Tíminn - 13.11.1975, Blaðsíða 7

Fiinmtudagur 13. nóvember 1975.
TiMINN
7
/■
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I AOalstræti 7, sími 26500
— afgreiðslusimi 12323 — augiýsingasimi 19523. Verð i
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaöaprenth.f.
Hefja Bretar stríð?
í dag rennur út sá timi, sem landhelgissamning-
ur Breta og íslendinga frá 1973, er i gildi. Þvi má
segja, að nú hefjist aftur það ástand, sem var áður
en samningurinn var gerður. Bretar telja nú sem
þá, að þeir hafi sögulegan rétt til veiða á íslands-
miðum, og muni hagnýta sér hann, þrátt fyrir
mótmæli íslendinga. Þeir segja ennfremur, að úr-
skurður Haagdómstólsins hafi staðfest þennan rétt
þeirra, og sé réttarstaða þeirra nú þvi öllu sterkari
en 1973. Þvi muni þeir verja þennan rétt sinn með
hervaldi, ef þörf krefur.
Þótt brezkir stjórnmálamenn tali þannig harla
borginmannlega, er hitt þó liklegra, að þeir sjái að
staða þeirra er nú á flestan hátt önnur og lakari,
en hún var fyrir tveimur árum. Jafnvel úr-
skurður Haagdómstólsins, sem íslendingar ekki
viðurkenna, er Bretum litilvægur stuðningur. Úr-
skurðurinn segir greinilega, þótt hann viðurkenni
sögulegan rétt Breta, að íslendingar hafi for-
gangsrétt. Þetta þýðir, að þegar takmarka verður
veiðar til að vernda fiskstofnana, vikur sögulegur
réttur aðkomurikisins fyrir forgangsrétti strand-
rikisins. Bretar geta þannig ekki einu sinni notað
þennan úrskurð,sem var byggður á úreltum venj-
um, til að rökstyðja yfirgang á íslandsmiðum.
En það er fleira, sem hefur gerzt á þessum
tveimur árum en það, að Haagdómstóllinn hafi
fellt umræddan úrskurð. Hafréttarráðstefnan
hefur leitt greinilega i ljós sivaxandi fylgi við þá
stefnu, að strandriki hafi rétt til að taka sér allt að
200 milna efnahagslögsögu, þar sem það hefur
fullkominn einkarétt. Þessi viðurkenning er orðin
svo sterk, að jafnvel þótt hafréttarráðstefnan mis-
heppnist, munu mörg riki byggja á henni einhliða
útfærslu efnahagslögsögunnar i tvö hundruð
milur. Jafnvel Bretar sjálfir eru liklegir til að gera
það innan skamms tima. Sennilega liða ekki nema
1-2 ár þangað tibað öll helztu strandriki við Norð-
ur-Atlantshaf hafa tileinkað sér 200 milna efna-
hagslögsögu.
Sú hraða réttarþróun, sem orðið hefur i þessum
málum siðustu tvö árin, gerir stöðu íslands miklu
sterkari nú en hún var 1973. Á sama hátt hefur
staða Bretlands veikzt til yfirgangs á íslandsmið-
um.
Það, sem skiptir þó langmestu máli, er enn ó-
talið. Rannsóknir og niðurstöður fiskifræðinga
sýna ótvirætt, að aðalfiskstofninn á íslands-
miðum, þorskstofninn.er ofveiddur og þarfnast þvi
mikillar friðunar. Þessi friðun verður ekki veitt,
nema útlendingar dragi stórkostlega úr veiðum
sinum. Forgangsréttur íslendinga til að hagnýta
það, sem veiða má, er ótviræður. Þar fer saman
lagalegur og siðferðilegur réttur.
Ef Bretar veita togurum sinum herskipavernd
til að halda áfram ofveiði á íslandsmiðum, myndi
það verða með ljótari þáttum i nýlendusögu
þeirra. Þeir væru þá með ofbeldi að eyðileggja af-
komugrundvöll fámennrar og fátækrar þjóðar,
sem lifir fyrst og fremst á fiskveiðum. Það er
alveg vist, að samúð annarra þjóða myndi verða
með íslendingum i sliku striði. Þvi biða ís-
lendingar þess ókviðnir að Bretar hefji slika
styrjöld. Endanleg úrslit geta ekki orðið nema á
einn veg. Vegna Breta sjálfra verður að vænta
þess, að þeir hugsi sig vel um, áður en þeir hefja
nýtt þorskastrið við ísland. Það getur aldrei orðið
þeim til annars en niðurlægingar.
