Atuagagdliutit

Volume
Issue

Atuagagdliutit - 09.07.1998, Page 18

Atuagagdliutit - 09.07.1998, Page 18
18 • TORSDAG 9. JULI 1998 ATUAGAGDLIUTIT Illit isummat / Din mening AF SVEN GUDMAN, LÆRER En skole uden Helligånd I den megen debat, der har været om den grønlandske skole, har der været bred enighed om, at den ikke lever op til sin formålsparagraf. Jeg vil gerne give mit bud på, hvad der, efter mit skøn, er galt med den grønlandske skole. I 1960-erne og 70-erne blev det danske skolesystem brudt op og sat sammen igen på en ny måde. Den delte skole forsvandt, og enheds- skolen så dagens lys. Enhedsskolen har som ud- gangspunkt, at ét skolesy- stem er nok til at nå og undervise alle børn hensigts- mæssigt. Tanken bag er smuk og rigtig og hører naturligt hjemme i den sam- fundsudvikling, der mani- fisterede sig på det tidspunkt i Danmark. Forudsætningen for at enhedsskolen kan fungere er, at elevgrundlaget er temme- lig ensartet. Der skal ikke være megen forskel på ele- vernes forudsætninger, refe- renseramme og øvrige bag- grund. Dernæst kræver enheds- skolen, at mange lærerres- sourcer placeres i klasserne, idet der i klassen skal være overskud til også at undervi- se børn med vanskeligheder af den ene eller anden art. Enhedsskolen har nu fun- geret i Danmark i flere årtier, men er på det seneste be- gyndt at krakelere, og vi kan flere gang om året læse i avi- serne, at nu er danske børn bagefter hvad læsning angår, hvad matematik angår, hvad brug af computere angår. Hele tiden bliver skolen målt, ikke som en helthed, men som et antal detaler, som kan anskues hver for sig, måles og vurderes. Politisk optimisme På et tidspunkt kom enheds- skolens velsignelser til Grøn- land. Man overtog ukritisk enhedsskolens filosofi, ind- rettede fuld af politisk opti- misme denne måde at skrue en skoleorganisation sam- men på. Jeg siger udtrykkelig »politisk« optimisme. Ind- førelsen af en enhedsskole i Grønland kan ikke have byg- get på nogen saglig begrun- delse, idet hovedforudsæt- ningen - det ensartede ele- vgrundlag - vel næppe no- gensinde har været til stede i Grønland. Forskellen mellem bybøm og bygdebøm, mel- lem østkystbøm og vestkyst- børn, mellem den bevidste grønlandske elites børn og fremmedgjorte børn fra ind- flyttede familier er så stor, at det er urimeligt at forvente, at enhedsskolen har kunnet nå dem alle på den bedste måde. Undersøgelser op igennem tiden og praktiske erfaringer har underbygget denne på- stand. Den grønlandske skole leverer ikke varen. Samtidig er forskellen imellem de store byers skoler og de små byers skoler blevet forstærket af, at uddannede grønlandske lærere ikke er vilde efter at søge ansættelse i bygder og i fjernere liggen- de byer. Alle søger imod de store byer, med de store sko- ler og med de mange tilbud. Med det resultat, at de små steder betjenes af nogle gan- ske få lærere og uuddannede timelærere. Her er det vel på sin plads at give den meget omtalte tømrer, der ifølge KIIPs ide- katalog skal til at arbejde i skolen, et ord med på vejen. For det første har jeg aldrig mødt nogen uddannet tømrer, der underviser i sko- len. Lønnen er simpelthen for lav. Jeg har derimod mødt arbejdsløse kvinder fra ALLATTOQ SVEN GUDMAN, ILINNIARTITSISOQ Atuarfik Anersaaqanngitsoq Kalaallit Nunaanni atuarfe- qarneq pillugu oqallinneru- jussuarmi amerlanerit isuma- qatigiissutigaat siunertami- nik eqquutsitsinngitsoq. Kalaallit Nunaanni atuar- feqamermi suut ajoqutaaner- sut isummakka saqqummi- ukkusuppakka. 