Atuagagdliutit - 12.12.1984, Qupperneq 38

Meeraallunga
Kalaallit Nunaanni
j uullisiortarnikka
All. Chr. Berthelsen
Titart. Jens Rosing
>
Atuakkiortoq, Kalaallit Nunaanni skoledirektøriusimasoq, 1900-ikkut
aallartisimalerneranni meeraasimanilersaartoq,
eqqartorlugu juulli — nunap piinik
pilissunngikkaluarluni ukiumi taarseruttornerani
’ pilluangaarfiusartoq
____________________________________________________
Juullimik eqqaamaqqaatiga pisi-
mavoq 1920-ikkut missaanni Ka-
ngermi Nuup avannaani kitaaniit-
lurni. Nunaqarfik taanna ullumik-
kut inoqanngilaq, inui qangatsi-
anngorporli Nuummul nuussima-
gamik.
Kangeq Nuup Kangerluata paa-
viniippoq imarpiup malissuinut qe-
qertanit Kitsissunit illersugaalluni.
Kangerup avannannguaniippoq II-
luerunnerit. Qeqertamullu tassu-
nga Hans Egede 1721-imi nunnip-
poq ukiunilu siullerni arfineq-pi-
ngasuni tassani najugaqarluni.
Taamanikkut tamatuma eqqaa ino-
qartorujussuuvoq, avannaanillu
kujataanillu angalasut Kangermut
akunnittuartarlutik.
Noorliit ajoqersuisui 1733-imi
Kalaallit Nunaanni ajoqersuilera-
mik Nuummi Noorlerni aalaja-
ngersimasumik najugaqarfeqar-
put, Kangermili aamma ilagiisse-
qarlutik ukioq 1900-imi Kalaallit
Nunaanniit aallarnissartik tikillu-
gu. Tassanissaarlu assilialiortuullu-
nilu oqaluttuallaqqissoq ilisimane-
qarluartoq »Aalut Kangermiu« i-
nuusimavoq.
Meeraanitta nalaani Kangeq
100-it missaannik inoqarpoq pini-
artuusunik. Kangermiut qajaqqis-
sorsuusimasut naluneqanngillat.
Kangeq qanga — aquuteralaqan-
ngikkallarmat — Nuup peqqumaa-
sivianik taaneqartaraluarpoq,
imarmiunik — pingaartumik appa-
nik timmiarpassuaqarnera pissuti-
galugu, tamakkulu juulleriartule-
raangat niuertarfikkoortillugit
Nuummut nioqqutigineqartarput.
Taamaalillutillu kangermiut juulle-
riartornersuani qujaruttaqisamin-
nik aningaasarsiulersarput. Tim-
missat pisarineqarsimasut qaanna-
mik Nuummukaassorneqartarput.
Uangalu meeraagallarama pissa-
nganarilluinnartarpara taamatut
aatsisussat piareersalersarnerat.
Eqqaamanngilara timmisat qassit
qaannap ataatsip usisinnaasarne-
rai. Eqqaamalluarparali appat sig-
gui pussugutinik killorneqartartut,
asugooq qaannap amia putoratar-
sinnaammassuk. Timmissat ataasi-
akkaarlugit iluarsaateqqissaarlugit
mangussuunneqartarput, kingo-
raatungaanut isikkallu siorngatu-
ngaannut, inissannguaq tamaat
atorluaqqissaarumallugu. Qaan-
nallu aallararaat kitsimanermit
puttanngingajallutik.
Juulli ukiumi taarseruttornerani
pisimasut pingaarnersarisarpaat
nallernissaqanngitsoq. Novemberi-
uliinnartorli inuit qilanaalereersar-
put. Uagutsinni juullip qanillinera
uppernarsilluartarparput novem-
berip 22-iani, anaanaga inuuvissio-
raangat. Inuuvissiornissaanut kaa-
giliortoqartarpoq, taamanikkullu
kaagit ulluinnarsiutaanngilluinnar-
put. Ulloq naallugu kaffisoriartor-
tunik isaasoqartuartarpoq. Tamar-
mik nuannaarlutillu juulleriartuler-
nera eqqaallattaartuartarpaat.
