkvæmt öll-
um venjum, þegar um timabundnar aðgerðir
vegna efnahagsvanda er að ræða, hefði frum-
varpið átt að ganga til þingnefndar, og þar
hefðu svo farið fram viðræður og samningar
milli flokkanna um lausn málsins. Þingmenn
áðurgreindra flokka fengust þó ekki til að fall-
ast á þessa málsmeðferð. 1 stað þess hótuðu
þeir að fella frumvarpið strax við fyrstu um-
ræðu, án þess að koma sjálfir með nokkrar
raunhæfar tillögur. Hér var um að ræða vinnu-
brögð, sem eru einstæð að ábyrgðarleysi og
ráðleysi. Þrátt fyrir þessi vinnubrögð taldi for-
sætisráðherra rétt að gera enn eina tilraun til
samkomulags, og bar fram tillögu um myndun
þjóðstjórnar, sem sæti fram yfir þjóðhátið og
leysti umræddan vanda, a.m.k. með bráða-
birgðaaðgerðum fram yfir kosningar i septem-
ber. Þessu var einnig hafnað. Þegar stjórnar-
andstöðuflokkarnir voru þannig með algeru
ábyrgðarleysi og ráðleysi búnir að gera þingið
óstarfhæft, var ekki um annan réttan kost að
ræða en að leggja málin sem fyrst i hendur
þjóðarinnar með þingrofi og nýjum kosning-
um.
Framsóknarflokkurinn stóð i svipuðum spor-
um og stjórnarandstöðuflokkur i ársbyrjun
1959. Þáverandi stjórn hafði meirihluta i
Sameinuðu þingi, en ekki i efri deild. Hún
þurfti að fá efnahagsaðgerðir samþykktar.
Framsóknarflokkurinn tók þá afstöðu að
bregða ekki fæti fyrir þær, heldur sat hjá i efri
deild. Þannig haga ábyrgir stjórnarandstöðu-
flokkar sér, þegar um sérstök vandamál
þjóðarinnar er að ræða.
Þjóðin þarf nú ábyrga og trausta forustu.
Vandinn er mikill, en vel leysanlegur, ef
brugðizt er mannlega við honum. Sjálfstæðis-
flokkurinn, Alþýðuflokkurinn og Hannibalistar
hafa sýnt svo einstætt ábyrgðarleysi og ráð-
leysi á nýloknu þingi, að útilokað er að þjóðin
geti treyst þeim til forustu i þessum efnum.
Þ.Þ.
Norman Cousins, Long Islands Press:
Er langt milli Aðal-
strætis og Votugáttar?
Spilling magnast víða í þjóðlífinu
Nixon forseti
Höfundur þessarar greinar
er þekktur biaðamaður i
Bandarikjunum, og birtast
greinar hans i mörgum blöð-
um, viðsvegar um Bandarik-
in. í grein þessari ræðir hann
um það, hvort Watergate-
málið sé nokkurt einstakt
fyrirbrigði, heldur aðeins
dæmi um sjúkt ástand, sem
sé að skapast i þjóðlifi
Bandarikjanna. Vert er að
hyggja að þvi, hvort lýsing
hans á ástandi umræddra
inála eigi ekki viðar við en i
Bandarikjunum, og geti
jafnvel að einhverju leyti átt
við hérlendis. Vissuiega er
hér um máiefni að ræða, sem
ástæða er til að gefa gaum
viðar en i Bandarikjunum.
HVE langt skyldi vera frá
Aðalstræti (Main Street) til
Votugáttar (Watergate)?
Bandarikjamenn komast
ekki undan þvi að velta fyrir
sér þeirri spurningu, hvort
Votagátt sé aðeins stundar-
villa, eða ef til vill öllu fremur
ægileg endurspeglun og út-
færsla annars miklu meira og
verra, sem hafi verið að grafa
um sig á nálega öllum sviðum
þjóðlffsins.
UNDANGENGIN tvö ár
hefur orðið uppvist um spill-
ingarhneyksli hjá lögreglulið-
inu i að minnsta kosti tylft
stórborga i Bandarikjunum.
Við sjálft liggur, að mein-
semdin fylgi ákveðnu formi.
Lögregluþjónar i einkennis-
búningi hafa brotizt inn i
verzlanir, venjulega þegar
þeir voru á næturvakt. Sumir
lögregluþjónar hafa aðstoðað
eiturlyfjahringa, eða gengizt
inn á að þegja fyrir mútufé
veitingamanna og annarra,
sem brotið hafa hinar ýmsu
reglur borgaryfirvaldanna.
UPPLJÓSTRANIR um
mútur mega heita daglega i
fréttum. Er jöfnum höndum
um að ræða verk- eða sölu-
samninga við herinn, fram-
kvæmdir á vegum rikis, borga
og sveitarfélaga og byggingar
sjúkrahúsa og skóla. Alls stað-
ar eru á kreiki sögur um leyni-
legar greiðslur, ýmist til þess
að þagga niður ákærur eða
öðlast ivilnanir.