1960-ikkunni 70-ikkunnilu qallunaat atuarfeqarnerat mi- sissorluarneqarpoq allan- ngortinneqarlunilu. Atuarfik avinneqarsimasoq atorun- naarpoq, ataatsimoorussallu atuutsinneqalerlutik. Ataatsimoorussamik atuar- feqarnerup aallaavigaa sule- riaatsimi ataatsimi meeqqat tamaasa siunertalimmik ilin- niartitsinneqarneranni ilaa- tinneqarlutillu ilinniartinne- qarsinnaasut. Eqqarsaat ku- sanarlunilu eqqortuuvoq, taa- manilu Danmarkimi inuiaqa- tigiit ineriartortinneqameran- nut tulluuttuulluni. Taama ingerlasoqarsinnaa- neranut atuarfimmi aallaavi- ussapput atuartinneqartussat assigiiaarnissaat. Atuartut aallaavii, aallaavimminni a- tugarisaat tunuliaquttallu al- lat assigiinngippallaassan- ngillat. Ilinniartitsisuttaaq klassi- nik atuartitsisussat tamati- goortunik piginnaasallit ator- neqartarput, klassini meeqqat arlaaligut ajornartorsiutillit ilinniartitsinneqarnissaannut nukissaqartoqartariaqarmat. Taama atuarfeqameq ukiu- ni qulikkaani arlalinngortuni Danmarkimi ingerlanneqa- reerpoq, piffissamili kingul- lermi ajortikkiartorpoq, ukiu- mullu arlaleriarluta aviisini atuarsinnaasarparput qallu- naat meerartaat atuarneq, matematik qarasaasiamillu atuineq eqqarsaatigalugit ki- nguariartortut. Atuarfik ataa- tsimoortutut nalilerneqas- saarpoq, ataasiakkaalli arlal- lit tunngavigalugit uuttome- qarlutillu nalilemeqartarput. Isumalluamerit Taamaalluni atuarfiup ataat- simoortup pitsaaqutai Ka- laallit Nunaannut pipput. A- tuarfeqarnerup isumai isorin- ngivillugit ingerlanneqaler- put, atuarfeqarnerup taama aaqqissuunneqarnissaanut politikkikkut isumalluarfigi- neqarluni iluarsaanneqarpoq. »Politikkikkut« isumallu- arneq erseqqissumik taavara. Ataatsimoortumik atuartitse- riaatsip Kalaallit Nunaanni ingerlanneqarnissaani ilisi- masanit tunngaveqarsima- navianngilaq, siunertaami - atuartitassat assigiiaartunik tunuliaqutallit - Kalaallit Nu- naanni qangaluunniit pigine- qarsimanavianngilaq. Meeq- qat illoqarfimmiut nunaqar- fimmiullu assigiinnginnerat, tunumiut kitaamiullu assi- giinnginnerat, kalaallit nui- manerusut meeraat kiisalu ilaqutariit nuuttut allamiutut misigilersut assigiinngissu- taat ima annertutigaaq taama atuarfeqarfeqamissamut pit- saasumik tamaasa angune- qarsinnaanngimmata. Piffissap ingerlanerani mi- sissuinerit misilittakkallu tunngavigalugit tamanna up- pernarsarneqareerpoq. Ka- laallit Nunaanni atuarfeqarfi- up piginnaasat tunniusin- naanngilai. Illoqarfiit annerit minneril- lu atuarfiini assigiinngissutit sakkortusameqarput, ilinni- artitsisutut ilinniarsimasut nunaqarfinni illoqarfinnilu avinngarusimasuni suliler: nissartik nakerisanngimmas- suk. Amerlanerit illoqarfin- nut annemut qinnuteqartar- put, anginemik atuarfilinnut periarfissaqarnernullu. Ta- matuma nassataraa sumiiffiit minnerit ikittuinnamik ilin- niartitsisoqalersamerat time- lærerillu ilinniarsimanngitsut atorneqartarlutik. Pissusissamisuussaaq KIIP-p isummersuutaani sanasoq