Atuagagdliutit - 12.12.1984, Blaðsíða 19

ut aamma oqaluttuaqarput inum-
mik iikkat ammit tunuaniilluni nu-
nap iluanut aqqartumik. Nammi-
nerooq naluaa qanoq ililluni taa-
maalisimanerluni kisiannili naluna-
gu anersaanit attaveqarfigineqarsi-
malluni. Taamani aqqaqqaarami
Sassuma Arnaa najorsimavaa taa-
maalimmallugooq piniagassat tak-
kuteqqipput kaannerlu qaangiullu-
ni.
Oqaluttuani taakkunani takune-
qarsinnaavoq angakkunngoqqaar-
tut inuit pisariaqartitsinerat ajor-
nartorsiornerminnilu atorfissaqar-
titsinerat naapertorlugu pinngorsi-
masut. Angakkut taakku siulliit
pinngorput inuk ikiorumallugu,
nappaateqartarnerani ikiorseru-
mallugu inuullu nerisassaqartuar-
tariaqarnera eqqanaarniarlugu.
Naggueqatigiinni uagutsinni a-
ngakkup isumagisassaani inuup
atorfissaqartitsinera qitiuvoq.
Angakkunngortarneq
Naggueqatigiinni angakkunngor-
sinnaaneq kimulluunniit amma-
voq. Taamaakkaluartoq kinaaga-
luartorluunniit piginnaanermik tu-
nineqarsimanngilaq angakkun-
ngorsinnaanissamut. Nalinginnaa-
sumik upperisaavoq meeqqat ilaat
inunngortartut angakkussaareerlu-
tik taamatullu imaaliinnarluni a-
ngakkunngortoqarsinnaanngitsoq.
Siuliani taariigarput angakkorsuaq
Aua oqaluttuarpoq suli naap ilua-
niilluni angakkussaalluni paasine-
qarsimalluni. tassagooq naartujaa-
nermi nalaani angajoqqaami arlaat
allernermik unioqqutitsisimagaa-
ngat assut naap iluaniilluni naam-
magittaalliortarsimagami. Taama-
tuttaaq aamma »Angakkortalis-
suit«-ni taaneqarput Avgo Ajijak-
Angakkoq Masailsiaq A vanersuar-
mi 1909-imi assilisaq.
Hu angakkussaareerlutik inunngor-
simasut.
Angakkussat ilaat inuuginnar-
tulli angakkunngornissaat paasine-
qartarpoq, ilaannili ilaasa kingusis-
sukkut aatsaat paasisarpaat angak-
kussatut inuusimallutik. Soorlu eq-
qumiitsunik sinnattortarnerit, su-
nilluunniit eqqumiitsunik naapita-
qartarnerit qulaartarpaat angakku-
tut piginnaaneqarnissamik tunine-
qarsimaneq. Aamma ilaanni a-
ngakkussat taamaattuunissamin-
nilli malugisaqarsimanngitsut tas-
sanngaannartumik toornanit pula-
neqarsinnaasarput. Knud Rasmus-
sen Inuit Nunaannik kaajallaania-
lutsilluni pulaneqartunik arlalinnik
naammattuuisarsimavoq, soorlu
Netsilimmiu Tarraijuk pulaneqar-
mat eqqissisarniarlugu angutit arla-
lissuit najummisariaqarsivaat, pu-
laneqartunngooq pulaneqarner-
minni nukittupiloortaqimmata.
Angakkussattaaq uumasut aq-
qutigalugit angakkussaanerannik
nalunaajaaffigineqartarput. Nivi-
atsian piniarniartilluni aavermit
saassunneqarluni sikup ataanut qil-
lugussaasimavoq. Qillusimatillugu
aarrup tuugaarmittarlugu paasima-
vaa najungasui nallorlugit, puai
putoorlugit niaquatigullu ikilersite-
rujussuarlugu. Paatereersoq pinia-
qataasa qaqikkamikku illuikkiussi-
mavaat toqutserfissaanik. Ulluni
pingasuni Niviatsian illuikkami na-
lareerluni ajorunnaavissimavoq
angakkorsuanngorlunilu aavermik
toornalik.