Sapaassuarmili, tassa adventip
sapaataani anersaakkut pissatigul-
lu juullimut piareersarneq allartil-
luartarpoq. Tussiutit juullisiutit,
manna tikillugu atornaveersaarne-
qarsimagaluartut kiisami atorne-
qarsinnaalersarput. Oqaluffimmi
pattattartup, imminut ilinniartissi-
masup, juullimi oqaluffimmi tussi-
aqattaartussat sungiusartilersar-
pai. tamanna isertuartorujussuar-
mik ingerlanneqartarpoq, erinnat
taallallu aatsaat juullimi tusartin-
neqassammata. Alapernaalluin-
nartulli noqinneq sapileriarlutik
sungiusartoqarnerani oqaluffiup
silataanut tusarnaariarsimasarput.
Meeqqat qilanaarnerat alliartu-
innartarpoq. Atuarfimmi ullaak-
kut tussiutigineqartartut tussiuti-
nik juullsiutinik taarserneqartar-
put. Meeqqat tamarmik pivorleeru-
tissinneqartarput juulliaqqami
meeqqat nalaagiartinneqarneranni
pivorleerutigisassaminnik. Ajoqi,
atuartitsisuullunilu naalagiartitsi-
suusartoq pivorleerutissanik aggu-
aassisuusarpoq. Meeqqanut atuler-
simanngitsunut allaat pivorleeru-
tissaminnik alanngaagassaminnik
tunineqartarput. Taakku angajoq-
qaavisa qatanngutaasaluunniit a-
ngajulliunerusut ikiugassarisar-
paat. Naalungiarsuillu arnaasa pi-
vorleeruttarpaat.
Juullimut pinnersaatit pisiarine-
qarsinnaasutuat tassa qipisut qior-
tariarlugit nipititigassat. Immaqa-
lumi aamma ilaanneeriarluni erfa-
lasuarannguanik naneruuteeqqa-
nillu iluatsitsisoqarsinnaasarpoq.
Ilaallu Nuummi ilaquttatik aqquti-
galugit uummataasassianik ruusas-
sianillu naqiterivimmiit pissarsisar-
put. Taamalu uummataasiuuttoqa-
leraraaq sapinngisaq tamaat kusa-
narsaarlugit, ruusaliuuttoqalersar-
lunilu kusanarneqqisaatiinnartu-
nik. Pappiarat taama iluatinnarti-
gut qiornerlukunnguiluunniit ilua-
tigeqqissaarneqartarput. Meeqqat
pappiaraminermik taamaattumik
mikinerpaannguamilluunniit pin-
nassimasut pinnattaatik atuarfim-
mut nassartarpaat ajugaasimaaru-
tigisarlugillu. Ilami juullumi inip
iluani pinnersaataasinnaasut suul-
luunniit isumaliutigeqqissaarne-
qartarput. Allaammi aviisimik qa-
lipaatigissaartunik assiliartalinnik
niuertarfimmit pissarsiniartoqar-
tarpoq. Tamakku juullernissaanut
toqqorneqartarput aatsaallu juulli-
mi iikkersuutigineqartarlutik.
Pappiarat qaqortut nalinginnaa-
sut atorlugit — qaqutigorujussuar-
lu qalipaatilinnik — naneruarfilior-
toqartarpoq naqqisigut naneruu-
serfittalinnik. Sannarissut kisimik
taamaattuliorsinnaasarput, pappi-
arami aserussanngimmat asiutinne-
qassananilu.
Juullernissaanut ulapaarfiuner-
paasarpoq decemberip qaamma-
taa. Inuimmi ilarpassuisa atisaasa
ilaat taarserneqartariaqalersima-
sarput immaqaluunniit nutaagin-
navinnik atisartaartariaqalersima-
sarlutik. Juullumummi kamittaa-
rumallaaraat, qarlittaarumallutik
immaqaluunniit annoraartaarlu-
38 NR. 50 1984
ATUAGAGm-IUTlT