Tíminn - 29.01.1976, Síða 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 29. janúar 1976.
Fimmtudagur 29. janúar 1976.
TÍMINN
9
Hermann Jónasson 1896 - 1976
Kveðjuorð
frá formanni Framsóknarflokksins
i dag er Hermann Jónasson kvaddur. Mig langar til að
biðja Timann að flytja nokkur kveðjuorð frá mér f.h.
Framsóknarflokksins. Það er áreiðanlega ekki ofmælt, að
Framsóknarflokkurinn á fáum mönnum meiri þökk að
gjalda.
Hermann Jónasson var formaður Framsóknarflokksins
lengur en nokkur annar. Hann gegndi starfi forsætisráð-
herra lengur en nokkur annar islendingur hefur gert til
þessa. Hann sat á Alþingi á fjórða áratug. Enginn isiend-
ingur hefur orðið forsætisráðherra jafnungur og hann.
Hann varð forsætisráðherra áður en hann hafði setið á AI-
þingi, og hóf þannig þingsetu sem forsætisráðherra. Er
slikt einsdæmi hér, þegar um innanþingsstjórn er að ræða.
Auk þessa gegndihann fjölmörgum trúnaðarstörfum fyrir
þjóðina og flokkinn, sem ég hirði ekki um að skrásetja hér.
En þessar fáu staðreyndir, sem hér hafa verið nefndar,
segja sína sögu um manninn og það traust, er hann naut.
Hermann Jónasson var glæsilegur maður og karlmenni,
djarfur en þó gætinn. Hann hafði aflað sér þeirrar mennt-
unar og mannþekkingar, sem voru honum gott veganesti I
stjórnmálastörfum, en fáum hygg ég, að hvers konar
þekkingarhroki hafi verið fjær skapi en honum. Um gáfur
hans bera verk hans vitni. Ég held, að segja megi, að hann
hafi hlotið i vöggugjöf, óvenjulegt andlegt og likamlegt at-
gervi og raunar flesta þá kosti, sem prýði þykja á hverjum
stjórnmálaforingja.
Það fer ekki á milli mála, að Hermann Jónasson verður
talinn einn hinn svipmesti og mikilhæfasti stjórnmála-
maður hér á landi um þriggja áratuga skeið, eða á þvi
timabili, sem hann fyrst og fremst sinnti stjórnmálastörf-
um. Hann var einbeittur og skörulegur foringi, átakamað-
ur þegar mikið lá við, en sinnti minna smáatriðum. Það
einkenndi hann að minum dómi ekki hvað sizt, að hann
var hygginn stjórnmálamaður, sem rasaði aldrei um ráð
fram, og var hann þó djarfur fullhugi. Hann var dáður
mest af þeim, sem þekktu hann bezt.
Hermann Jónasson átti hin siðari ár við þungbær veik-
indi að striða, og var þvi fyrir nokkru horfinn af sviði
stjórnmálanna, en mynd hins glæsilega stjórnmálamanns
er enn vel geymd I hugum manna. Um hana mun lengi
leika sérstæður bjarmi aðdáunar, auðvitað fyrst og fremst
hjá flokksmönnum, en einnig, að ég hygg hjá flestum
landsmönnum. Skjótur stjórnmálaframi hans og starfs-
ferill hans allur er að sumu leyti likur ævintýri.
Fyrr eða siðar fennir I flestra spor. Ég hygg þó, að lengi
muni sjást ýms þau spor, sem Hermann Jónasson mark-
aði I samtið sinni og sögu þjóðarinnar. Ég ætla mér ekki I
þessum fáu kveðjuorðum að telja öll þau störf, sem marka
djúp spor i stjórnmálasögu hans né leggja á þau mat. Það
veröur hlutverk sagnfræðinga. En ef til vill verður þess
lengst minnzt, að hann visaði á bug tiimælum Þjóðverja
um að fá að byggja flugvöll hér á landi árið 1939, eða rétt
fyrir siðari heimsstyrjöldina. Með þeirri ákvörðun var
stigið spor, sem skipti sköpum fyrir framtið þjóðarinnar,
og e.t.v. fyrir örlög annarra lýðræðisþjóða. Margs annars
verður og lengi minnzt, bæði nýmæla i löggjöf og stjórnar-
framkvæmd. Starfa hans veröur nánar minnzt af öðrum,
sem þekktu betur til þeirra persónulega.
