Tíminn - 24.02.1976, Qupperneq 6

6
TÍMINN
Þriöjudagur 24. febrúar 1976
Einar Ágústsson utanríkisráðherra:
Slit stjórnmálasambands við
Breta ætti að færa öðrum þjóðum
heim sanninn um alvöru okkar
ÍRÆÐU þeirri, er Einar Agústs-
son utanrfkisráðherra flutti i gær-
kvöidi, er vantraust á ríkisstjórn-
ina var til umræðu, geröi hann tvö
máleinkum að umræðuefni, land-
helgismálið og efnahagsmálin.
Vék Einar Agústsson fyrst að
landhelgismálinu og sagði m.a.:
„Það var auðvitað gefið mál, að
einhliða útfærsla islenzku land-
helginnar i 200 sjómilur mundi
mæta verulegri andspyrnu. Hitt
höfðu menn nokkra von um, að
hafréttarráðstefnan mundi ekki
dragast svo sem raun hefur á orö-
ið. Framsóknarflokkurinn beitti
sér þess vegna fyrir þvi, að út-
færslan skyldi gerast siöari hluta
árs 1975, en ekki fyrir árslok 1974
eins og margir höfðu haft á orði.
En þær vonir, sem Islendingar
bundu við lok hafréttarráðstefn-
unnar rættust sem kunnugt er
ekki, og m.a. vegna ástands fisk-
stofnanna gátum við ekki dregið
útfærsluna. Skapaðist þvi fljót-
lega á miðunum það ástand, sem
við öll þekkjum.
Eftir að skýrsla Hafrannsókn-
arstofnunarinnar var birt, fékkst
staðfesting á þvi, sem menn
hafði raunar áður grunað, að
fiskstofnanirá miðum okkar voru
i yfirvofandi hættu vegna ofveiði.
Brýnasta verkefni okkar íslend-
inga og þar með rfkisstjórnarinn-
ar hlaut þvi að vera það að
vemda þá með öllum tiltækum
ráðum. Rikisstjórnin og stuðn-
ingsflokkar hennar litu svo á, að
raunhæfasta friðunaraðgerðin
fælist i þvi að semja um miklar
aflatakmarkanir við þær þjóðir,
sem undanfarið hafa veitt á
þessum miðum. Þvi var samið
við Belga um 6 þúsund tonna árs-
afla og Vestur-Þjóðverja um
veiðar á þeim fiskstofnum, sem
helzt væru taldir þola veiðarnar,
þ.e. ufsa og karfa og nú eru i
undirbúningi samningar við
Norðmenn og Færeyinga um
miög takmarkað aflamagn til
skamms tima.
Samningar alla tíð
útilokaðir vegns
vegna afstöðu Breta
Ég leyfi mér aö varpa fram
þeirri spurningu, hvernig menn
héldu, að ástandið væri á miðun-
um, ef við værum i ófriöi við allar
þessar þjóðir og hvort mönnum
finnist ekki, að Landhelgisgæzlan
hafi nóg að gera eins og er að
berjast við brezku landhelgis-
brjótana, þótt hún þyrfti ekki til
viðbótar aðgæta allra hinna lika.
Auk þess hafa þessir takmörk-
uöu samningar einnig þá þýðingu
samkvæmt okkar mati, að þeir
sýna umheiminum að Islendingar
eru ekki svo einráðir, að ómögu-
legt sé við þá að semja og mun
það vafalaust hafa heillavænleg
áhrif á niðurstöður hafréttar-
ráöstefnunnar, sem væntanlegar
eru síðari hluta þessa árs.
Gsal-Reykjavik — A laugardag
hófst hlaup f Jökulsá á Fjöllum
og flæddi áin viða yfir bakka
sina. Einna verst varð ástandið
við Skóga i öxarfirði, en þar
flæddi inn I flest hús. Skemmdir
urðu þó óverulegar að sögn Jóns
Ólafssonar, bónda á Skógum 1.1
gærmorgun var hlaupið I Jök-
ulsá I rénun og um hádegisbil
var talið að áin væri orðin svip-
uð að vatnsmagni og áður en
hlaupiö hófst.
Ég dreg enga dul á það og hef
aldrei gert, að ég hef talið að
raunhæfasta friðunaraðgerðin
gagnvart Bretum hefði einnig átt
að geta náðst eftir samningaleið-
inni. Mér er ljóst að um þetta eru
mjög skiptar skoðanir meðal
fólks i landinu og vel má vera, að
þeir séu fleiri, sem vilja enga
samninga. En hitt er svo annað
mál, að ég hef aldrei verið þeirrar
skoðunar i þeim viðræðum, sem
farið hafa fram við Breta, að þeir
hafi getað fallizt á neitt viðunandi
aflamagn og að þess vegna hafa
samningar alla tið verið útilokað-
ir.
