Tíminn - 06.02.1976, Qupperneq 10

10
TÍMINN
Föstudagur 6. febrúar 1976.
Breyting á framleiðsluráðslögum landbúnaðarins:
Gera þarf dreifingu mjólkur sem ódýrasta,
en tryggja að öllum standi hún til boða
HALLDÓR E. Sigurðsson land-
búnaðarráðherra mæltii gær fyr-
irfrumvarpitillaga um breyting-
ar á lögum um Framleiðsluráð
landbúnaða'rins. 1 ræðu ráðherra
kom fram, að þær breytingar,
sem frumvarpið felur i sér, eru
aðallega þessar:
t. Taka þarf upp verðskráningu á
mjölk, rjóma, skyri og öðrum
skyldum vörum i heildsölu.
Álagning i smásölu veröi einnig
ákveðin á þessum vörum.
Sex-manna-nefnd ákveði þetta.
2. Einkaréttur MS og m jólkurbúa
til sölu á mjólk, rjóma, skyri og
öðrum skyldum afuröum nái nú
til heildsöludreifingar, en hann
náði áður til smásöludreifingar
einnig.
:i. Taka skal sérstakt losunar-
gjald við hverja afhendingu á
mjólk, rjóma, skyri og öðrum
skyldum vörum, er
sex-manna-nefnd ákveður. Þetta
er gert til að spara óþarfa dreif-
ingarkostnað og á sér hliðstæður
við dreifingu á mjólk, t.d. í Svi-
þjóð.
4. Heimilt er að selja mjólk i al-
mennum matvöruverzlunum, er
uppfylla kröfur um hreinlæti og
annan aðbúnað. Að sjálfsögðu
hafa m jólkursamlögin sama rétt
og er til að stofnsetja eða reka
mjólkurútsölustaði.
5. Hagsmunir neytenda eru
tryggðir svo sem verða má með
ákvæðum um, að óheimilt sé að
stöðva mjólkurútsölu til að krefj-
ast hærri sölulauna en
sex-manna-nefnd ákveður, og
þær verzlanir, er fá leyfi til
mjölkursölu, skulu einatt hafa
nægt magn mjólkurvöru á boð-
stólum.
C. Ákvæði um flutning á mjólk til
dreifbýlis, þar sem framleiðslu-
skortur er, eru mun ákveðnari en
áður til að tryggja neytendur
gagnvart vöntun á þeirri vöru á
þessum svæðum.
7. Gerðar eru almennar breyt-
ingar á verðmiðluná búvörum,til
að tiyggja umfram það sem er,
að bændur fái sama verð fyrir
sömu vöru. Nær einkum til fjár-
magnskostnaðar i sláturhúsum
og mjólkurbúum, en einnig til
flutningskostnaðar. Jafnframt
þessu er stefnt að þvi að koma á
hentugri verkaskiptingu milli
vinnslustöðvanna gegnum verð-
miðlunina.
Akvæði i frumvarpinu er um að
framleiðsluráði sé heimilt að taka
verðjöfnunargjald af bændum, til
að mæta halla ef verður við út-
flutning á búvörum og útflutn-
ingsbætur skv. núgildandi lögum
nægja ekki.
t GÆR mælti Halldór E. Sigurðs-
son landbúnaðarráðherra fyrir
fjórum stjórnarfrumvörpum um
landbúnaðarmál. Hér á siðimni
hefúr verið sagt frá frumvarpi
um Framleiðsluráð landbúnað-
arins, sem ráðherra mælti fyrir i
neðri deild.
t efri deild mælti hann fyrir
frumvarpi um flokkun og mat
ullar, og öðru um flokkun og mat
á gærum. 1 ræöum ráðherra kom
fram, hve mikinn þátt iönaðar-
vörur úr ull og gærum eiga i út-
flutningsiðnaði tslendinga, og
miða frumvörpin að þvi að bæta
meðferð á þessu mikilvæga hrá-
efni.
Fjórða frumvarpið um land-
búnaðarmál var frumvarp um af-
réttarmálefni, fjallskil og fleira.