Ég vil aö leiöarlokum votta honum virðingu og þökk
Framsóknarflokksins fyrir margháttuð og farsæl störf I
þágu flokks og þjóöar.
Hermann Jónasson var kvæntur Vigdisi Steingrimsdótt-
ur, frábærri konu, sem var honum ómetanleg stoð, jafnt i
opinberum störfum hans og siðar I langvauan'di veikind-
um. Hún kom oft fram viö hliö hans fyrir þjóðarinnar
liönd, og ætið þannig, aö sómi var að. í öllum þeim svipt-
ingum, sem stundum stóöu um mann hennar, held ég, að
hún hafi notiö viröingar og viöurkenningar allra. Fram-
sóknarflokkurinn stendur þvl i mikilli þakkarskuld við
hana. Ég veit, að Hermann heföi viljað, að á hennar hlut
yröi lögð áherzla. Fyrir hönd Framsóknarmanna votta ég
henni virðingu og samúö.
Börnum Hermanns, tengdabörnum, barnabörnum og
aðstandendum öllum votta ég innilega samúð.
Virðing og þökk fylgi fræknum foringja.
—Ólafur Jóhannesson.
Þjóðin kveður mikilhæfan foringja
þeim, sem þekktu hann bezt, að
hann var valinn forsætisráð-
herra stjórnarinnar. Jafnframt
voru honum falin dómsmál,
kirkju- og kennslumál, landbún-
aðarmál og utanrikismál. svo
að ekki vantaði verkefnin,
Það voru engir friðarstólar,
sem sezt var á i stjórnarráðinu
1934. Kreppan mikla i algleym-
ingi. Meirihluti stjórnarinnar á
Alþingi svo naumur að i engu
mátti skeika með samheldni
liðsins. Stjórnmálaátökin á
þingi og utan þess afar hörö, og
raunar samfelld kosninga-
barátta allt kjörtimabilið,
þ.e.a.s. fram að 1937.
Hermann naut sin vel við
þessi skilyrði. Hann var traust-
ur i stórræðunum, öruggur
baráttumaður og að minum
dómi mátulega gætinn. Flanaði
lþróttamaðurinn: Hermann Jónasson glimukóngur árið 1921.
Flokksforinginn: Hermann Jónasson á fundi.
ekki að neinu, en fylgdi þvi afar
fastfram sem gera þurfti, þeg-
ar leið hafði verið fundin.
Enginn vegur er að rekja hér
það sem gerðist á þessum árum,
kreppuárunum fyrir striðið, en
ég held að segja megi, að það
tókst að snúa neyðarvörn i sókn
og var lagður grundvöllur að
mörgu þvi, sem bezt hefur dug-
að þjóðinni siðan. Á það við um
atvinnuþætti ýmsa, félagsmála-
löggjöf o.fl.
Atvinnuvegir landsmanna
stóðu á þessum kreppuárum
hallari fæti en menn eiga nú gott
með að skilja. Ofan á verðfall og
sölutregðu á afurðunum, bættist
alger ringulreið i afurðasölu-
málum, sem varð til þess að
hver tróðskóinn ofan af öðrum.
Varð að færa öll afurðasölumál
landsmanna á félagslegan
grundvöll, sem siöan hefur
haldizt. Þáttur i þvi var afurða-
sölulöggjöf fandbúnaðarins.
Féll i hlut Hermanns að hafa
forgönguum þá lagasetningu og
framkvæmd hennar, við slikan
heiftarágreining, að með ólik-
indum mátti telja. Hélt Her-
mann á þvi máli öllu, þannig að
beztu kostir hans komu i ljós og
fengu notið sin, baráttuharkan,
þegar þess þurfti, og lagnin við
að ljúka striði farsællega,
þannig að til frambúðar yrði öll-
um að gagni.
Þegar afurðasölulögin komu
til framkvæmda, tók að birta i
sveitunum.
