Atuagagdliutit - 06.09.1956, Blaðsíða 9

arssarnerit nalunartuat
seicinermik pulas s arneranigdlo oKalugpalåic
(agdl. SVEND EILERSGAARD)
scKineK pulassoK issigingnårdlugo
ånilångamissårnatdlaraissoK. uniagoK
itsaK scKineK pulagångat inuit ånilår-
nermit iluarungnaingajagtartut. må-
ssagon nålagkersuissut ilait seKineK
pulassoK issigingnårniakasigdlugo
Kuarsårsimanermit åpaiginartut. a-
pustilimut Juånasimut sarKumersita-
ne oKautigineKarpoK uvdlorme er-
Kartussivigssarssuarme seKineK tamå-
kcrdlune pulajumårtoK. agdlagatorea-
nc seKcrngup pulanera imatut crKar-
lorncKarajugpoK: „Kilagdlo tårtor-
ssuångorpoK nungussutut erssigung-
naerdlune". inup taimatut agdlagtup
senernup pulanerane Kilaup uvdlup
Kaumarnganik isissutut tårsivdluinar-
nera misigisimavå.
itsaK seKineK puldsagångat inuit
kalerrineKartarput
1715-ime aprilip nålernerane seni-
ncK pulåsangmat taimane tuluit nu-
nanc uvdloriarsiortut tusåmassaussut
ilåta Edmund Halleyip kigsautigisi-
mavå tuluit nunåta kujatåmiut sener-
nup tamåkerdlune pulanigssånik ka-
lerrineKåsassut. senernup pulanigsså
pivdlugo nalunaerume tamatumane
iina agdlagsimavoK:
„ukiorpålungortut seKcrnup pula-
nera tuluit nunåta kujatåne takune-
Karsimångingmat inuit kalerritaria-
Karsorflka tåssångåinaK tårsitdlarpat
uvdlorissatdlo senernup avatåne er-
sserpata tamåna nåsåtut kungivtinut
nåkingnigtumut Georgimut nålagker-
suissortainutdlo Gutip pårissainut
ajortumik nagsataKartugssatut isuma-
KarterKunago".
soruna-una taimaingmat Halley tu-
såmassaugaluaKile, tåssame avdlanit
sujugdliuvdlune seKcrnup KaKUgo pu-
lanigsså sujumut nautsorssordlugo
OKautigisinaugamiuk. taimåi tordie
Halley seKcrnup pulanigssånik suju-
ligtuisinaussut sujugdlersarivigsimå-
ngilåt. silamiut ingerdlausiånik ag-
dlauscringnigtoK Herodot onalugpa-
lårpoK Thales Miletusimio ukioK 585
Kristusip sujornagut seKcrnup pula-
nigssånik sujuligtuisimassoK. tamåna
ilumorsimagpat uvdlut ima amerdla-
tigissut Kångiukångata nagdliutarlu-
mik seKcrnup pulassarnera Thalesip
ilisimasimåsavå — imaKa egivtini-
miunit kaledearinitdlunit ilikarsi-
mavdlugo.
ivåumåningnerata nalåne aitsåt se-
KineK pulasinauvoK. seKinerdle pula-
sinåusagpat åma avdlamik pissutig-
ssaKartariaKarpoK. Kåumatip Kilang-
me avKutå seKcrnup tungånut sangu-
nganeKalårpoK ekliptikamik tainenar-
tartumik. Kåumatip avKumine nåuma-
tit tamaisa ekliptika tåuna mardlug-
tigut napivdlugo avKusårtarpå. sordlo
oKautigineKarérsoK seKineK pulåsag-
pat Kåumatip ekliptikamik avKusåri-
nerata nalåne Kåumånigsimassaria-
KarpoK. taimåingigpat Kåumatip tar-
råta seKinermik tågdlissugssaugaluap
nunarssuaK sanerKutlnåsavå. Kåuma-
tivme tarråta nunarssuarmut tugtup
seKineK avsserångago tamåna sener-
nup pulaneranik pissarparput.
KaKugo seKineK pularKisava?
itsaK seKcrnup pulanigssånik naut-
sorssuissarnermit erKornerussumik
månåkut nalivtine senernup pulanig-
sså nautsorssorneKartarpoK. 1954-ime
senernup pulanerata nunane avang-
nardlerne takugssaussup 1930-me Ja-
panime Sibiriamilo senernup pulane-
ra åssiglnangajagpå. tåssa 1936-me
senernup pulaneranit ukiut 18 uv-
dlutdlo 11 Kångiutut taimane pula-
nermisut pularnigpoK. tauva ama
1954-ime senernup pulaneranit ukiut
18 uvdlutdlo 11 nångiugpata, tåssa
julip Kulingåne 1972 taima angnertu-
tigissumik pularnigtugssåusaoK. pula-
neralo tåssaujumårpoK Canadap a-
vangnåne Alaskamilo.
akugtorujugssuångitsunik seKineK
tamåkerdlune pjlassarpoK. ukiume
mardluk ingerdlaneråne atausiardlu-
ne mardloriardlunilunit tamåkerdlu-
ne pulassarpon. nåumativdle tarrå
seninermik avssissartoK nunarssuav-
tinut nalcrKiutdlu'ne angnertunging-
mat — tåssa 100 km migss. siligtigi-
ngajagdlune — nunane seKcrnup pu-
lanerata avnusågaine senernup tamå-
kerdlune pulanera ilane takujuminåi-
tarpon.