Almúgamaðurinn er meira
að segja daglega i vafa um,
hverjum hann geti treyst og
hverjum ekki. Ef hann fer i
gistihús, sér hann sig til-
neyddan að kanna reikninginn
gaumgæfilega. Fyrir skömmu
var nokkrum virtustu gisti-
húsunum i New York skipað
'að hætta að færa rangar kröf-
ur á reikninga gesta sinna.
Upp hafði komizt, að stjórn-
endur sumra þessara gisti-
húsa höfðu greitt lögreglufor-
ingjum fé til þess að fá þá til
að þegja. Undangengna mán-
uði hef ég tvivegis rekið augun
I rangar færslur á reikningum
veitingahúsa.
ÞURFI einhver að láta gera
við bilinn sinn eða sjónvarps-
tækið sitt, fyllist hann ósjálf-
rátt kviða vegna ótölulegra
frásagna blaðanna um sam-
vizkulausa uppskrúfun við-
gerðarreiknininga. Þeir, sem
leggja á sig þá fyrirhöfn að
leita tilboða i slikar viðgerðir,
hafa ekki aðeins rekið sig á
furðulega mismunandi mat á
kostnaði viðgerðanna, heldur
og I lýsingum á þvi, hvað
vanti og hvað þurfi að laga.
Ibúðabyggingar, endurnýj-
un og viðgerðir hafa ærið oft
reynzt kosta svimandi fjár-
hæðir, þegar til kastanna kom.
Stundum hefur verið leitað til
dómstólanna, og við hefur
borið, að verktakar, sem
vinna eftir reikningi, hafa
reynzt taka laun fyrir tvöfalt
eða þrefalt fleiri menn en að
verkinu'unnu i raun og veru.
Votugáttaráhrifa þykir
einnig gæta i þvi athæfi að
nota ákveðnar efnablöndur til
þess að auka fallþunga
hænsna og nautgripa, þó að
oftast sé um að ræða vatn eða
óholla fitu. Hve margir for-
eldrar skyldu gera sér grein
fyrir þvi, að börn þeirra
drekka cola, sem i er blandað
koffeini, sem fjarlægt hefir
verið úr „koffeinlausu” sölu-
kaffi?
EINSTAKLINGURINN er
óðum að glata hæfileikanum
til að hneykslast á spillingu og
rangsleitni. Votugáttarmálið
eina og sanna gerðist á nægi-
lega háu sviði til þess að valda
almennri hneykslun, en það ú-
ir og grúir af Votugáttarmál-
um af einstaklingsstærð og
hreppsstærð i daglegu lifi okk-
ar. Þar er i raun og sannleika
fólginn uggvænlegasti
vandinn, og hann verður ekki
fjarlægður með brottrekstri
fáeinna embættismanna.
Saga Pelopsskagastyrjald-
anna eftir Thucydides íýsir
ekki siður framkomu og veik-
leika Aþenumanna en hernað-
arátökum þeirra og Spart-
verja. Einn fjörlegasti kaflinn
I bókinni segir ekki frá orr-
ustu, heldur hnignun heiðar-
leikamats og einingar fólksins
sjálfs. Borgararnir vantreystu
ekki einungis yfirvöldum,
heldur hvorir öðrum. Styrj-
aldarævintýri, sem oftar áttu
rætur að rekja til ákvarðana
stjórnmálaleiðtoga en eðli-
legra orsaka, áttu sinn þátt i
að eyða trausti manna á
stjórninni og ala á vantrausti i
samfélaginu yfirleitt. Trosnun
siðferðisvefsins átti sinn rika
þátt í hrörnun menningarinn-
ar i Aþenu, hvað sem öðru lið-
ur.
BANDARIKJAMENN hafa
alvarlegar áhyggjur af samfé-
lagsástandinu heima fyrir og
stöðu sinni i heiminum, ein-
mitt i sama mund og þeir ætla
að fara að undirbúa 200 ára af-
mæli rikisins. Sú hátið verður
haldin eftir hálft annað ár, og
margs konar stórfengleg há-
tiöahöld eru fyrirhuguð.
En á þessu tveggja alda af-
mæli er ekki brýnust þörfin á
stórfenglegum flugeldasýn-
ingum. Arið 1976 gæti orðið ár
endurreisnar og endurvakn-
ingar. Við gætum þá reynt að
finna okkur stað i tima og
rúmi, efla einingu okkar, end-
urnema grundvallarlærdóma
fortiðarinnar, læra að þekkja
okkur sjálf og meta rétt hinn
sanna styrkleika okkar.
Við þurfum að treysta
grunninn undir endurvöktu
sjálfstrausti. Við þurfum að
öðlast að nýju hæfileikann til
þess að vona og treysta. Við
þurfum fyrst og fremst að
geta treyst leiðtogum okkar og
hvert öðru. Það er réttasta og
öruggasta leiðin til þess að
öðlast sjálfsvirðingu að nýju-