Atuagagdliutit - 15.10.1990, Blaðsíða 5

NR. 119 1990 ATUAGAGDLI UTIT/GRØNLANDSPOSTEN _____5
»Kalaallit sanngitsuur igillat«-mut tape srsiut
All: Søren Alaufsen, Sisimiut
AG nr. 101, septemberip 3-
ani saqqummersumi inuu-
suttup »Kalaallit sanngit-
suunngillat« -mik qulequt-
serlugu allagaanut taper-
siut.
Inuit silaqalereersimasu-
gut tamatta ilisimavarput,
ukiuni makkunani inuiaqa-
tigiit kalaallit akornatsinni
imigassaq qanoq ajornartor-
siutaatiginersoq, ilami ila-
qutariit akomanni, suliffe-
qarfinnilu allatut oqaatiga-
lugu inuiaqatigiit ulluinnar-
ni ingerlaniarneranni.
Inuusuttup allagaa paa-
silluarsinnaavara. Ilumoor-
poq ullumikkut inuusut-
tuulluni nunatsinni imigas-
sap atugaanera eqqarsaati-
gilerlugu ilaatigut siunissaq
annilaanganartoqakujus-
sinnaavoq, imigassaq inuia-
qatigiit akornanni aaqqiivi-
gineqanngippat.
Inatsisartuni arlaleriarlu-
ni imigassap ajornartorsiu-
taanera oqallisigineqartar-
simavoq, tamatigulli iluar-
siissutissanik aalajangiisso-
qassanani. Tamatigulli ilu-
arsiissutissanik aalajangii-
soqartannginerannut tunn-
gavilersuutaasartut ilagi-
sarpaat landskassep iserti-
taasa ikilinissaat, pisiniar-
flit namminersorlutillu imi-
gassaarniarsinnaanermin-
nik akuerineqarlutik nioq-
quteqartut isertitakillini-
saat, imerniartarfiillu ilaati-
gut akiligassaminnut malin-
naasinnaajunnaarsinnaa-
nissaat. Tassa ilaatigut ilu-
arsiissutissanik aalajangii-
soqartanngineranut tamak-
ku tunngavilersuutigine-
qartarput.
Kisiannili aana uanga isu-
maga. Soorunami suna-
luunniit ingerlataq imminut
akilersinnaajunnaarpat as-
sigiinnarpaa imminut aki-
lersinnaajunnaarnera tunn-
gavigalugu matuinnaraan-
ni. Taamatut oqarninnut
eqqarsaatigaakka imerniar-
tarfiit.
Soorunami arlaatigut ilu-
arsiissutissanik matusinis-
samilluunniit imigassaq aa-
lajangiiirigineqarpat, na-
lunngilara Landskassep
isertitai ikileriarujussuar-
tussaasut. Kisiannili sooq
isertitassaannaat anguni-
aannarlugit aaqqiissutissa-
nik aalajangiisoqarnianngi-
la? Nalunatigulu inuiaqati-
giit akornatsinni ajomar-
torsiutaasoq. Isumaqarpun-
ga imminnut aammalu inui-
qatigiinnut akilerluarsin-
naanerusoq isertitassaan-
naat piinnarnagit, inuiaqa-
tigiilli ajornartorsiutaannik
aaqqiiniarnissaq.
Tassami pilliuteqanngik-
kutta ajornartorsiut qaan-
gerneqarsinnaangimmat.
Ilumoorpoq imigassaq aq-
qutigalugu inuiaqatigiit ka-
laallit akornatsinni toqo-
raanneq annertuallaaler-
soq. Ila inuiaqatigiit akor-
natsinni ilaqutariit, anga-
joqqaat, inuusuttut, meeq-
qallumi qassiuppammita
imigassaq aqqutigalugu
naalliuutissarsisimasut.
Taamaattorli imigassap
ajornartorsiutaanera qaan-
gerniarlugu aalajangiiniar-
nerigaluani ilaatigut tamak-
ku itinerusumik eqqarsaati-
gineqarneq ajormata. Inat-
sisartuni aaqqiissutinik aa-
lajangiiniarnerigaluani ilaa-
tigut inuit tatigineqanngit-
sutut isigineqartarpugut.
Tassami aalajangiiniarluni
oqallittarnerni ilaatigut
oqartoqartarmat, taamatut,
imatut imatuulluunniit aa-
lajangiigutta pinerlunniar-
nerit aammalu annertune-
rusumik immiorneq anner-
tusissallutik. Soorunami
imigassap ajornartorsiutaa-
nera aaqqiviginiarlugu aala-
jangernerup aallaqqataata
tungaani tamakku annertu-
seriarsinnaapput. Sooruna-
mi aamma sunalunniit pi-
lersitaq nutaaq, inatsisil-
luunniit nutaat atuutile-
raanngata aallaqqaammut
ippinnateqarsinnasarmata,
kisiannili sivitsoraangata t
sungiunneqartarput.
