Tíminn - 12.09.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 12. september 1975.
Útgetandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu viö Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, slmi 26500
— afgreiöslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verö I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuöi.
Blaöaprent h.f.
Svar Lúðvíks
Ólik er afstaða Þjóðviljans og nýlokins þings
brezka Alþýðusambandsins til kaupgjalds og
verðlagsmála. Þing brezka Alþýðusambandsins
samþykkti með yfirgnæfandi meirihluta að fall-
ast á kaupbindingarstefnu rikisstjórnar Verka-
mannaflokksins, sem felur það i sér að kaup megi
ekki hækka meira en sex sterlingspund á viku á
timabilinu til 1. ágúst 1976. Slika kaupbindingu
telur brezka rikisstjórnin frumskilyrði þess, að
hægt verði að verjast stórfelldum verðhækkunum
og auknu atvinnuleysi. Á sama tima og brezk
verkalýðssamtök taka þessa afstöðu, blæs mál-
gagn Alþýðubandalagsins i kaupkröfulúðurinn og
krefst þess að kaupið fylgi óbreyttri framfærslu-
visitölu og vixlhækkanir verðlags og kaupgjalds,
sem allir tapa á nema braskarar, haldist þannig
áfram.
A timum, þegar verðlag i viðskiptalöndum okk-
ar er nokkurn veginn stöðugt, eins og var t.d. i tið
viðreisnarstjórnarinnar, getur það verið hyggi-
legt til að tryggja vinnufrið, að kaupið fylgi vissri
verðlagsvisitölu. Þetta er hins vegar útilokað, ef
ekki á þvi verr að fara, þegar verðhækkanir eru
örar og miklar á aðfluttum vörum og útflutnings-
vörur fylgjast ekki með. Enginn hefur skýrt þetta
betur en Lúðvik Jósefsson i ræðu, sem hann flutti
á Alþingi siðastl. sumar.
Lúðvik Jósefsson sagði m.a.:
,,Það þarf að koma i veg fyrir það að kaupið
eftir einhverjum visitölureglum eins og þeim,
sem við höfum búið við, æði upp á eftir verðlagi,
þvi að það kippir vitanlega fótunum undan eðli-
legum rekstri, eins og nú er ástatt. Þetta var gert
i tið fyrrverandi rikisstjórnar með bráðabirgða-
lögum frá þvi i mai s.l. Þá átti að réttu lagi kaup-
gjald að hækka um 14,5%, eða um 15,5 K-visitölu-
stig 1. júni, og á eftir slíkri hækkun hefðu land-
búnaðarvörur hækkað gifurlega strax á eftir,
vinna hefði hækkað gifurlega, og siðan orðið önn-
ur kollsteypa þar á eftir. Mér er það alveg ljóst,
að við þær aðstæður, sem við búum við i dag, er
engin leið að halda atvinnurekstrinum gangandi i
fullum krafti, eins og verið hefur, ef þessi skrúfu-
gangur yrði látinn ganga áfram eins og ástatt er.
Það visitölukerfi, sem við búum við hefur vissa
kosti. Það getur skapað meiri kyrrð á vinnu-
markaðnum undir vissum kringumstæðum, að
launþegar vita það, að þeir hafa vissa tryggingu
fyrir kaupmætti sinna launa. En það sjá allir, að
ef t.d. er um það að ræða, að erlendar verðhækk-
anir eru mjög miklar og hafa viðtæk áhrif, sem
leið til hækkunar á mörgum sviðum, og það gerist
á þeim tima, sem útflutningsverð okkar hækkar
ekki, stendur i stað eða jafnvel fer lækkandi, þá
fær svona skrúfugangur ekki staðizt, og þá er að
finna ráð til að koma i veg fyrir þennan vanda,
þannig að launafólkið i landinu fái við unað, en
atvinnurekstrinum sé forðað frá afleiðingum
þessara sifelldu hækkana. Þetta er að minum
dómi langsamlega stærsta vandamálið.”
Þessi ummæli Lúðviks Jósefssonar eru alveg
nægilegt svar við umræddum kröfum Þjóðvilj-
ans. Þau skýra einnig þá stefnu brezku rikis-
stjórnarinnar að binda kaupið i eitt ár svo að
hægt verði að draga úr vixlhækkunum þess og
verðlagsins. Þ.Þ.
TÍMINN
9
Mikhail Budyko, APN:
Hvernig verður lofts
lagið í heiminum?
Iðnþróunin getur valdið miklum breytingum
Höfundur eftirfarandi
greinar, Mikhail Budyko, er
bréffélagi Visinda-akademiu
Sovétrikjanna og hefur hlotiö
Lenin-verölaun fyrir visinda-
störf sin. Grein þessa hefur
hann skrifaö fyrir fréttastof-
una APN og er þýöingin gerö á
hennar vegum.
HÉR AÐUR fyrr áttu sér stað
miklar loftslagsbreytingar á
jörðunni. Isaldir komu og fóru
og rfkti hvert ísaldartimabil
tugi þúsunda ára. Nú geta
aftur á móti átt sér stað breVt-
ingar á loftslagi á nokkrum
áratugum.
Hvaða aðgerðir mannsins
nú á timum geta haft I för með
sér loftslagsbreytingar I
heiminum? Fyrst og fremst er
það aukin framleiðsla á þeirri
orku, sem maðurinn notar. A
landsvæði þeirra landa, sem
hvað þróuðust eru, skilst stöð-
ugt út svonefndur „iðnaðar-
hiti”.