Kåumat imigsissoK neriussåKar-
tarångat
senernup sivisumik pulanigsså ili-
manardluartarpoK Kåumat nunar-
ssuarmut Kaningnerpaugångal seKi-
nerdlo nunarssuarmit ungasingner-
paugångat. taimatut seKineK pulaju-
mårpon Indiame ukioK 2108, taima-
nikutdlo minutit IVi seKinérutdlui-
narsimassugssauvoK. taimanikugssa-
mutdle Kåumat nunarssuarmut na-
ningnerpåjussugssåungikaluarpat tau-
va Kåumatip tarråta nunarssup Kulå
pavunarssuaK crnusagaluarpå, taimåi-
sagaluarpatdlo senernup Kinguai nc-
riussåtut ilivdlutik Kåumatip imigsi-
ssup avatåne erssilisagaluarput.
sok uvdloriarsiortut Sverigimu-
kåssut
sujornåk senincK pulangmat nuna-
ne åssigingitsorpagssuarne uvdloriar-
siortut såkuterpagssuarnik nagsardlu-
tik ugtortaiartordlutik Sverigimukåsii
måput. tåssame 1954-ime senernup
tamåkerdlune pulanera Sverigime ta-
kugssauvdluarsimangmat. tamatumii-
nga tungatitdlugo Edinburghime uv-
dloriarsiorfiup pissortå dr. M. A.
Ellison ima onauseKarpon:
uvdloriarpagssuarnit seKineK kisi-
me iluamik takunenarsinaussutuau-
vok. uvdlorissat avdlat tamarmik
anginerpåt agdlåt erssernardlungåra-
mik uvdloriarsiortut Kingussuinik
tagpingnerpånigdlunit ningukaluaråi-
ne taimågdlåt tornertut isåput. seni-
nerdle uvdloriauvoK uvdlorissatut
avdlatut Inarton ilaminit nunarssuav-
tinut KaningneroKissoK. taimåitumik
seninerme pissutsinik misigssuerKig-
sårnikut uvdlorissat avdlat Kilaup
sivdliane ungasigsorssuarmitut ang-
nerlunerussumik ilisimassaKarfigiler-
sinauvavut. uvdlorissatut avdlatut se-
KineK angmalortuvoK aumårtorssuaK.
avangnånit kujatånut napivdlugo
1.400.000 kilometerinik isorartussu-
senarpoK. senernup Kåva 0000° C ki-
ssåssusenarpoK, seKernuvdle avatå nå-
nit kissarnerujugssuvoK.
seKerngup avatå misigssorumi-
nacKaoK
seKcrnup avatå silåinaussauvon
unartorssuak Coronamik taineKartar-
toK. tamatuma misigssornigsså agsut
soKutiginartonarpoK. tamåname ki-
ssangårame Kilaup sivdliane takune-
narsinaussume tamanit kissarnerpau-
vok 1.000.000° C anguvdlugit kisså-
ssuseKardlune. seKcrnup uvdlorissat-
dlo avdlat ilorpiait sule kissarnerugu-
naraluarput, isumaKarnångilardle se-
Kernup ilorpiåta kissåssusia Kanugu-
lunit iluamik ugtorneKarsinauleru-
mårtoic.
senernup avatåne silåinaussatut
itup tamatuma naumarnga såkukitso-
ralårssuvoK. taimaingmat senincK pu-
latinago tamåna iluamik takuneK
ajornaKaon. seKinerdle pulatitdlugo
Kåumatip tarråta seninertavia avsse-
rångago avatåne silåinaussap lamatu-
ma naumarnga aitsåt erssilersarpoK.
uvdlukut åma arssarne-
Kartarpa ?