Það olli mér vægast sagt
vonbrigðum,þegar Hattersley sá,
sem nú fær vart vatni haldið út af
áhyggjum af framtið islenzku
rikisstjórnarinnar, skyldi haldinn
þeirri blindu i samningaviðræð-
um okkar, að unnt væri að fram-
lengja samninginn frá 1973 þvi
sem næst óbreyttan á sama tima,
sem brezkir fiskifræðingar féllust
i öllum meginatriðum á niður-
stöður islenzkra starfsbræðra
sinna um ástand þorskstofnsins.
Þá þegar var ljóst að Bretar
höfðu ekkert lært og samningar
við þá mundu verða erfiðir.
Þegar svo Bretar bættu gráu
ofan á svart með þvi að senda inn
herskipin, auka togaraflotann og
skipuleggja smáfiskveiðar á al-
friðuðu svæði var sýnt, að slikir
samningar kæmu ekki til greina.
Þess vegna höfum við nú slitið
stjórnmálasambandi við þá. Það
er vissulega alvarleg aðgerð, en
hún var óhjákvæmileg eins og
málin stóðu og ætti að færa öðrum
þjóðum heim sanninn um það, að
okkur er full alvara i þessu máli.
Fiskverndunar-
aðgerðir okkar
koma fleiri þjóðum
til góða
Það má vel vera, að stjórnar-
andstæðingar heföu treyst sér til
að halda betur á þessum málum
en við höfum gert, en ég efast
stórlega um, að ástandið væri
betra, þótt þeirra ráðum hefði
verið fylgt og alla vega hafa þeir
nú fengið sitt indæla striö. Við
skulum vona, að þetta fari allt
vel, og ég er sannfærður um, að
við vinnum sigur að lokum, það er
bara að hann verði ekki of dýru
verði keyptur.
Bent hefur verið á það i blaða-
greinum hér af a.m.k. einum
manni, að við erum með fisk-
vemdunaraðgerðum okkar ekki
einvörðungu að sjá eigin hag
borgið, við erum jafnframt að
vernda matvælaframleiðsluna
fyrir hungraðan heim. Undir
þetta vil ég taka og hverjir ættu i
rauninni að skilja þetta betur en
Bretar, eða eru þejr e.t.v. búnir
að gleyma þvi hvað íslandsfisk-
urinn reyndist þeim mikil búbót á
KIll við Skóga hefur sem
kunnugt er valdið bóndanum á
Skógum I verulegum óþægind-
um i vetur og rann vatn um tima
bæði inn I fjárhús og hlöðu á
bænum. Jón bóndi flutti þvl allt
fé sitt Ur húsunum og var nú ný-
búinn að taka þaö aftur heim, er
hlaupið hófst i Jökulsá, en áður
hafði tekizt að grynnka mjög á
vatninui Skógakilnum með þvi
að ræsa þaö til sjávar.
— Við hlaupiö i ánni varö
styrjaldarárunum, þegar islenzk-
ir sjómenn hættu og fórnuðu lifi
og limum til að færa þeim björg-
ina heim?
Ég hef nú i stórum dráttum lýst
þvi, sem gerzt hefur i landhelgis-
málinu og segi að lokum að rikis-
stjórnin hefur ekkert að fela og
ekkert að skammast sin fyrir i
sambandi við það, og ég er sann-
færður um það, að þjóðin skilur
þetta þegar hún athugar málið i
ró og næði og án áhrifa frá æs-
ingamönnum, sem nota vilja
þetta lifshagsmunamál okkar i
annarlegum tilgangi.
Hvað vi Ija þeir
skera niður?