Nú á dögum eykst orku-
framleiöslan i heiminum um
6% á ári. Og þó hlutur orku-
framleiðslunnar i upphitun
andrúmsloftsins sé enn litill,
þá mun hlutfallið milli nátt-
úrulegs og iðnaöarlegs hita
verða allt annað eftir 100 ár.
6% aukning orkuframleiðsl-
unnar á ári er nægileg, til að
hröð hitaaukning hefjist um
miðja 21. öld.
I ÞESSU sambandi vaknar sú
spurning, hvort „hitamörk”
geti komið I veg fyrir þróun
orkuiðnaðar I framtíðinni, en
ekki tæming eldsneytisbirgða.
Hér kemur fram ný hugmynd
um umfangsmikla nýtingu
sólarorkunnar i iðnaðartil-
gangi I framtiöinni og er
Nikolaj Semjonov, félagi sov-
ézku Vísindaakademíunnar,
talsmaður þessarar hug-
myndar i Sovétrikjunum.
Verður aðeins nýttur sá hluti
sólarorkunnar, sem fer til
upphitunar andrúmsloftsins.
Hér þarf að bæta við mjög
þýðingarmikilli útskýringu.
Aðalhættan er ekki fólgin i þvi
að við ofhitum jöröina. Löngu
áður en það gerist, geta átt sér
stað djúptækar loftslagsbreyt-
ingar vegna eyðileggingar á
veðurkerfinu.
Annar þáttur, sem getur
breytt lofslaginu er aukiö kol-
sýrumagn i andrúmsloftinu.
Rannsóknir, sem gerðar hafa
veriö I Jarðfræðistofnuninni i
Leningrad leiða i ljós, aö á
undanförnum árum hefur kol-
sýrumagniö i andrúmsloftinu
aukizt um 0,2% á ári.
Kolsýra hindrar hitann I að
komast út úr gufuhvolfinu og
út I geiminn og leiðir þannig til
hitaaukningar við yfirborð
jaröar. Hitajafnvægið, sem
öldum saman hefur rikt á
piánetunni, er aö ganga úr
skorðum.
Mikiö rykmagn i andrúms-
loftinu getur haft i för með sér
snöggar loftslagsbreytingar.
Margir vlsindamenn telja, að
isaldartimarnir hafi staöið i
sambandi við virka eldfjalla-
starfsemi, þegar reykur og
hiti fóru út I gufuhvolfið i
miklu magni á gostimum.
Andrúmsloftið þéttist, erfið-
ara varð að komast i gegn og
minni sólarhiti komst til jarð-
arinnar. A hinn bóginn var
loftslagið á fyrri hluta þessar-
ar aldar hlýrra vegna þess, að
á áratugunum þar á undan
áttu sér stað fá stórgos.
Iönaöarþróunin getur haft mikil áhrif á loftslag og
hitamörk
NÚ ER maðurinn farinn að
„keppa” viö eldfjöllin um,
hvort þeirra getur sent frá sér
meira rykmagn út I andrúms-
loftið. Nú er ekki auðvelt að
segja fyrir um, á hvaða hátt
rykmengun i andrúmsloftinu
verkar á loftslagið i framtiö-
inni. Það er ekki kunnugt um,
hversu mikiö rykmengunin i
loftinu eykst vegna starfsemi
mannsins. Mörg lönd gera
ráðstafanir til að rykmenga
andrúmsloftið sem minnst.
T.d. hafa veriö I Sovétrikjun-
um hönnuð hreinsitæki sam-
kvæmt nýjustu tækni og
byggðar verksmiðjur, sem
menga ekki borgarumhverfi.
Vegna aukins kolsýrumagns
og orkuframleiðslu má reikna
með þvi að heimskautin
gegni ýmsum hlutverkum i
gangi hins hækkandi meðal-
hita i heiminum.
Um árið 2000 verða strendur
Norðurheimskautsins komn-
ar tveim gráðum norðar en
núna. Útreikningar sovézkra
vísindamanna sýna, að við
það mun eiga sér stað hita-
aukning, einkum á kaldari
árshlutum.
Það þarf um það bil 80 ár til
að bræða fyllilega hafisinn á
Norðurheimskautinu. Það
mun leiða af sér miklar breyt-
ingar á hitakerfinu.
ÞAÐ ER augljóst, að lofts-
lagsbreytingar við bráðnun
haflssins takmarkast ekki að-
eins af hitaaukningu. Ein
möguleg afleiðing er sú, að
Grænlandsjökull og jöklar
Suðurheimskautsins bráðni
smátt og smátt, en það mun
hafa i för með sér yfirborös-
hækkun heimshafanna.
Rannsóknir á hlýindaskeiði
þriðja og fjóröa tugs aldarinn-
ar leiddu i ljós, að rakahlutföll
breyttust verulega á noröur-
hluta hnattarins vegna þess að
tiltölulega lítill hluti Norður-
heimskautsins bráðnaði. Það
leiddi til aukinna þurrka i
mörgum löndum, til breytinga
á árrennsli og yfirborði út-
hafa.
Ef áframhaldandi rann-
sóknir staðfesta tilgáturnar
um miklar loftslagsbreytingar
á næstu öld, verða geröar ráð-
stafanir sem takmarka áhrif
iðnaðarþróunar.
1 sósialisku þjóðfélagi fer
þjóðarbúskapurinn fram sam-
kvæmt áætlun. Þess vegna
hjálpa þróunarhorfur mikil-
vægustu greina þjóöarbú-
skaparins til að^ gefa upp-
lýsingar um loftslagið i heim-
inum i framtiðinni. En vanda-
malið er vandamál alls heims-
ins og þarfast viðtækara
alþjóðasamstarfs, samræmds
átaks allra landa, sem eru
langt komin á veg iðnaðarþró-
unar.