Forusta Hermanns Jónasson-
ar á þessum árum sannfærði
víst flesta landsmenn um það,
sem flokksmenn hans töldu sig
vita áður, að til starfs var kom-
inn mikilhæfur stjórnmálafor-
ingi, sem treysta mátti til
öruggrar forustu.
Þegar stjórnm ála linur
óskýrðust nokkuð eftir kosning-
ar 1937og styrjaldarhætta jókst,
varð þjóðstjórnarmyndun ofan
á. Varð Hermann forsætisráð-
herra þjóðstjórnarinnar, en
hafði áður borið gæfu til að hafa
forustu um að neita Þjóðverj-
um, árið 1939, um lendingarrétt
hérfyrir flugvélar, eneftir þeim
rétti sóttust þeir. Þegar þetta
gerðist, vorum við mjög háðir
Þjóðverjum um lifsnauðsynleg
viðskipti.
Það kom til kasta Hermanns
að hafa forustu i þvi að mæta
hernámi landsins 1940, og að
Hermann Jónasson, fyrrver-
andi forsætisráðherra og for-
maður Framsóknarflokksins,
var i fullan aldarþriðjung einn
af fremstu leiðtogum lands-
manna, stórbrotinn og mikil-
hæfur foringi, sem markað
hefur djúp og varanleg spor á
framfaraleið þjóðarinnar.
Hermann Jónasson var skag-
firzkur bóndason, sem brauzttil
náms og mennta og valdi sér
lögfræði að viðfangsefni. Saga
hans verður ekki sögð af mér i
þessum kveðjuorðum. enda
stærri isniðum en svo að þess sé
kostur. Hér mun á fátt eitt drep-
ið, sem á hugann leitar mest á
þessari kveðjustund.
Ég kynntist Hermanni fyrst i
Framsóknarflokknum, sem að
líkum lætur, og var það um þær
mundir, sem hann varð lög-
reglustjóri i Reykjavik. Hann
tók litlu si"ðar að sér forustu
fyrir flokkinn i bæjarmálum
Reykjavikur. Varð bæjar-
fulltrúi og bæjarráðsmaður.
Kom fljótt í ljós, að hann tók
viðfangsefnin ekki neinum
vettlingatökum og vakti forusta
hans á þessum vettvangi þegar
mikla athygli. Var raunar aug-
ljóst, að þar var foringi á ferð,
og dró skjótt til meiri tiðinda.
Þegar foringjalið Framsókn-
arflokksins sundraðist 1933,
flokkurinn klofnaði og Bænda-
flokkurinn var stofnaður, var
litazt um eftir nýjum mönnum i
fararbrjóstið. Lá þá beint við,
að Hermann yrði til kvaddur.
Var hann settur þar sem bar-
daginn var harðastur og vann
þar kosningasigur, sem úrslita-
þýðingu hafði i þeirri tvisýnu
kosningum, sem háðar voru
1934. Var hann kosinn þingmað-
ur Strandamanna og var þeirra
fulltrúi siðan alla sina löngu
þingmannstið, en Vestfirðinga
allra saman frá þvi nýja kjör-
dæmaskipunin kom til 1959.
Eftir þann nauma kosninga-
sigur, sem vannst i kosningun-
um 1934, var að sjálfsögðu
mynduð samsteypustjórn
Framsóknarflokks og Alþýðu-
fiokks, svo sem ráðgert hafði
verið fyrir kosningarnar. Við þá
stjórnarmyndun skipaðist með
ýmsu móti þannig, að nýir menn
urðu að koma til i ráðherrasæti
Framsóknarflokksins. Sýnir
það vel hvflikt traust Hermann
hafði þá þegar áunnið sér hjá
móta sambýlið við hernáms-
liðið. Ennfremur að gera ráð-
stafanir til að koma fyrir til
bráðabirgða meðferð konungs-
valdsins þegar Þjóðverjar her-
námu Danmörk. Stýrði hann
þessum málum öllum af þeirri
festu og lagni, sem honum var
eiginleg.
Þjóðstjórnin stóð ekki lengi,
þvi ágreiningur varð um efna-
hagsmál, sem átti að miklu leyti
rætur sinar i ótta sumra við
verðbólguáhrif hernámsins, og
deilur um kjördæmaskipun
blönduðust i. Varð afar flókin
staða i stjórnmálum um tfma,
og utanþingsstjórn skipuð
vegna heiftarlegra átaka
st jórnm álaflok kanna.