Angakkussaareerlutilli inun-
ngortut tamarmik nammineerlutik
angakkussaanertik paasineq ajor-
paat. Arlalippassuarnik oqaluttu-
aateqarpugut angakkooreersut si-
unnersortigineqartarsimasut a-
ngukkunngorsinnaaneq paasiu-
mallugu misilikkumallugulu. Soor-
lu Alaskami Tunumilumi angak-
kooreersut akilerlugit siunnersorti-
tut atorneqartarsimapput. Avaner-
suarmi angakkunngorsinnaaneq
paasiniarlugu misilittarneqarsin-
naasut assigiinngitsut misilittarne-
qartarsimapput, taamatullu misilit-
taanermi angakkooreersut qanoq
iliuu seqarnissamik siunnersortaa-
sarsimapput. Netsilimmiuni aam-
malu Tunumiuni angakkooreersup
nukappiaraq arfineq-marlunnik
arfineq-pingasunik ukioqalersima-
soq attaveqarfigisinnaasarpaa a-
ngakkussarnermik ilinniaqqullu-
gu, ilinniartilersarlugulu angakkup
iliuuserisartagaanik assigiinngitsu-
nik. Taamatut saaffiginnittarnermi
qularnanngilaq angakkooreersut
takusinnaasaraat saaffigisartik a-
ngakkussatut piukkunnaateqar-
toq, oqartarpullu taama saaffigin-
nittarlutik »pissaanerit annersaasa
kinguaariinni pigineqartuarnissaat
siunertaralugu.«
Angakkunngortarnertaaq ki-
ngornuttagaanngilaq — tassami si-
uliani taareerparput kinaluunniit a-
ngakunngorsinnaasoq. Kisiannili
naluneqanngilaq arnat angutil-
luunniit qitornamik ilaat angak-
kussatut perorsartaraat. Tunumiu-
ni nalunngilarput meeraanerminni
annikiliuuteqarsimasut alliartor-
nerminni angakkussalersarsima-
sut, siulimik piginnaassusiat atiu-
mallugu toornanik ikiortissarsior-
Aarnuaq Ajumaaq qernertunik talilik assal illu attuigaangami toqutsisar-
toq, Karalip titartagaa.
tarsimallutik, aammalu ilaat na-
luungiaanerminnit angajoqqaa-
minnit angakkussiaasarsimasut,
angakkussiaagamik qinerlutik i-
nooqqullugit.
Angakkunngortut qaamanermit
pulaneqartarput. Qaamaneq tupin-
nartoq angakkunngortup timimini,
niaqqumini qaratsaminilu malugi-
sarpaa; qaamaneq tupinnartoq
nassuiarneqarsinnaanngitsoq, in-
neq qaammarissoq taartumiluun-
niit takusaqartitsisinnaasoq. A-
ngakkoq takunnissinnaalersarpoq
taaraluartumi immikkoortitsisin-
naalersarluni pisussanillu takunnis-
sinnaalersarluni allat takusin-
naanngisaannik. Siunissaq siumut
isigisinnaasarpaa anngiarineqar-
tullu qulaarsinnaallugit. Angak-
kunngortup siullermeerluni qaa-
maneq pissarsiarigaangamiuk toor-
nani torlulaartarlugit malugilersar-
poq soorlu illu qaliaartoq. Sumoru-
jussuaq isigisinnaalersarpoq qaq-
qanut allaat pitarlugit takunissin-
naalersarluni, soorluli nunarsuaq
tamarmi manissuinnarsuusoq assi-
aqutaqarani ungasissorsuugaluar-
tulluunniit takuneqarsinnaalerlu-
tik. Suut tamarmik qulaartutut pis-
suseqalersarput. Ungasissorsuit ta-
kusinnaaginnarnagit aammattaaq
tarnit nassaarisinnaalersarpai, tar-
nit tillinneqarsimasut nanisinnaal-
Iugit toqoreersullu nunaannit tarnit
utertissinnaalersarlugit allaat.
