Fréttablaðið - 10.06.2005, Blaðsíða 22

Sauðfé á Íslandi
Gamalkunnur síldarfi›ringur
SÍLDVEIÐAR Umtalsvert magn af
norsk-íslenskri síld er nú skammt
út af Austfjörðum. Í gær voru síld-
veiðiskip í þokkalegri veiði um 35
sjómílur út af Norðfjarðarhorni.
Hartnær fjórir áratugir eru liðnir
síðan stofninn hvarf af Íslands-
miðum og gamalkunnur síldarfiðr-
ingur fer um eldri sjómenn og
síldardömur en óleyst deila Norð-
manna, Íslendinga og fleiri
strandríkja um skiptingu veiði-
heimilda setur skugga á síldar-
gleðina.
Á síldarárunum miklu, á sjötta
og sjöunda áratug síðustu aldar,
hélt síld af norsk-íslenskum stofni
til við Norður- og Austurland í sex
til níu mánuði á ári. Gekk hún upp
að Norðurlandi þegar vora tók en
var við Austfirði á haustin og
hafði vetursetu á Rauða torginu út
af Austfjörðum.
Norsk-íslenska síldin hvarf
með haus og sporði af Íslandsmið-
um árið 1967. Tvær byltinga-
kenndar nýjungar í síldveiðum á
sjötta áratugnum, asdik fiskleitar-
tæki og kraftblökkin gerðu sjó-
mönnum kleift að moka síldinni
hömlulaust um borð í bátana og af-
leiðingin varð ofveiði. Íslendingar,
Rússar og Norðmenn veiddu of
mikið af stórsíld og Norðmenn,
með lítilsháttar hjálp frá Rússum,
veiddu of mikið af smásíld við
Norður-Noreg.
Íslendingar hafa aldrei veitt
meira af síld en á árunum frá 1962
til 1967 og var ársaflinn allt að 700
þúsund tonn þegar mest var; að
stærstum hluta norsk-íslensk síld.
Í 27 ár, frá 1967 til 1994, hélt
norsk-íslenska síldin að mestu
leyti til við strendur Noregs þar
sem hún hafði nóg æti, enda stofn-
inn í lágmarki. Árið 1994 gekk
hluti stofnsins inn á alþjóðlega
hafsvæðið í Sildarsmuginni og að
óverulegu leyti inn í færeyska og
íslenska lögsögu. Íslendingar hófu
þá þegar veiðar í Sildarsmugunni
samkvæmt tvíhliða samkomulagi
við Færeyinga; samkomulagi sem
gert var í óþökk Norðmanna.
Um mánaðamót september –
október í fyrra veiddist stór og
góð demantssíld skammt út af
Austfjörðum og var það í fyrsta
sinn í 37 ár sem norsk-íslensk síld
veiddist í vetursetu svo nærri
strönd Íslands.
Hver á síldina og hvernig á að
nýta hana?
Norðmenn og Íslendingar stund-
uðu veiðar úr norsk-íslenska síld-
arstofninum lungann úr síðustu
öld. Færeyingar veiddu lítilræði á
árum seinna stríðs en kraftur
færðist í veiðar þeirra eftir að
þeir tóku að nota kraftblökkina við
veiðarnar um 1960. Rússar hófu
veiðar úr norsk-íslenska síldar-
stofninum um miðja öldina.
Á hápunkti íslenska síldaræv-
intýrisins, árin 1965 og 1966,
veiddu Íslendingar um þriðjung af
þeim afla sem veiddur var úr
norsk-íslenska síldarstofninum en
árið eftir var hlutfallið komið nið-
ur í ríflega fimmtung. Eftir hrun
stofnsins 1967 og fram til 1985
veiddu engar þjóðir úr norsk-ís-
lenska síldarstofninum nema
Norðmenn en þá hófu Rússar veið-
ar á ný samkvæmt samkomulagi
við Norðmenn.