Við þessi skilyrði, hernám og
stjórnmálastrið, varð að taka
úrslitaákvarðanir um sjálft
frelsismál landsmanna, endan-
legan skilnað við Dani og stofn-
un lýðveldis. Horfði til ágrein-
ings um tima og lá einnig mjög
við borð, að þessi mál blönd-
uðust inn i átök urn önnur efni.
Samt tókst stjórnmálaflokkun-
um að lokum að standa saman
um endanlega lausn málsins,
stofnun lýðveldisins.
Ég fullyrði, að enginn átti
meiri þátt i þvi en Hermann
Jónasson, að sætt voru sjónar-
miðin: komizt varð hjá ágrein-
ingi og aðglæsileg þjóöareining
náðist um lokaskrefin f frelsis-
baráttu landsmanna, þjóöarat-
kvæðagreiðslunni og stofnun
lýðveldis 17. júni 1944 á Þing-
völlum.
Þessi minningar- og kveðju-
orð min eiga ekki aö verða
stjórnmálasaga, en samt virðist
sækja i það horf, og kannski
ekkert undarlegt, þegar þess er
gætt, að saga Hermanns Jónas-
sonar er svo rikur þáttur i
stjórnmálasögu þjóöarinnar, að
þar verður naumast á milli
greint.
Fyrsta aldarf jórðung
lýðveldisins var Hermann sem
fyrr einn af áhrifamestu
stjómmálamönnum þjóðarinn-
ar, hvort sem hann var i rikis-
stjórn eða utan, enda lengst af
formaður næststærsta stjórn-
málaflokksins i landinu.
Væri það mikil frásögn, ef
rekja ætti þátt Hermanns i
framfarasókn þjóöarinnar á
fyrstu áratugum lýöveldisins,
og verður henni ekki hér við
komið.
Aðeins einn þátt nefni ég.
Hermann Jónasson gerði sér
þess ljósa grein i tæka tið, að
þegar stjórnarfarslegu frelsis-
baráttunni lauk með stofnun
lýðveldisins 1944, urðu Islend-
ingar að herða baráttu sina
fyrir þvi að heimta úr höndum
útlendinga fiskimiðin við
strendur landsins. Hermann
flutti fyrstur manna á Alþingi,
ásamt Skúla Guðmundssyni, til-
lögu um að höggva af tslending-
um fjötur þann, sem lagður
hafði verið á þjóðina með samn-
ingi Dana við Englendinga um
3ja milna landhelgi við tsland.
Þegar Hermann Jónasson,
fyrir hönd Framsóknarflokks-
ins, hafði forustu um að mynda
vinstri stjórn 1956, var ákveðið i
stjórnarsáttmálanum að færa út
landhelgina, enda hafði þá verið
hlé i landhelgissókninni 1952, að
fylgt var fordæmi Norðmanna
ogHaagdómioglandhelgin færð
út i 4 milur. Hér hlaut að verða
um einhliða ráðstöfun að ræða i
striði við sterka. Þetta var
djarfleg ákvörðun og áhættu-
sömu ein sú örlagarikasta i sögu
landsins frá þvi að teningunum
var kastað i sjálfri frelsis-
baráttunni. Það var mikið
stjórnmálaafrek að ná sam-
stöðu i vinstri stjórninni um
þessa útfærslu við þau pólitisku
skilyrði, sem við var að búa i
landinu 1958. Það tókst þó, og
með þvi var brotinn isinn i land-
helgismálinu og gengið inn á þá
braut, sem siðan hefur verið
farin, og leiða mun til fullnaðar-
sigurs að lokum.
t öllum þeim sviptingum
innan stjórnar og utan, sem
þessum stórræðum fylgdu,
komu allir beztu kostir Her-
manns i ljós og nutu sin til fulls,
framsýni, kjarkur, festa og
lagni.
Hermann Jónasson var for-
maður Framsóknarflokksins i
18 ár samfleytt — við miklar
vinsældir og óskorað traust.