Tarnit toornallu ikiortit
Nagguveqatigiinni upperineqarpoq
avannaarsua najugarisarput uagu-
innaanngitsunik assigiinngitsor-
passuarnilli immikkut piginnaani-
linnik inoqartoq. Suut tamarmik
tarneqarput: Silaannaq, imaq nu-
nalu. Uninngavigisatsinnit avataar-
suanut suut tamarmik tarneqarput,
tarnillu taakku taasarpavut lnua.
Inuaqartitsineq nunatsinniit Ala-
skap kujaterpiaa angullugu upperi-
neqarpoq. Aammattaaq tarnit a-
taasiakkaaginnaratik uagutsitulli
inuiaqatigiittut inuusinnaasarput,
soorlu Innersuit (Alliarutsit) tinit-
tarnerup killingani nunap iluani i-
nuusut. Tarnit imlt. Inuat ilaat ta-
kuneqarsinnaasarput pulaarneqar-
sinnaasarlutillu, soorlu Qaamma-
tip lnua. Ilaat mikisuarannguup-
put, ilaat akunnallutik ilaallu angi-
soorsuusinnaasarlutik. Tarnit ilaat
uagutsinnut assingusumik isikko-
qarput ilaat uumasunut assingune-
rullutik.
Tarnit inussiarnersuinnaasan-
ngimmata akornusiisinnaasaqalu-
tilli uagut inuit imminut illersorsin-
naaj umalluta malittarisassaqarpu-
gut, soorlu allertarnikkut, paqumi-
suttarnikkut, serrasarnertigut il.il.
Inuinnarnit allaavoq angakkoq,
taanna tarneqartunik allanik ikior-
teqarami toornanik taasartakkat-
sinnik. Pissaanerit inuit aqussin-
naanngisaat inuunitsinnilli kallu-
aassut attaveqarfigisinnaajumallu-
git angakkoq inuit pissaanerillu
akunnermiliuttoraat, taamatullu
suliaqarnermini toornanik ikiorte-
qartarpoq.
Toornat angakkup toornarisar-
tagai assigiinngitsorpassuupput ta-
marmik immikkut piginnaaneqar-
tut atorfeqartullu. Immikkut oqaa-
seqarput inuilli oqaasii paasisin-
naallugit atorsinnaallugillu. Oqalo-
rissorsuuppunngooq oqaasissa-
minnillu tulleriiaarillaqqeqalutik.
Oqaasii assigiipput angakkoq sun-
niuuguni, kinaaguni oqaatsit taak-
korpiaat atorlugit oqaluffigineqar-
tarluni.
Imaakkajuttarpoq toornat nam-
mineerlutik angakkussartoq ornit-
taraat, imatut paasillugu toornat
ornigunnavianngitsut anguniaga-
qartumut ilungersuuteqanngitsu-
mut. Tusartarparput toornat a-
ngakkussaritik suleqatissaminnik
tikitsisarnerat imaannaanngittaqi-
soq, ilami tikinneqartarnerminni
tamatigorluinnangajak ersiortitaa-
saqaat misillertinneqartaqalutillu.
Angakkuvissuanngortut — angak-
kunik puulinnik taaguuteqartitaa-
sut — nanoq aaverlu ataatsimoor-
tillugit toornaliuttarpaat tikinne-
qaqqaarnerminni ersiortitaasaqa-
lutik. Angakkut toornanit nuanna-
rineqartut toornarpassuaqarsin-
naasarput naluneqanngilarlu toor-
nat amerliartortillugit angakkup
pissaanera alliartortartoq.
Oqaatigineqareersutut toornat
— aamma angakkup pequtaanik
taaneqartartut — pissaanerit er-
sinngitsut inuiilu akornanni attave-
qartitsisuupput, illersuisuupput a-
ngallasisuullutillu. Toornat pikko-
rissut ikiuukkumatuullu ilagaat
(Kup. tugdl. nangisaoh)
NR. 50 1984 19
AIUAGAGDLIUT1T