Aammalu inuusuttoq isu-
maqatigaara, ajornartor-
siummik taama annertutigi-
sumik aaqqissutissanik aa-
laj angiiniartarnerigaluani
eqqarsaatigineqarneq ajor-
mata kingulissavut. Ullu-
mikkummi inuusugut na-
lunngilarput naassaangit-
soq tikillugu inuusussaana-
ta, aammalu kinguaasaqar-
pugut nunatsinnik ingerlat-
seqqissinnaasussanik. Taa-
maattumik tullianik imigas-
sap ajornartorsiutaanera
oqallisigineqalerpat aam-
malu aalajangiivigineqas-
sappat eqqarsaatigilluakka-
mik kingulissavut eqqarsaa-
tigalugit aalajangiisoqarta-
riaqarpoq. Naatsumik oqaa-
tigalugu: Isikkap killinga-
nut isiginngisami, kisiannili
siunissaq aammalu kingu-
lissavut eqqarsaatigalugit
aalaj angiisoqartariaqarpoq.
Taamaanngippat siunissaq
annilaanganartoqakuj un-
narsinnaavoq. Taamatut
oqarninnut tunngavigaara,
taamatut ajornartorsiute-
qarluta ingerlaannassagut-
ta, anersaakkut tamikkullu
piitsunngoraluttuinnassa-
gatta.
Ulluinnarni
ajornartorsiutaavoq
Nalunngilarput suliffe-
qarfinni ilaatigut sulisorisa-
nik ajornartorsiuteqarto-
qartartoq pingaartumik an-
ingaasarsiffiup nalaani.
Tassa suliartunngitsoorne-
rit aammalu aqagutaarluni
suliartornerit pisarmata.
Tassa taakku ulluinnarni
ingerlatitsiniamitsinni ajor-
nartorsiutaasartut. Ullu-
mikkut ileqquliutiinnarne-
qarsimavoq aningaasanik
takullutalu, kisianniuna
imigassarsiutigalugu. Taa-
maalilluni ilaatigut akiligas-
sat tunulliunneqarneruler-
sarlutik, tassalu aamma
aqagussaq suliartornissarlu
eqqarsaatigineqarunnaar-
tarlutik, ilaatigullu soraar-
sitaanermik kinguneqartar-
lutik.
Inuit ilikkartariaqarpar-
put akiligassanut aammalu
pisussaaffinnut nakkutigin-
ninnerunissaq, imigassaq
salliutippallaarnagu. Ullu-
mikkut piumaffigineqartar-
neq qangaaniit annertusiar-
torpoq, ima imalu iliunngik-
kutta imatut kinguneqas-
saaq, taamaattumik imigas-
saq salliutinnaveersaartari-
aqarpoq.
Ilumullimi imigassap
ajornartorsiutaanera aaq-
qiivigineqartuuppat akili-
gassanut nakkutigininneru-
lissagaluarpugut malinnaa-
sinnanerulerlutalu aamma-
lu immaqa annertunerusu-
mik pilerigisamut atorne-
qarnerulissagaluarluta.
Aatsaat tassaniippoq anin-
gaasanik atorluaaneq.
Kalaallit Nunaanni
inooqataaneq
Ujaraq J Heinrich, Nuussuaq, Nuuk
Uanga atsiunngilanga
Nikolaj Heinrich, KNAPK-mi siulittaasuusimasoq
Ungasinngitsukkut radio-
kkut tusarpara Kalaallit Tu-
nisassiorfipput, KBAPK-lu
raajat akii pillugit isumaqa-
tigiissuteqarsimasut ma-
lunnaatilimmik appariartit-
sineqassasoq, tusagaq ma-
maatsoq tutsiummat
KNAPK-mi siulittaasoq tut-
siutipallappoq isumaqati-
giissut nammineq atsiorsi-
m an agu, siulittaasulli tulli-
anit Peter Davidsen-imit at-
siorneqarsimasorooq.
KNAPK-mi ukiorpaalun-
ni sulisimanikka tunngavi-
galugit tusakkat taamaattut
eqqarsariarnartoqartittar-
pakka, soorlikiarmi nalun-
ngikkaluarlugu siulittaasoq
pisinnaanngippat tulliusoq
pisussaasarmat. Kisiannili
ukioq kingulleq ataatsimut
isigalugu KNAPK-miit tut-
siuttarnituat malillugit isu-
maqatigiinniarnerni pin-
gaaruteqartaqisuni kattuf-
fimmi siulittaasoq pinnani
tulliusoq kisimi tutsiuttar-
mat eqqumiigisarsimavara.