Flokkurinn naut i rikum mæli
þeirra kosta, sem allri þjóðinni
komu svo oft að liði i aldarþriðj-
ung. Nú við leiðarlokin þakka
framsóknarmenn um allt land
föllnum foringja glæsilega for-
ustu.
Ég átti þvi láni að fagna að
kynnast Hermanni Jónassyni
mjög vel. Við vorum nánir sam-
verkamenn i meira en aldar-
þriðjung.
Það var gott að vinna með
Hermanni og gott að eiga hann
að baráttufélaga. Hermann var
likaskemmtilegurmaður. Hann
átti mörg áhugamál og allra
manna var hann vaskastur.
Liklega er Hermann eini for-
sætisráðherrann, sem létt hefur
sér upp á milli lotanna i stjórn-
arráðinu með þvi að stökkva
jafnfætis upp á fundarborðið, og
fyrir kom að hann gaf gestum
kost á þvi taka þátt i þessu, að
ég nú ekki tali um okkur félög-
um sinum. Var þá keppikeflið
að komast sem lengst inn á
borðplötuna.
Hermann var iþróttamaður
með afbrigðum, m.a.s. glimu-
kóngur Islands um skeið. Hafði
gaman af að tala um glimu og
sýna og kenna glimubrögð við
hin óliklegustu tækifæri. Allt
var með ráðum gert i glimunni
hjá Hermanni eins og i öðru, og
var gaman að heyra hann segja
frá hernaðaráætlunum sinum i
kappglimum, sem hann hafði
þreytt.
Hermann gekkst fyrir setn-
ingu iþróttalaganna 1939 af
miklum skörungsskap og stór-
hug. Það var áður en striösgróði
kom til. og flaut ekki allt i pen-
ingum, þegar þau voru sam-
þykkt, og um ýmislegt annað
var að hugsa, en þau komu
samt. tþróttalögin ollu algerum
straumhvörfum i iþróttamálum
landsins. Æska þjóðarinnar
stendur i mikilli þakkarskuld
við Hermann Jónasson fyrir
forustu hans við setningu
iþróttalaganna.
Hermann var mikill bók-
menntaunnandi, einkum ljóða.
Fyrir kom, að hittast varð
heima hjá honum að kvöldi til,
þegar mikið var um að vera i
pólitikinni. Viðfangsefnin voru
ekki alltaf ánægjuleg og stund-
um mikill vandi á höndum, að
manni fannst. Fyrir kom, ekki
sjaldan, að Hermann sat i ljóða-
bókahrúgu sinni, þegar við
komum, og opnar ljóðabækur á
bæði borð. Ekki var um að efast,
að Hermann sótti ýmist hvild
eða styrk i ljóðin.
Ræktunarmaður var Her-
mann af lifi og sál. Skógrækt
varhonum ástriða, og kom hann
mjög miklu til vegar i þeim efn-
um.
Hermann Jónasson var
kvæntur Vigdisi Steingrims-
dóttur, sem lifir mann sinn,
glæsilegri ágætiskonu. Vigdis
hefur viðburðarika ævi staðið
fast með manni sinum i bliðu og
striðu. Það varð hennar hlut-
skipti að hafa með honum á
hendi forustuhlutverk fyrir
hönd þjóðarinnar við mörg
tækifæri og fórst henni það allt
með þeim hætti að minnzt er
með ánægju og þakklæti af
þeim, sem þess nutu.
Hermann Jónasson átti árum
saman undanfarið við þung-
bæra vanheilsu aðstriða. Hann
tók þvi erfiða hlutskipti með
æðruleysi og karlmennsku. Vig-
dis hefur barizt með honum i
þessu erfiða striði, og sýnt þá
fórnarlund og þann hetjuskap,
sem við mátti búast af henni.
Islenzka þjóðin kveður i dag
mikilhæfan leiðtoga, og honum
fylgja þakkir fyrir stórbrotið og
mikilsvert forystustarf á mesta
framfaraskeiði i sögu þjóðar-
innar. A
Eysteinn Jónsson

A hátíðlegri stundu: Hermann Jónasson forsætisráðherra og
Vigdis Steingrimsdóttir viö móttöku þjóðhöfðingja.