Þá mælti Matthias A. Mathie-
sen fjármálaráðherra fyrir
frumvarpi um skráningu og mat
fasteigna.
t öðrum tilvikum en þessu
reiknast verðjöfnunargjald til
dreifingarkostnaðar og leggst við
verð varanna.
Þá kom fram i ræðu ráðherra,
að nefnd, sem unnið hafði að
könnun á dreifingu og sölu mjólk-
ur, og nefnd sem skipuð var 1973,
hafði skilað áliti fyrir árslok þess
árs. Fyrirhugað var að þær tillög-
ur fylgdu heildarendurskoðun á
lögum um Framleiðsluráð land-
búnaðarins o.fl. nr. 101/1966, sem
hefur verið i undirbúningi. Vegna
þess dráttar sem þar hefur orðið
á og ekki er endanlega fyrirséð
hver verður, þykir ekki rétt að
biða með þessa breytingu lengur
en orðið err'Pvi til staðfestingar
er eftirfarandi fundarsamþykkt
stjórnar Mjólkursamsölunnar frá
6. nóv. sl.: „A fundi stjórnar
Mjólkursamsölunnar i gær þ. 6.
þ.m., var rætt um breytingu þá,
sem fyrirhugað var að gera á
Framleiðsluráðsiögunum og þó
sérstaklega um mjólkursölumál-
ið.
Stjórnarmenn eru sammála um
Halldór E. Sigurðsson
að leiða þurfi mjólkursölumálið
til lykta sem allra fyrst, enda þótt
aðrar breytingar á framleiðslu-
ráðslögunum verði ekki gerðar
samtimis.”
Ráðherra rakti einnig i ræðu
sinni þróun mjólkursölu á Islandi
og þær breytingar, sem urðu við
setningu mjólkursölulaganna
1934. Aður en þau lög voru sett,
var það mikill fjöldi verzlana,
sem dreifði mjólk, og dreifinga-
kostnaður var óeðhlega hár og fór
vaxandi, en hlutur bænda fór
minnkandi. Hefði dreifingakostn-
aðurinn lækkað til muna við setn-
ingu mjólkursölulaganna.
Siðan þá hefði orðið hægfara
þróun i verzlunarháttum fólks.
1973 var talið, að útsölustaðir á
dreifingarsvæði Mjólkursamsöl-
unnar væru 139. Þar af voru 70
búðir samsölunnar, en auk þess
var mjólk seld i 52 verzlunum
kaupmanna og 17 samvinnu-
verzlunum.
Nú þætti rétt að færa verzlun
mjólkur ennþá meira i almennar
verzlanir.
Þá sagði ráðherra:
,,Að sjálfsögðu hafa mjólkur-
samlög sama rétt og áður til að
selja mjólk i smásölu. Enda getur
sú aðstaða skapazt, að verzlanir á
svæði, sem mjólkurútsala þarf að
vera á, sæki ekki um að selja
mjólk eða uppfylli ekki skilyrði
heilbrigðisyfirvalda, og þörfum
fólksins þvi ekki fullnægt.
Reynslan sýnir, að erfitt er að
setja fasta reglu með lögum, sem
Frh. á bls. 15
Gunnlaugur Finnsson:
TAFIR Á ENDURSKOÐUN LAND-
BÚNAOARLAGANNA EIN ORSÖK
BYGGÐARÖSKUNARINNAR
Hér" verða birtir kaflar úr
ræðu Gunnlaugs Finnssonar
alþingismanns, sem hann flutti
við fyrstu umræðu um breyting-
ar á lögum um Framleiðsluráð
landbúnaðarins. í upphafi ræðu
sinnar gat þingmaðurinn um
landbúnaðarfrumvörp þau, sem
lögð voru fram í tíð vinstri
stjórnarinnar, en þar var um
gagngera endurskoðun á gild-
andi lögum um Framleiðsluráð
landbúnaðarins, verðskráningu
og sölu á landbúnaðarvörum að
ræða. Frumvarp þetta varð
aldrei að lögum, þvi aö ekki
náðist samstaða um ýmis efnis-
atriði þess. Siðan sagði þing-
maðurinn:
— Þá mun hafa komið upp sú
krafa, að rjúfa tengsl milli
launa bænda annars vegar og
svokallaðra viðmiðunarstétta
hins vegar. Þessi viðmiðun
hefur verið nokkurt haldreipi i
kjarabaráttu bænda, enda þótt
hún hafi aldrei staðizt i raun.