AAichael Kostikov, ritstjóri APN á íslandi
Hvers vegna kaupa
Rússar korn?
Kornakur i úkrainu
Höfundur þrssarar
greinar, Michael Kostikov,
er ritstjóri fréttastofu APN
á tslandi. Hann er fæddur i
Moskvu árið 1946. Lauk
námi við blaðamennsku-
deild Moskvuháskóla. Hefur
einnig stundað nám við
Oslóarháskóla i tungumál-
um. stjórnmálum, atvinnu-
Ilfi og menningu Norður-
landa. Hann hefur unnið að
blaðamennsku frá 1966,
fyrst sem fréttaritari við
Moskvuútvarpið, siðan i
APN. Aðalritstjóri frétta-
stofu APN i Reykjavik frá
1974.
ÝMSIR gagnrýnendur
sósialisma hafa að undan-
förnu reynt að gera sér mat Ur
svonefndri „kornkreppu”.
Þessir menn láta sem þeir hafi
af þvi nokkrar áhyggjur, að
sovétmenn kaupa korn er-
lendis. Þeir láta sig litlu
varða, að mörg önnur lönd
flytja inn korn (til dæmis flyt-
ur Vestur-Þýskaland inn að
meðaltali fimm milljónir
smálesta á ári hverju), og
leggja sig mjög fram um ill-
kvittnar athugasemdir i þa
veru, að við séum „ekki færir
um” að sjá landinu fyrir nægu
brauði. Þeir segja sem svo, að
á keisaratimum hafi Rússland
flutt út korn, en á timum
sósialisma verði að kaupa
kom. En þá er gleymt að bæta
þvi við, að Rússland keisarans
seldi brauð fyrir gull sem
bændur sáu litið af, þúsundum
saman nærðust þeir meðfram
á grösum og þvi fór fjarri að
hvert barn i Rússlandi fengi
nægju sina af brauði. Þeir,
sem hafa áhyggjur af versn-
andi mataræði Rússa undir
sósialisma, minnast ekki á
það, að fyrir byltingu var
framleitt á hvert mannsbarn i
landinu 500 kg af korni, 30 kg
af kjöti, 180 kg af mjólk og 75
egg, en i fyrra kom i hlut hvers
sovétborgara 780 kg af korni,
364 kg af mjólk, 58 kg af kjöti
og 220 egg.
Yelunnarar keisaratimans
munurekja það nákvæmlega
hve mikið af korni við kaupum
I Bandarikjunum, hve mikið i
Kanada eða Ástraliu, en þeir
munu gleyma að bæta þvi við,
hve mikið af korni við sendum
sama ár til Kúbu, Þýzka al-
þýðuveldisins, Póllands,
Kóreska alþýðuveldisins,
Vietnams og til annarra
landa.
Ég get sagt þeim, sem hafa
mætur á nákvæmni, að i fyrra
keyptum við 10,5 milljónir
smálesta á Vesturlöndum, en
meira en helmingur þess
magns fór til annarra sósial-
iskra landa.
VIÐ DRÖGUM alls ekki
fjöður yfir kornkaup okkar.
Þvert á móti — við reynum að
útskýra fyrir þeim, sem i raun
viljakomasttil botns í málinu,
að vegna gifurlegra fjarlægða
i landinu er hagkvæmara að
flytja korn til Kyrrahafs-
héraðanna frá Ameriku en að
flytja það yfir allt landið frá
Úkrainu, tiu þúsund km. vega-
lengd. Og úr þvi við eigum gull
— er það þá ekki betra að
kaupa fyrir það korn handa
vinnandi fólki en að selja það
frá verkafólki og bændum til
þess að þeim riku bætist enn
gróði? Landar minir eiga enn
þann dag i dag erfitt með að
skilja, hvernig á þvi stendur,
að enn kemur það fyrir, að
korni er brennt i rikum lönd-
um til þess að halda uppi
verði, eða hvers vegna finna
má, jafnvel á góðum upp-
skeruárum, ófáar manneskjur
sem dreymir um að seðja
hungur sitt innan um kapital-
iska auðlegð.