„Líttu aldrei af
veginum fram undan”
Hálfrar aldar kynni min af
Hermanni Jónassyni, hinum
mikilhæfa forystumanni i is-
lenzkum þjóðmálum, er sem
dýrmætur sjóður. Á kveðju-
stund koma fram i hugann
myndir úr þessu minningasafni,
margar þeirra ánægjulegar og
lærdómsrikar. Nánust urðu þó
samskipti okkar á árunum 1959
til 1967, er við vorum báðir þing-
menn Vestfjarða. Sumar eftir
sumar fórum við saman úm
kjördæmið, héldum fundi og
heimsóttum fjölda fólks. Á
þessum ferðum okkar bar
margt á góma, sem mér er enn
rikt i minni.
Ekki voru vegir Vestfjarða
glæsilegir á þessum árum, jafn-
vel ekki alveg hættulausir.
Grjóthrun i Óshlið og viðar, auk
snjóflóðahættu á Breiðadals-
heiði, kenndu okkur að fara var-
lega. En miklum þröskuldi i
samgöngum Vestfjarða hafði
Hermann rutt úr vegi, áður en
okkar ferðir hófust, er hann sem
vegamálaráðherra lét gera
bráðabirgðaveg um Þing-
mannaheiði, og opnaði með þvi
samgönguleið vesturhéraðanna
við landið.
Á ferðalögum var Hermann
sá aðgætnasti maður, sem ég
hefi átt samleið með, og hjá
honum fékk ég beztu kennsluna
i akstri, sem ég hef fengið. Ein
er sú leiðbeining hans, sem mér
er minnisstæðust? „Littu aldrei
af veginum framundan”. Þessi
regla er reyndar einkenni á
fjörutiu ára stjórnmálaferli
hans. Hann hugsaði fram i tim-
ann um velfarnað þjóðarinnar,
og hann sá lengra fram en
margiraðrir. Hann leit aldrei af
veginum fram undan. örlaga-
rikust mun þó framsýni hans
hafa oröið 1939, er hann beitti
sér fyrir þvi, sem forsætisráð-
herra að neita Þýzkalandi
nasismans um flugvallaaðstöðu
á Islandi. Þá hafði nasisminn
náð að sýkja hugarfar ýmissa
íslendinga. Lflriegt má telja, að
þessi örlagarika neitun hafi
bjargað þjóðinni frá böðlum
Hitlers.
Eins og þingmönnum ber að
gera, fórum við Hermann ár-
lega um Vestfjarðakjördæmi og
héldum fundi. Ekki var hann
alls kostar ánægður með það
hefðbundna fundaform, aö þing-
menn byrjuðu fundina með
framsöguræðum eða fyrirlestr-
um og töluðu að sjálfsögðu um
það, sem þeir töldu mestu
varða. Þessu vildi hann snúa
við, þ.e. að heimamenn byrjuðu
umræður og ræddu það, sem
þeim var efst i huga. Þannig
yrðu fundirnir meira i þágu
heimamanna. Þennan sið tók-
um við upp, og héldum honum
siðan.
Eitt sinn að vori til boðuðum
við Hermann fund á samkomu-
stað i sveit. Fundarformið var
eins og hér var nefnt. örfáir
menn komu á fundinn. Ástæðan
var sú, að sameiginleg
sauðfjársmölun fór fram i allri
sveitinni þennan dag. Þessir fáu
fundarmenn, sem ekki höfðu
áður átt viðræður við Hermann,
voru áuðsjáanlega mjög ánægð-
ir með viðræðurnar og nutu þess
i fámenninu að kynnast svo vel
manninum sjálfum og viðhorf-
um hans til þeirra eigin áhuga-
mála. Þannig leið fundartiminn
frá miðjum degi til miðnættis .
Að fundarlokum mælti Her-
mann: ,,Þetta var góður fundur
en fámennur”. Anzar þá einn
fundarmanna: „Guði sé lof að
ekki mættu fleiri”. Hann var
andstæðingur Framsóknar-
flokksins.
I annarri sveit heimsóttum
við stórbónda einna og sveitar-
höfðingja, sem hvorugur okkar
hafði áður séð. Þetta var eld-
heitur andstæðingur Framsókn-
armanna. Okkur var vel tekið
og veitingar fram bornar.