Eftir að norsk- íslensk síld tók
að veiðast í Síldarsmugunni var
orðið aðkallandi að stýra þeim
veiðum og haustið 1995 var hald-
inn fundur vísindamanna frá Nor-
egi, Rússlandi, Færeyjum og Ís-
landi þar sem farið var yfir veiði-
sögu og göngur norsk-íslensku
síldarinnar á árum áður. Á grund-
velli þeirra gagna, og þáverandi
stærðar stofnsins, gerðu þjóðirnar
samkomulag um heildarafla og
skiptingu hans milli strandríkj-
anna fjögurra og tók samkomulag-
ið gildi 1996. Tveimur mánuðum
síðar kom Evrópusambandið að
því samkomulagi og var skipting-
in þá þannig: Norðmenn 57 pró-
sent, Íslendingar 15,54 prósent,
Rússar 13,62 prósent, Evrópusam-
bandið 8,38 prósent og Færeying-
ar 5,46 prósent.
Að kröfu Íslendinga var ákvæði
í samkomulaginu um hugsanlega
endurskoðun ef norsk-íslenska
síldin tæki upp sitt gamla göngu-
mynstur og kæmi inn í íslensku
lögsöguna.
Árið 2002 höfnuðu Norðmenn
að endurnýja samkomulagið frá
1996 en juku þó aflahlutdeild sína
ekki fyrr en í mars síðast liðnum
er þeir ákváðu einhliða að auka
aflahlutdeild sína í 65 prósent. Þar
með var sá friður sem ríkt hafði
um skiptinguna úti og enn hefur
enginn samningafundur verið boð-
aður.
Íslendingar vilja ekki ljá máls á
því að minnka hlutdeild sína í afl-
anum og byggja rök sín meðal
annars á að stórsíld úr stofninum
hafi um áratuga skeið verið veidd
af öllum þjóðunum fjórum á haf-
svæði sem nú er innan íslensku
fiskveiðilögsögunnar. Sterkustu
rök Norðmanna hafa undanfarin
ár verið þau að síldin hafi haldið
að mestu leyti til við Noreg frá því
að stofninn hrundi og norskir sjó-
menn hafi fært þungbærar fórnir
til að byggja stofninn upp að nýju.
Því eigi þeir umfram aðra að njóta
ávaxtanna. Benda Norðmenn með-
al annars á að þeir hefðu hæglega
getað haldið vexti stofnsins niðri
með meiri veiði og þá hefði síldin
að öllum líkindum ekki haldið frá
Noregsströndum, vestur á bóginn
í átt að Íslandi í leit að æti.
Margt bendir til að norsk-ís-
lenska síldin sé að taka upp fyrri
gönguvenjur frá því fyrir hrun
stofnsins og verði það raunin,
styrkist samningsstaða Íslendinga
til muna en miklir fjárhagslegir
hagsmunir eru í húfi. Að sama
skapi eykst mikilvægi þess að var-
anleg sátt náist sem fyrst. Útgerð-
ir þjóðanna þurfa að vita að hverju
þær ganga þegar kemur að skipt-
ingu veiðiheimilda og skammtíma-
sjónarmið og ofveiði má ekki
hindra hámarksnýtingu stofnsins
til langframa.
kk@frettabladid.is
ÞORBJÖRG JÓNSDÓTTIR
Vonbrig›i
BREYTINGAR Á
NÁMSFLOKKUM REYKJAVÍKUR
SPURT & SVARAÐ
22 10. júní 2005 FÖSTUDAGUR
Sáttmálinn um stjórnarskrá fyrir Evrópu er
opinbert heiti nýjustu uppfærslu stofnsátt-
mála Evrópusambandsins, sem mjög hefur
verið í fréttum að undanförnu vegna þess að
kjósendur í Frakklandi og Hollandi, tveimur
hinna sex stofnríkja sambandsins, höfnuðu
staðfestingu hans í þjóðaratkvæðagreiðslum.