Þeir, sem andvarpa yfir
hinu rika Rússlandi keisarans
og hinum snauða sósialisma,
munu varla gera það að um-
ræðuefni, að fyrir byltingu
byggðist tækjakostur Rússa i
landbúnaði einkum á 17
milljónum tréplóga, en nú eru
i Sovétrikjunum 2,3 milljónir
dráttarvéla og meira en 600
þúsund stórar uppskeruvéla-
samstæður, að þá nam árs-
framleiðslan af korni 72,5
milljónum smálesta, en 209
milljónum smálesta að meðal-
tali árin 1973-74.
FRÁ bernskuárum er mér
minnisstæður siður, sem hefur
gengið frá kynslóð til kynslóð-
ar i hinu gamla Rússlandi:
ekki mátti skilja minnstu
brauðmylsnu eftir á borðinu.
——Það var mikil synd að
henda brauði, það var heilagt,
þvi það kostaði erfiði og var
jafnan af skornum skammti.
Enn i dag umgangast menn
brauð með virðingu, enda þótt
fjölskyldur hafi nóg og muni
heldur kaupa nýtt brauð en
ljúka við það sem farið er að
harðna. Bakaðar eru meira en
hundrað tegundir brauðs, og
hver borg og hvert þorp á sér
sina ágæta bökunarmeistara.
Sum ár hefur uppskeran
brugðizt, og þá höfum við
keypt mikið af korni erlendis,
viðhöfum séð fyrir eigin þörf-
um og vina okkar, en aldrei
hefur verð á brauði verið
hækkað. Þeir, sem henda
gaman að kornkaupum okkar
erlendis, gleyma þessu atriði,
og minnast vart á það i skrif-
um sinum, að kiló af brauði
kostar 15 kópekur (90 kópekur
eru 200 isl. krónur). Og þetta
hefur verðið verið i tiu, fimm-
tán og tuttugu ár.
Þeir sem reyna að koma við
viðkvæman blett hjá okkur
þekkja illa Rússa og sögu
þeirra. Við finnum til stolts yf-
ir þvf, að við erum mettir
einnig þegar uppskera bregzt
og að hver okkar greiðir litið
fyrir brauð, sem hefur orðið
rikinu dýrkevpt. Og þótt nóg
sé af brauði einnig hjá þeirri
fjölskyldu sem lægstar hefur
tekjur, þá gleymum við ekki,
að þetta ódýra brauð hefur
kostað okkur mikið. t Rúss-
landi keisarans skutu óðals-
eigendur á bændur i hungur-
uppþotum, og margir afar létu
lifið i byltingunni i baráttunni
um jarðnæði. Á árum
borgarastyrjaldarinnar földu
stórbændur kornið og létu það
heldur rotna en að það kæmist
til sveltandi verkamanna.
BORGIRNAR sendu i
sveitirnar tækni og ýmsa
beztu verkamenn sina til að
koma á fót samyrkjubúskap,
sem stóð þar á veikum fótum.
Samyrkju var komið á á tólf
árum (1926-1937). Við höfðum
ekki fengið fjórar heilar sam-
yrkjuuppskerur i hús þegar
striðið hófst og allt kornlandið
Úkraina og mikill hluti Rúss-
lands I Evrópu voru hernumin
i þrjú ár. Fasistar brenndu
mikið af uppskerunni 1941, en
fluttu margar lestir af korni til
Þýzkaiands 1942 og 1943.
Leningrad var i 900 daga um-
setin, brauðskammturinn var
100 grömm á dag. Þetta var
ekki nóg þeim 632 þúsundum
borgarbúa sem dóu úr hungri,
en samt nóg til að standast
umsátrið, gefast ekki upp.
Ég man langarbiðraðir eftir
brauði á árunum eftir strið,
þegar ég, smápatti, stóð með
móður minni timunum saman
i mannþröng, sem reyndi að
geta sér til, hvort komið yrði
með brauð i dag og hvaða
brauð þá — úr rúgi eða mais
kannski. Þegar menn hafa lif-
að slik tiðindi á æviskeiði að-
eins einnar kynslóðar, er ekki
nema von að okkur finnist. að
enginn fái betur sagt frá okkar
daglegu brauði en við sjálfir.
Það er rússnesk þjóðtrú, að
hvorki fái illgjörn hendi né
bölbænir spillt brauði, enda er
það helgur dómur. Og þvi er
góðum gestum enn i dag heils-
að i Rússlandi með brauði og
salti.
Við kaupum ekki korn af
illri nauðsyn heldur af þvi
blátt áfram að við höfum efni
á þvi. Við deilum þvi okkar i
milli og með vinum okkar.
-Þ.Þ.