Hófust nú viðræður þeirra Her-
manns og bónda um heima og
geima, en ekki var minnzt á
pólitisk málefni. Stöðugt glaðn-
aði yfir bónda og þegar við
kvöddum hann að lokum á hlað-
inu, segir hann við Hermann:
„Ég var búinn að heita þvi, að
ef. ég hitti þig að máli einhvern-
tima, skyldi ég lesa rækilega
yfir þér. Nú held ég að veröi
eitthvað minna um það, og ég
þakka þér fyrir komuna.”
Þetta eru aðeins sýnishorn af
þvi, að virðingu og vinsemd
ávann Hermann sér hvarvetna,
er hann kom. Engum duldist
þekking hans og gáfur, hófsemd
og sanngirni, hvort sem i hlut
áttu stuðningsmenn hans eða
andstæðingar. Þess vegna fór
vegur hans vaxandi þvi meir,
sem hann fór viðar um byggðir
Vestfjarða. Þaðvarháttur hans
að forðast fullyrðingar i vafa-
sömum málum, og aldrei heyrði
ég hann lofa mönnum einu eða
neinu, þótt eftir væri leitað.
Hann vildi engan svikja. En
menn treystu honum engu að
siður. Þeir höfðu það á tilfinn-
ingunni, að væri hann máli
hlynntur, myndi hann fylgja þvi
fram. Þessi meðvitund þeirra
var meira virði en „handsöl
annarra manna”.
Ekki voru viðræður
Hermanns við Strandamenn að
öllu leyti með sama blæ og við
aðra Vestfirðinga. Þegar Vest-
firðingar urðu að einu kjördæmi
1959, var hann búinn að vera
þingmaður Strandamanna i
tuttugu og fimm ár. Hann þekkti
persónulega flesta sýslubúa,
hafði unnið að hagsmunamálum
þeirra sem þingmaður og ráö-
herra staðiðmeð þeim i mótbyr
sem meðbyr og var i þeirra
augum heimamaður. Viðræður
hans við þessa gömlu, grónu
vini gátu þvi eðlilega ekki. að
formi til orðið með sama hætti
og þegar hann ræddi við ókunn-
uga. Það var þvi likast sem
hann væri kominn heim, er
komið var norður fyrir Holta-
vörðuheiði.
Hermann stóð i eldlinu stjórn-
málanna um fjörutiu ára skeið.
Á honum stóðu vopn andstæð-
inganna með litlum hléum. En
vopnin bitu ekki. Svo var fyrir
að þakka málstað hans og
frammistöðu. En þrátt fyrir þau
pólitisku átök átti hann traust
margra andstæðinga sinna, og á
viðreisnarárunum buðu þeir
honum sendiherraembættið i
Kaupmannahöfn, en hann af-
þakkaði boðið.
Á haustmánuðum 1958 varð
ekki samstaða innan rikis-
stjórnar Hermanns um viðnám
við verðbólgu. Þá baðst hann
lausnar fyrir ráðuneyti sitt, en
það var hið siðasta, er hann
hafði myndað. Þetta hafa sumir
flokksmenn hans láð honum. En
hann átti það rika ábyrgðartil-
finningu. að vilja ekki sitja að
völdum valdanna vegna með
óleyst vandamál. Hann lét þvi
andstæðingunum eftir völdin.
þeim sem komu i veg fyrir úr-
ræði hans. Hann fylgdi regl-
unni: ..Littu aldrei af veginum
fram undan”.
Þegar Hermann Jónasson
hefur nú lokið dagsverkinu. á
hann að baki mikiö og gifturikt
ævistarf, landi og þjóð til vel-
farnaðar. En hann var ekki einn
að verki. önnur hönd hans var
eiginkona hans. frú Vigdis
Steingrimsdóttir. er var honum
sá ráðgjafi. skjöldur og skjól. er
enginn fær metið.
Við hjónin flytjum frú Vigdisi.
börnum hennar, tengdabörn-
um og barnabörnum innilegar
samúðarkveðjur okkar.
Sigurvin Einarsson
I