KNAPK-mimi siulittaasuu-
nerup pisussaaffiisa pin-
gaarnerpaat ilagimmassuk
akit pillugit isumaqatigiin-
niarnerit an gu saqaataasu-
mik naammasinneqarnis-
saat.
Nalunngilarput isumaqa-
tigiinniarnerit oqitsuinnaa-
sanngitsut, pingaartumik
tamatumani politikerit aku-
liussimagaangata, taamaak-
kaluartorli angusaqanngit-
soornermi politikkikkut
isummiussat kisimik tup-
pallersaatissatut isigineqar-
sinnaasanngillat, piareer-
sarluarsimagaanni, minne-
runngitsumillu tunngavis-
sat tungaasigut misilittaga-
qarluaraanni an gusat mii-
nusimiinneq ajorput.
Nalunngisagut malillugit
nunatsinni Inatsisartut
KTU-mut piumasaqaatear-
nikuusut isumaqatigiinni-
arnerni niuernerpalaartu-
mik ingerlatsineqaleqqullu-
gu. Inatsisartut taama siu-
nenrsuuteqamerat piviusu-
nik ilisimasakinnermik
tunngaveqartutut taane-
qarsinnaavoq, nunatsinni-
mi aalisakkanik nunami tu-
nisassiornerit niuernerpa-
laartumik ingerlatinneqar-
sinnaangilluinnarput, nu-
natsinni nioqqutissiorner-
put Europami nioqqutis-
siornermut sanilliunneqar-
sinnaammagimmat. Euro-
pami aalisagaq aalisartunit
pisiaasoq ilaatigut aalariar-
tinngilluinnarlugu tuneq-
qinneqarsinnaasarpoq, nu-
natsinnili nioqqutissiarine-
qartarluni aningaasartuu-
tut annertoqisut atorlugit,
tamannalu inuiaqatigiinnut
tamanut tunngasuusoq aali-
sartumuinnaq akilersinne-
qarsinnaanngilaq. Taama
aalajangernerup aalisartoq
namminersortuusoq kigaat-
sumik ipiartortussanngor-
lugu eqartuuppaa.
KNAPK Kalaallit Nunat-
sinni Kattuffiit angisuut ila-
gaat, tamanna eqqarsaati-
galugu kattufHup malun-
naateqarluartumik ingerla-
nissaa pingaaruteqarluin-
nartuuvoq, taamaattumik
tupinnarpoq ilaasortat ipi-
artuutissaannik aalajanger-
nernut tunniusimaannar-
paluttumik pissusilersor-
neq, naak siulittaasoq qar-
lumi sinaanik naammagit-
taaliorniartuusaartaraluar-
toq.
Peqatigiifiinni KNAPK-
uup ataaniittuni ilaasortaa-
sugut pissutsit taamaaline-
rat naammagiinnarsin-
naanngilarput, aamma
naammagisinnaanngilarput
qanittukkut partii Siumut
nuna tamakkerlugu ataatsi-
meersuartitsimmat
KNAPK ataatsimeersuar-
nermi sinniisissaminik aal-
lartitaqarsimammat, naak
kattuffiup maleruagassaani
ersarissumik allassimagalu-
artoq kattuffik partiit ar-
laannaannulluunniit attuu-
massanngitsoq. Pisartut
taamaattut pillugit neriup-
punga siulersuisuniit ersa-
rissunik allagara manna
akineqassasoq, sooq ullut-
sinni pissutsit taamaalisi-
manersut.
Ulluni, qaammatini, ukiuni-
lu qaangiuttuni pinerluute-
qartarnerit sakkortusiar-
tortillugit, kiisalu amiilaar-
narsigaluttuinnartillugit
Kalaallit pinerluttaalisitsi-
nermut isiginnittaasiat »sa-
juppillatsinneqartariaqaler-
poq.
Taamatuttaarlu (Jun-
taap, hr, Motzfeldtip oqar-
neratut Beniamiit Zakkari-
arsilu pinerluuteqartartut,
pineqaatissinneqartarneri-
lu pillugit oqallittariaqaler-
put, isumasiorneqarlutillu-
mi.
Asuli makkua inatsisinik
ilisimatuut, nakorsat assigi-
saallu, kiisalu tamakku-
ninnga sammisaqartut kisii-
sa oqallitsiinnarnagit, isu-
masiortiinnarnagillu.
Maannakkut nunatsinni
inooqataalluni toqqissisi-
mananngeqaaq. Taamatut
oqarninnut peqqutigaara
inatsisinik unioqqutitsisi-
masut, tassa pinerluuteqar-
simasut pineqaatissineqar-
tarneri tusartalerlugit, toq-
qissisimannginnerlu anner-
tunerungaassaaq pinerluffi-
gineqarsimasumut, ima-
luunniit taassumap ilaqu-
taanut.