Um efnahagsmálin vil ég segja
það, að skylt er að játa að ýmis-
legt hefur þar farið á annan veg
Einar Agústsson
heldur en menn hefðu kosiö og er
þá fyrst að nefna veröbólguna,
sem hefur ætt áfram með ógnar-
hraða. Þó ber að hafa i huga að
siðustu mánuðina hefur tekizt að
veita henni talsvert viðnám og
riður þvi á miklu að ekkert verði
gert, sem eykur snúningshraðann
að nýju. Þá er þess og að gæta að
viðskiptakjör okkar hafa versn-
að og aflabrögð miðað við sókn og
tilkostnað minnkaö. Auðvitað
rýrir þetta tekjur þjóðarheimilis-
ins og þaö lýsir þvi ekki miklu
raunsæi að halda þvi fram, að allt
geti verið óbreytt, aliir geti haft
jafn mikla peninga til ráðstöfunar
og enginn þurfi að slaka á kröfun-
um i neinu. Stjórnarandstæðingar
klifa á þvi sýnkt og heilagt að
fjárlögin séu alltof há og þau beri
að lækka til þess aö fólk geti haft
meira fé til ráðstöfunar. Þessir
menn vita þó vel að yfirgnæfandi
hluti fjárlaganna gengur til óhjá-
kvæmilegra útgjalda eöa hvaða
liðir eru það, sem helzt ætti að
skera niður? Eru það framlög til
heilsugæzlu? Eru það framlög til
menntunar? Eru það ef til vill
laun opinberra starfsmanna?
ástandið hér verra en nokkurn
tima áður, sagði Jón I samtali
við Timann I gær. — Við notuð-
um dælur til að dæla vatninu Ur
húsunum, og skemmdir uröu
sem betur fer ekki sórvægiieg-
ar. Vatn komst I flest hús, en þó
slapp ibúðarhúsiö alveg.
Að sögn Jóns náði hlaupið i
Jökulsá hámarki seint á sunnu-
dagskvöld, en hins vegar kvaö
hann vatnið i Skógakilnum
lækka hægt, þó Jökulsáin væri
Eða niöurgreiðslurnar, kannski á
að hætta þeim, það mundi e.t.v.
bæta hag fólksins. Svo eru trygg-
ingarnar. Þær eru hár liður.
Stjórnarandstæðingar telja lik-
lega að þær megi að skaðlausu
spara. Þá eru það verklegar
framkvæmdir. Þær eru sjálfsagt
of miklar að mati þessara ágætu
manna. Ég gæti auðvitað nefnt
fleiri liði, svo sem dómgæzlu og
réttarfar. Það er eflaust óþarfur
flýtiráþeim málum. Hitt kann að
vera rétt að eitthvað megi draga
úr öðrum þáttum hins opinbera
rekstrar, en ósköp er ég hræddur
um aö þær upphæöir, sem þannig
kynni að mega spara, dygðu
skammt til þess að brúa bilið.
Og enn eru gerðar kröfur á
hendur rikinu, ennþá vilja stjórn-
arandstæðingar auka — ekki
minnka — hlut rikissjóðs af tekj-
um manna. Hér rekur sig eitt á
annars horn I málflutningi stjórn-
arandstöðunnar.
Ríghalda í pensilinn
Það er óraunhæft að loka
augunum fyrir þeirri staðreynd,
að vegna versnandi viðskipta-
kjara og minna aflamagns hefur
fjárhagsstaða þjóðarbúsins
versnaðundanfarin2 ár, og þegar
undirstaðan bilar verður yfir-
byggingin að minnka i bili.
Mér kemur i hug gömul saga.
Maður nokkur var aö mála geð-
veikrahæli og stóð i stiga. Þá
kemur vistmaöur til hans og hug-
ar vandlega að þvi hvað verið er
að gera. Segir svo allt i einu viö
málarann: Haltu þér fast I pensil-
inn þvi nú tek ég stigann.
Athæfi stjórnarandstæðinga
minnir á þessa hugsun, þeir rig-
halda i pensilinn þótt stiginn sé að
fara. Raunsærra væri að játa
staðreyndum og leggja lið sitt til
að komast út úr þeim erfiðleik-
um, sem við er að etja. En e.t.v.
er það til of mikils mælzt af nú-
verandi stjórnarandstöðu að hafa
raunsæi aö leiðarljósi, en skylt er
þó að geta þess, að ekki eiga þeir
þar allir sama vitnisburðinn. Til
eru i þeirra röðum raunsæir og
góðviljaðir menn, sem ætla
mætti, að fúsir væru til gdðra
hluta en játa ber, að félagsskap-
urinn er þeim nokkuð erfiður.”
Er verkfallið ríkis-
stjórninni að kenna?
Siðar i ræðu sinni sagði Einar
Agústsson:
Ég vil svo að lokum minnast
meö örfáum orðum á þá staðhæf-
ingu stjórnarandstæöinga að
verkfall það, sem nú stendur yfir
sé rikisstjórninni að kenna. Ollu
meiri fásinnu hafa þeir tæpast
látið sér um munn fara og skal þó
viðurkennt að samkeppnin er
hörð.
komin i eölilegt horf.