En hvað stendur í þessum stjórnarskrár-
sáttmála? Sáttmálinn skiptist upp í fjóra
hluta. Í þeim fyrsta, sem er 114 greinar, er
kveðið á um stjórnskipulag Evrópusambands-
ins, það er stofnunum þess er lýst og hlut-
verki þeirra. Í öðrum hluta er borgararétt-
indaskrá sambandsins að finna. Í þriðja hlut-
anum er að finna ákvæði um stefnumið
sambandsins – þetta er umfangsmesti hlut-
inn – og loks í fjórða hluta eru „almenn og
lokaákvæði“.
Yfirlýst markmið með gerð „stjórnarskrár-
innar“ var að gera sambandið lýðræðis-
legra, gegnsærra og skilvirkara. Því var
öðru ferli beitt við undirbúning
þessa nýja sáttmála en við fyrri
uppfærslur stofnsáttmálans.
Eins konar evrópskt stjórn-
lagaþing var kallað saman,
sem starfaði undir nafninu
Ráðstefnan um framtíð
Evrópu. Það kom fyrst
saman vorið 2002 og
skilaði af sér drögum að
„sáttmála um stjórnarskrá
fyrir Evrópu“ sumarið 2003. Þá
tók við hefðbundin ríkjaráðstefna
sem gerði fáeinar breytingar á drög-
unum en samþykkti þau síðan á leiðtoga-
fundi í Brussel 17. og 18. júní 2004.
Þar með var þó ekki björninn unninn
þar sem öll aðildarríkin 25 verða að
staðfesta sáttmálann í samræmi við
ákvæði stjórnarskrár í hverju landi.
Þannig afgreiða sum aðildarríkin full-
gildinguna með atkvæðagreiðslu á
þingi, en þjóðaratkvæðagreiðsla er
haldin í öðrum.
Með sáttmálanum var gerð tilraun til
að sameina alla fyrri sáttmála Evrópu-
sambandsins í einn heildartexta. Fyrir
vikið varð verkið mjög umfangsmikið
og stærstur hluti þess þurr lagatexti,
sem auðveldaði ekki baráttu franskra
og hollenzkra stjórnvalda við að
„selja“ þegnum sínum verkið.
-aa
Uppfærsla í fjórum hlutum
FBL-GREINING: STJÓRNARSKRÁRSÁTTMÁLI EVRÓPUSAMBANDSINS
fréttir og fró›leikur
SVONA ERUM VIÐ
465.777
463.006
458.341
1995 2002 2003
Tæplega fjögurra áratuga útlegð norsk-íslensku síldarinnar frá Íslandsströndum virðist lokið. Framundan eru
flóknir og vandasamir samningar við Norðmenn og fleiri þjóðir um skiptingu veiðiheimilda.
NORSK-ÍSLENSK SÍLD Á NORÐFIRÐI Matthildur Sveinsdóttir og aðrir starfsmenn í fiskiðjuveri Síldarvinnslunnar í Neskaupstað hafa
haft nóg að gera við flökun og frystingu á norsk-íslenskri síld í vikunni.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/H
V
Breytingar verða á starfi Námsflokka
Reykjavíkur. Þorbjörg Jónsdóttir, er
starfandi forstöðumaður Námsflokk-
anna, og er hún sár og reið vegna
þessa. Hún hefur áhyggjur.
Hvers eðlis eru breytingarnar sem
verða á Námsflokkunum og af
hverju stafa þær? Starfsemin verður
að mestu lögð niður en þó verður
sérkennsla og kennsla á grunnskóla-
stigi. Það á að fækka nemendum nið-
ur í um 100 hundrað á ári og mun
einn fastur starfsmaður sjá um að
framfylgja stefnu Reykjavíkurborgar í
fullorðinsfræðslu. Búið er að segja
upp öllum fastráðnum starfsmönnum
og eiga þeir að hætta störfum 31.
júlí. Mér er ekki ljóst hver raunveruleg
ástæða skipulagsbreytinganna er.
Námsflokkarnir veita þjónustu í full-
orðinsfræðslu, endurmenntun og sí-
menntun. Nemendur eru um 3000-
4000 á ári.