atuartitsisussaq upa- ruaaffigissallugu. Sanasutut ilinniarsimasu- mik atuarfimmi ilinniartit- sisumik takunikuunngisaan- narpunga. Akissarsiat ikip- pallaaqaat. Paarlattuanik aa- lisakkerisut arnat suliffeqan- ngitsut naammattoortarpak- ka, pisiniartitsisut allaffilliul- lu suliffeqanngitsut atuartit- sisut aamma naammattoor- tarpakka. Timelærerit ilinniarsiman- ngitsut eqqaassagukkit, a- merlanersaat pitsaasumik su- liniarlutik ilungersoqimmata. Atuarfimmili ilinniarsimasa- tik taamaallaat tunngavigalu- git atuartitsiniarunik atuar- titsinerat kimikissaaq, pi- ngaartumik perorsaanikkut ilitsersuussisinnaanerat ami- garpat. Pingaartumik nunami atuarfeqameq innuttaasunillu ilinniartitsineq ilungersuuti- gisani pingaartinnneqarner- saanerini, - soorlu Danmark - imut, Europamut USA-mullu naleqqiullugu, taakkunani innuttaasut ilinniartinneqar- nerat ukiut arlaqanngitsut matuma siorna qaffasillua- lersimasoq - erngumanarto- rujussuuvoq. Ilinniatitsisut ilinniarsimanngitsut Taamatullu atuarfinni taa- maallaat iluarineqarsinnaa- gunarpoq ilinniarsimanngit- sunik sulisoqarneq. Peqqin- nissaqarfimmi taama ilior- toqaraluarpat isumap san- ngiissusai ingerlaannaq ta- kussaalissagaluarput. Qipinnguersinnermi sinit- sitsisartoq, peqqissaasoq pi- lattaanermi ikiorti nakorsarlu atorneqartannginnerpat. Pi- lattaaneq taama ingasanngit- sigisoq immikkut ilisimasal- lit taama amerlatigissanerpat. Ajornaatsumik pitsaassutsi- millu appartitsisoqamani im- mikkut ilisimasalik ataaseq assersuutigalugu aalisakker- sisumik arnamik suliffeqan- ngitsumik taarserneqarsin- naagaluarpoq. Sapaatit akun- nialuit pikkorissartikkaanni tamatumani iluaqutaalersin- naagaluarpoq. Akikissaaq, immikkullu ilisimasalik alla- nut nukinginnarnemut ator- neqarsinnaavoq. Soorunami kialuunniit qi- tomani peqinnguertissappat, namminerluunniit, pilattaa- sartunut tamakkiisumik pi- ginnaaneqanngitsunut suli- akkiissutiginavianngilaa. A- ngajoqqaalli meeqqamik atu- artitaanerat pineqartillugu akuersaaginnarlutik isorin- nittanngillat. Atuarfinni paarlattaasartut timelærerillu amerlaqisut akerliusoqarpal- laarnani akuerineqaannartu- arput. Ataatsimut isigalugu oqar- toqarsinnaavoq atuarfimmi siunertaammat meeqqat ataa- siakkaat piginnaasaat sapin- ngisamik ineriartortinnissaat, inuiaqatigiinnut iluaqutsis- sanngortillugu - taama siu- nertaq atuarfinnut suliakkiis- sutaavoq. Aqqutit arlallit Ataatsimut siunertat anguni- arlugit imaattariaqanngilaq meeqqat tamarmik aqqut a- taaseq atussagaat. Meeqqat ilaannut aalajangersimasu- mik siunertalinnut atuarfik aalajangersimasoq pitsaane- russaaq, allanik anguniaga- linnut atuarfik alla pitsaane- mssalluni. Pisariaqarluinnarporli eq- qarsaatigilluaraanni qallu- naat atuarfeqarnermut aaq- qissuussinerat Kalaallit Nu- naanni atuarfimmik ajomar- torsiortitsinnginnersoq, ilin- niartitsisut qallunaat ajor- nartorsiortitsinerannit inga- sannerusumi, assersuunne- qartut »Kalaallit Nunaanni soorlu naasut plastikkit«. Imaassinnaavoq ukiut arlallit matuma siorna atuartitseriaa- seq kukkulluinnartoq toqqar- neqartoq, aatsaallu sorpassuit ajortilluinnalerneranni aat- saat paasineqartut. Ukiut pingasut matuma si- oma misissuinermi paasine- qarpoq kalaallit meeqqat