— Þaö var heppiiegt að hér
hefur veriö gott veður og vatniö
þvi getað runnið óhindrað til
sjávar, sagöi hann.
— Hefur verið eitthvað um
jarðskjálfta siöustu dægur?
— Þaö er m jög lltiö um þá, en
þó fann ég einn i fyrrinótt. Þetta
er sem betur fer i mikilli rén-
un og auðvitaö vonar maður að
þessi jaröskjálftahrina sé liðin
hjá, sagði Jón Ólafsson
Er það virkilega meining þess-
ara manna, sem flestir telja sig
velunnara og verndara verka-
fólksins að fella beri samninga-
réttinn niður og taka upp þá aö-
ferð að rikið skammti launin með
lögum eða á annan hátt.
Það skal játað, að þessi aðferð
þekkist I ýmsum löndum, en satt
að segja hélt ég að islenzk verka-
lýðsfélög óskuðu ékki eftir henni.
Það er ósköp auðvelt fyrir
alþýðusamtökin og vinnuveitend-
ur að sameinast um að varpa
vandanum frá sér og gera kröfur
á hendur rikisvaldinu. En menn
þurfa þá jafnframt að átta sig á
þvi, að rikið er ekkert annað en
samfélag okkar allra, þessara
manna lika, og auknar byrðar
þess eru i reynd lagðar á alla
landsmenn, þar með talda aðila
vinnumarkaðarins.
Ef þeim finnst eitthvað
auðveldara að bera byrðarnar á
þann hátt að leggja þær fyrst á
rikið, sem siðan leggi þær á ein-
staklinga og félög, þá er það
auðvitað aðferð, sem hægt er að
skoða.
Verföll eru
allra tjón
En mér hefur virzt að verka-
lýðsfélögin að minnsta kosti vilji
ógjarnan afsala sér þeim samn-
ingsrétti, sem þau hafa aflað sér
á undanförnum árum oft með
miklu erfiði og gegnum stranga
baráttu. Þannig hefur það ævin-
lega verið þau ár, sem ég hef átt
sæti hér á Alþingi, að aldrei hafa
verkalýðsfélög brugðizt haröara
við heldur en þegar sett hafa
verið lög, sem höfðu það hlutverk
að ákvarða kaup og kjör. Er þess
raunar skemmst að minnast,
þegar sett voru lög um kaup og
kjör starfsmanna Aburðarverk-
smiðjunnar, að þá var gripið til
þess ráðs að meina þeim, sem
vildu vinna samkvæmt þeim, að
gegna störfum sinum.
Ég get vel skiliö þá afstöðu, aö
menn vilji standa vörö um
sanningsrétt verkalýðsfélaganna,
en þá verða menn lika að gera sér
grein fyrir þeim skyldum, er hon-
um fylgja og ráöa fram Ur vanda-
málunum sjálfir. Það mun diki
standa á rikisstjórn þeirri er nú
situr aö leggjast á sveifina til að
greiða fyrir lausn þessa verkfalls,
þegar raunhæf úttekt liggur fyrir
á þvi, hverjir samningar koma til
greina og hver hlutur rikisins á þá
að verða, til að endar nái saman,
en áður en aðilar samninganna
vita sjálfir, hvað þeir raunveru-
lega vilja eða neita að segja það,
er þess trauðla að vænta, að rikis-
stjórnin hafi mikil afskipti af
vinnudeildunni, enda minnist ég
þess að þegar fyrri rikisstjórnir
hafa verið með fingurinn i vinnu
deilunum hefur það mætt mis-
jafnlegum viðtökum, svo ekki sé
meira sagt. Mér segir svo hugur,
að verkfall þetta sé miðlungi
þokkað af öllum almenningi, sem
gerir sér grein fyrir þvi, aö verk-
föll eru allra tjón, einnig þeirra,
sem sagt er, að fái eitthvað út úr
þeim. Fólk er yfirleitt gagnrýnið
á þau vinnubrögð, sem tiðkazt
hafa og tiökast enn i þessum mál-
um og vill breytingar á þeim. All-
ir Islendingar sameinast þó i
þeirri ósk, að þeim mönnum, sem
i eldinum standa, megi auðnast
að vinna verk sitt þannig, að all-
ir geti eftir atvikum bærilega við
unað og að vinnufriöur geti orðið
á ný, þvi að islenzku þjóðarinnar
biða sannarlega svo mörg önnur
og mikilvæg verkefni að hún má
ekki við þvi að dreifa kröftun-
um.”
Vatn komst í flest húsanna að Skógum