1954-ime seKineK pulangmat uvdlu-
kut arssarnenartarsoralugo åma misig-
ssuinenarsimavoK, tåssame arssarne-
rit tåkusimårtarfiata entå seKcrnup
pulanerata avKusårtugssaungmago.
nunarssup avangnarpiåne kujaterpiå-
nilo nunat kaperdlagtartut eneåt pi-
ngårdlugo arssarnerit tåkusimårfigi-
ssarpåt, nunarssuarmilo saviup kaju-
ngerissåta eiviteruvfé mardlussut -—-
nunarssup kujatåne avangnånilo —
nunat tamåko ilåiningmata ilisimatut
isumaKarput arssarnerit pujoralau-
ssarpångusoralugit seKinermit pissut
saviup kajungcrissåta eidteruvfinit
nutsungneKartartut. uvdlukut arssar-
neKartarsorineKarnera ugpernarsi-
niardlugo tuluit ilisimalue 1954-ime
seKineK pulangmat misigssuisimåput.
misigssuinerme pissortaussup lulup
dr. Ellisonip angalaornertik ima ona-
lugpalårå:
junip 30-åne 1954 uvdlåralånguoK
tingmissartumik Skotlandimit autdla-
ravta ingerdlåmersutdlardluta Island-
ip kujatå’tungå misigssuivfigssarput
tikiparput. avKutåne silardlugsiorsi-
mavdluta tamaunga periaKaugut at-
dlåndgssuaK suna nuiatånguagsså.
2500 ineterisut Kutsigtigissiikorpugut
issikivigigsårdluinardluta. avangnav-
tine Islandip nånai sermitarasårtut
alianaeKalutik erssiput, kujativtine
seKineK pulavdlune nungutdluinale-
rérpoK, tamåkerdlunilo pulanigsså
sujorivusungardlugo Kåumatip tarrå
tungujorton tårtoK sukanalune kitå-
nit tågdliukiartortoK takuvarput.
tågdlugtap sanerainit igdlugtut
KaumaneK sungårtoK augpalunguser-
sok asingassoK avangnamut kujåmut-
dlo siaruarpoK. Kaumanerutdluinale-
riånguatdlarton uvdloriaK seKcrnup
maligtå kujativtine-kangivtine Kåu-
mareKalune pavanerssuaK ersserpoK.
neriussaK silvissaK
Kåumatip tarråta seKineK avsscr-
dluarniariåsagå Kaumanerutdluina-
riånguatdlartoK neriussån silvissan
tåkuteratånguarpoK. kisame senernup
avatåne silåinaussan unanissoK Coro-
na erssileratånaoK. misigssuiartornig-
ssarput sujorKuterujugssuardlugo så-
kutigssavta atornigssåt sungiusartuar-
simavarput månålo sungiusagkavut
pimorutdlugit atorniarssarilerpavut.
arssarnerit pivdlugit ilisimassaKar-
dluartortavta mr. James Platonip ni-
nguartautigssane Kangale pugfigerer-
på igalåmernit silissat arssarnernik
såkukitsoralånguanigdlunit takungni-
ssutausinaussut iluanutigalugit icilak
Kinguartartualerdlugo. pisanganeri-
narmit taima sungiusarérsimatigaluta
kukutåralugtuaidnerpugut? nalunae-
Kutat sekundilersutit igsarpaluat ki-
sime tusarssauvoK, tårdlo sungiute-
riaravtigo Kåumatip tarrå avarKutdlu-
go idngornerit avungarssuaK igdlor-
simavdlutik erssiarKalårtut takusinå-
ngorpavut.
pivfigssardle Kångiukalugtualer-
poK. minutit mardluk sekunditdlo 52
senincK tamåkerdlune pularérsordlo
Kåumatip tarråta kitå’tungåtigut se-
Kernup Kaumarna akisugugtorssuå-
ngorpoK, sekunditdlo Kavsikåtånguit
Kångiutinartut neriussån silvissaK ku-
ssanaivissoK asingarpoK takugssau-
jungnaerdlune.
dr. Ellisonip onalugpalåne ima
naggaserpå: uvdlukut arssarneKartar-
sorineKarneranik misigssuinerput
iluagtingitsorpoK. taimåikaluartordle
nuånatånaugut takussaK puiigunaeKi-
ssok Kilanårisimanissarput pivdlugo,
åmame Kåumatip tarrå malerssordlu-
go seKcrnup avatåta Kaumarnga av-
dlanit .tamanit 24 sekundinik sivisu-
nerussumik issigingnårsimagavtigo.
arssarneritdle nalunartuat sule på-
sincKångilaK, tamatumingalo påsini-
aerKingnigssamut 1972-ime seKernup
pulanigsså utarnissariaKaratdlåsaoK.
, nugt. Jørgen Fleisclier.
Angli ilugdleK pitsak!
Hundested Motor
10—300 HK
Fortrinlig egnet
til
Fiskeribrug
aulisartut pujortuléråinut
atugagssancigdluartoK
Kraftig — Driftssikker — Økonomisk
såkortoK —- aserujaitsoK — uliatungingajagtoK
A/s Hundested Motorfabrik
Hundested
Telegramadresse: Propelmotor
y