Bezta hlutfall, sem mér er
kunnugt um, er að laun bændá
hafi náð 86% af launum við-
miðunarstéttanna, en þetta
hefur sveiflazt allt niður i 65%.
Arið 1974 var þetta hlutfall
77,8%.
Bændur fá laun sin ekki
fyrr en árið eftir að
þeirra er aflað
Við þetta bætist svo, aö bænd-
ur einir stétta fá laun sin ekki
greidd fyrr en áriö eftir að
þeirra er aflað.
Enn þá er áðurnefnd krafa
uppi. Hún hefur komið upp I
sambandi við yfirstandandi
kjarabaráttu daglaunafólks. Eg
þykist gera mér grein fyrir
þeim erfiðleikum, sem verka-
maðurinn á við að striða til að
láta laun sin nægja fyrir
nauðþurftum. En ég get ekki
látið hjá liða að lýsa vanþóknun
minni á þeirri kröfu forsvars-
manna verkalýðshreyfing-
arinnar, að vandamál þeirra
verði leyst á kostnað þeirra
stétta erfiðismanna, sem annast
framleiðslu á landbúnaðarvör-
um.sem sér landsmönnum fyrir
brýnustu neyzluvörum og hrá-
efni til þýðingarmikils iðnaðar,
Gunnlaugur Finnsson
sem m.a. skapar með ári hverju
siauknar gjaldeyristekjur.
En ég leiði hjá mér að ræða
þau mál nánar nú. Þar munu
réttir aðilar standa fyrir sinu á
réttum tima.
Yfirstjórn landbúnað-
arins þarf að hafa
meiri áhrif
Siðan áðurnefnt frumvarp var
lagt fram, svo og áður, hefur
verið uppi hörð gagnrýni á
stefnuna i landbúnaðinum.
Löggjafinn hefur þó ekki fallizt
á að veita stofnunum landbún-
aðarins auknar heimildir til
stjórnunaraðgeröa innan -land-
búnaðarins, þannig að yfir-
stjórn hans geti haft áhrif á þró-
un landbúnaðarframleiðslunnar
bæði á einstaka þætti hennar
sem og héraðsbundna þróun.
Mismunurinn milli
héraða
Þessu næst ræddi þingmaður-
inn um þaö hlutfall, sem væri
milli sauðfjár og nautgripaaf-
urða og hvernig einstakir lands-
hlutar hefðu stundum orðið illa
úti vegna lagaákvæða, en sagði
siðan:
— í núgildandi lögum er það
meginsjónarmið staðfest að
sama verð skuli gilda til bænda
um land allt. Spyrja má, hvort
það eitt fullnægi réttlætinu, að
ekki sé heimilt að vikja frá
þessu meginsjónarmiði. Þá
hugsun vantar að útfæra I lög-
um, að jafnhliða þvi að allir
bændur skuli fá sama verð fyrir
framleiðslueiningu, skulu þeir
standa nokkurn veginn jafnfætis
varðandi framleiðslukostnað,
þótt ekki sé tekið tillit til veður-
fars eða ræktunarskilyrða.
Nú er ekkert tillit tekið til þess
geysilega munar, sem er á verði
rekstrarvara I ýmsum héruð-
um. Engin lagaheimild til jöfn-
unar. Enginn möguleiki til
niðurgreiðslu á frumstigi fram-
leiðslunnar.
Ég leyfi mér að nefna eitt
dæmi um þennan aðstöðumun.