Tassami tusartalerpagut
pinngitsaalillutik, tassa ar-
naq piumanngitsoq, imma-
qa atisaai sissorsinnarlugit,
immaqalu toqqusassisin-
narlugu toqukkumallugu
naggataatigullu pinngitsaa-
lillugu arnar iffigalugu, naak
piumanngivissoq.
Pinngitsaaliisorli tigusa-
rineqarnermi kingorna pi-
neqaatissinneqaleruni qa-
noq pineqaatissinneqartar-
pa?. Pinngitsaaliineq »sak-
kortusimanngippat« akiliis-
sitaalluni, parnaarussivim-
mi inissaqanngippat.
Akiliisitaalluni? ilumut
eqqarsarnaq, tissinangajap-
porluunniit, qiaannassaner-
pugulluunniimmi.
Pinerluttaalisitsisut, tas-
sa politiit, eqqartuussiviit,
kalaallit arnartaat atortit-
tartutut isigineramikkit?,
imaluunniit qanoq?
Takorloorsinnaannginne-
ramikku pinerluffigineqar-
tumut qanoq sunniuteqas-
sanersoq inuunerata inger-
laqqinniarnerani ? Ersior-
neq, assigisaallu, kiisalu pi-
nerliisimasup aqqusinermi
takoqqinnissaa. Pisumi tas-
sani kina inuunermini ar-
tukkigaaneruva? pillagaa-
va?. Aammattaaq toqqissisi-
mannginneq annertuneru-
lerpoq tusartalerlugit ino-
qamminnik toqutsisimasut
ukiut sisamat, tallimat, arfl-
nillit parnaarunneqartar-
tut, allaallumi inunnik mar-
lunnik toqutsisimasut ukiut
arfinillit parnaarunneqarta-
lerlutik, allaammi imak pi-
soqartalerpoq toqutsisima-
soq ukioq ataaseq, marluk
qaangiukkaanngata toqu-
taasup ilaqutaasa toqutsisi-
masoq aqqusinermi naapis-
sinnangortalersarlugu.
Ilumut pissutsit taamaat-
tut eqqarsarnat, keermiaa-
siit pinerluttaalisitsisut
inuuneq naleqanngitsutut
isigineramikku?
Taamaattormiaasiit nu-
natsinni inatsisit, pinerlut-
taalisitsisarnerit assigisaal-
lu pitsaanerpaatut naliler-
neqartarput imaluunniit isi-
gineqartarput, nunarsuar-
mioqatitsinnut naleqqiullu-
git.
Ilumut sutigut pitsaane-
rugami? Pinerluuteqartu-
mut? Pinerluffigineqartu-
mut?
Pinngitsaaliisimasoq an-
nerpaamik ukioq ataaseq af-
farlu pamaarussaalluni, pi-
neqaatissinneqartarnerali
kingorna taava? Pinngitsaa-
liiffigineqartormi aningaa-
samininnguanik taarsiiffigi-
tereersimalluni, taarsiiffigi-
neqarsimassappat, taassu-
mami kingorna? Inoqammi-
nik toqutsisimasoq ukiut si-
samaniit qummut, tamati-
gulli tallimat arfinillit par-
naarunneqartarluni, pine-
qaatissinneqarnera apeqqu-
taalluni.
Ukiulli taakkua pineqaa-
tissiiffini qaangiuppata, taa-
vami taassuma kingorna?
Toqutaasulli ilaqutaanut
qanoq sunniuteqartarpa to-
qutaasup qimagunnera?
Inuuniarnikkut kina ima-
luunniit kikkut eqqugaane-
ruppat? Pinerluuteqarsima-
soq parnaarussaaqqaamer-
mini aningaasanik katersi-
simanissaanik assut ilima-
naatilik, imaluunniit piner-
luffigineqarsimasoq arlaati-
gut artukkerneqarsimasoq.
Ilumut, tamanna pillugu
uanga, illit Zakkariarsi, Be-
niamiit Mariialu pinerlut-
taalisitsineq pillugu isum-
magut pillugit »sajupillat-
sitsisariaqalerpugut«, isu-
masiorluta, oqallillutalu,
minnerunngitsumillu nu-
narsuarmioqatitta pinerlut-
taalisitsisamerat, inatsi-
saallumi qiviartariaqalerpa-
gut isumassarsiorfigalugit.
Inuiaqatigiimmi Kalaallit
peqqissuussagutta toqqissi-
masumillu inuussagutta al-
lamik ajunnginnerusumik
ujartugassaqanngilagut.
Tassalu inuttut upperisa-
gut, inoqammut ataqqin-
ninnerit, minnerunngitsu-
millu inatsisit aqqutigalugit
nunannguarput piorsassal-
lugu, kingulissavut pillugit.