pit- saaginanngitsumik kalaalli- sut atuartarlutillu allattartut, qangamut naleqqiullugu. Ilinniartitsisut qallunaat atu- artitsinerat pisuutinneqarsin- naanngilaq. Uteqqiigaluarlung - nuna- mi maani attaveqaqatigiin- nikkut taama atortorissarfiu- tigisumi attaveqaatitigut pe- riarfissarpassuit atomeqaler- tariaqarput. Nunarsuarmi al- lami misilinneqareerput ine- riartortinneqarlutillu. Taa- maallaat aalajangeraanni ani- ngaasaliillunilu - soorunalu- mi ineriartorneq aqullugu. Iluaqutaanngilaq atuarfiit qarasaasianik atortulerso- raanni, sumullu atussallugil- lu iluaqutigissallugillu ilisi- managu, kikkullu suleriaatsi- nik suliarinnissanersut, sule- riaatsillu meeqqat ilinniagas- saannut allanut nalimmassar- nissaat. Anersaaq amigaataasoq Atuarfinni assigiinngitsuni amerlasuuni sulinikuuvunga, atuarfeqarfinnilu assigiin- ngitsorpanni. Danmarkimi nunanilu allani sulinikuuvu- nga. Atuarfinni pisuuni piit- sunilu sulinikuuvunga. Meeqqanik inersimasunillu ilinniartitsinikuuvunga. Na- linginnarnik immikkullu ilin- niartitsinikuuvunga. Atuarfeqarfik Kalaallit Nunaannisut taama pikku- naatsigisumik naammattorsi- nikuunngilanga. Atuarfiit maanisut taama ipeqartigisut, aserfallatsigisut torinngitsi- gisullu naammattoomikuun- ngilakka. Nuannaarutigin- ninneq taama annikitsigisoq, kajungersuserlu taama anni- kitsigisoq naammattoorni- kuunngilara. Atuarfimmi su- linikuunngilanga atuarfiup ingerlanissaanut taama ataat- simoorussamik isummernis- samut isumaqatigiinngitsi- gisoqarfimmi ataatsimoorus- samillu akisussaaffiginnin- ngitsigisumi. Isumaga tassa, suliassamut peqataaneq aallussinerlu ilin- niartitsisunut tamanut piu- masaqaataassapput pingaar- nerit. Nalunngilara piffissaq tamaat allussiuartoqarsin- naanngitsoq. Tamannali pi- sariaqarpoq atuartut atuar- nertik pingaartuusoq nuan- nersuusorlu misigissappati- git, ilaanneeriarlutik ilinniar- titsisutik peqatigalugit aal- lussillutik, nuannarinninner- mik angusaqarusunnermillu takutitsillutik. Imaassinnaavoq kalaalli qallunaallu kulturii assigiin- ngissuteqartut, meeqqat eq- qarsaatigalugit takutitsiffis- sagaanni suut pingaaruteqar- nersut pisariaqarnersullu. Taamaattoqassappat kalaalli- sut nuannarinneriaaseq qal- lunaat nuannarinneriaasian- nik taarsertariaqartoq, taa- maalinngikkaannilu atuarfe- qarfik allanngortittariaqar- poq, taamaalilluni kalaallit eriagisaat meeqqanut takutil- lugit tunniullugillu. Perorsaanermi aqutsinnginneq Kalaallit Nunaanni atuarfe- qarfimmi ajomartorsiut ataa- siinnaq uparuarsinnaagaanni tassaasariaqarpoq aqutsiner- mik ineriartortitsinermillu amigaateqarneq. Kalaallit Nunaanni pissut- sini allarpassuamisut iluaru- suutigineqartarpoq oqaan- nassalluni: ilinniarfissuaqar- pugut, ilisimatusarfeqarpu- gut, illoqarfipput nipilerso- qatigeeqarpugut, rockimik nipilersortartoqassuaqarpu- gut erinarsoqatigeeqarpugut il.il. Taagugassat amerlaqaat. Suliani tamakkunani arlalin- ni ajomartorsiutaanersaasoq tassaavoq atugassanut, taa- guutissanut ileqqussanullu soqutiginninneq. Ikittuinnaat imaanut assigiimmik soquti-

x

Atuagagdliutit

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Atuagagdliutit
https://timarit.is/publication/314

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.