Verulegur verðmunur er á
fóðurmjöli, eftir þvi hvort það
er sekkjað eða ósekkjað. Fleiri
atriði koma þar til. I athugun,
sem gerð var i nóvember s.l.
kom í ljós að verðmismunur á
nokkrum tilteknum verzlunar-
stöðum var allt að 9.400 kr. á
hverja lest.
Með öðrum orðum, bóndi sem
býr með 20 kýr við lakari skil-
yrðin og gefur 16 lestir af fóður-
bæti á ári, sem er mjög litið,
þyrfti að greiða hvorki meira
eða minna en 150.400,00 kr. i
fóðurbætiskostnað umfram
þann, sem keyptur er á hag-
stæðara verði. Þetta eina atriði
rýrir afkomu hans um eigi lægri
upphæð. Þó hér sé aðeins nefnt
eitt dæmi er það e.t.v. það
mikilvægasta.
Orsök
byggðaröskunar
Ég dreg þetta fram hér vegna
þess, að hér er komið að einum
þætti af fleiri, sem skýra
raunverulega orsök á búsetu-
röskun i sveitum landsins. Hún
er staðreynd; hvort sem menn
vilja gera sér grein fyrir or-
sökunum, eða ekki og taka á
þeim.
1 þvi frumvarpi, sem lagt var
fram i tið vinstri stjórnarinnar
og áður var að vikið, voru fjöl-
mörg umbótaatriði. M.a. atriði
sem heimila skyldustofnunum
landbúnaðarins og fleiri aðilum
stjórnunaraðgerðir i jafnvægis-
átt.
Þessu næst rakti þingmaður-
inn ýmsar þær greinar frum-
varpsins, sem miðuðu að þvi að
tryggja búsetu og efla landbún-
aðinn, jafnframt þvi sem frum-
varpið miðaði að þvi að beina
framleiðslu landbúnaðarins að
þeim greinum hans, sem væru
hagfelldastar og samrýmdust
bezt þörfum þjóðarinnar.
Það frumvarp, sem nú lægi
fyrir gerði ráð fyrir nokkrum
minniháttar breytingum I anda
áðurgreinds frumvarps, en
meginefni þess mætti hins veg-
ar rekja til frumvarps, sem flutt
var af allt öðrum aðila og
fjallaði um breytt fyrirkomulag
á sölu og dreifingu mjólkur og
mjólkurafurða. Það frumvarp
var sagt flutt að kröfu neytenda.
Siðan sagði þingmaðurinn:
— Það er sjálfsagt fyrir sölu-
félög bænda að koma til móts
við neytendur eins og kostur er
og taka mið af breyttum
aðstæðum. En það er rétt, að
neytendur geri sér grein fyrir
þvi strax i upphafi, að mjög
hæpið er, að það tákni lægra
verð, sé horft fram I timann.
En úr þvi að framleiðsluráðs-
lögin eru opnuð á annað borð
treysti ég mér ekki til þess að
standa að þessum breytingum
einum, ef ekki fást fram umbæt-
ur, sem skipta sköpum fyrir
ákveðna þætti framleiðslunnar i
vissum héruðum.
Mjóikurskorturinn
á Vestfjörðum
Þessu næst ræddi þingmaður-
inn um mjólkurskortinn, sem
stöðugt yrði meira vandamál á
Vestfjörðum og vandamálið þvi
brýnast þar. Vakti hann athygli
á, að slikt ástand gæti komið
upp i öðrum héruðum landsins
siðar.
Svo og vakti hann athygli á
hinum mikla flutningskostnaði
á mjólk til þessara landshluta
og óöryggið vegna tafa á sam-
göngum. Þá benti hann á, að
samdrátturinn i mjólkurfram-
leiðslu á Vestfjörðum hefði orð-
ið 6,2% á siðasta ári. Siðan sagði
þingmaðurinn:
— En málið á sér miklu fleiri
hliðar. Það er ekki siður alvar-
legt fyrir kauptúnin á þessu
svæði, en þá tiltölulega fáu
Frh. á bls. 15