Tíminn - 09.04.1976, Page 10

10
TÍMINN
Föstudagur 9. april 1976.
Einar Ágústsson um hafréttarráðstefnuna:
Átökin á íslandsmiðum
skapa vissa hættu á af-
skiptum sérstaks dómstóls
— er fjalli um ágreining íslendinga og og Breta.
AÞ-Reykjavík. — Eins og
fram kemur i forsiöufrétt/
lagöi Einar Ágústsson
utanrikisráðherra fram
árlega skýrslu sína um
utanríkismál á Alþingi i
gær. Skýrslan er mjög ítar-
leg og er rætt um einstaka
þætti í utanrikismálum is-
lendinga. M.a. er rætt um
hafréttarráðstefnuna í
Nlew York og störf hennar.
Lýsir utanrikisráðherra
yfir sérstökum áhyggjum
sinum vegna hugmynda
um sérstakan dómstól eða
sérstakar nefndir, er fjalli
um ágreining milii rikja.
Orbrétt segir ráðherrann i
skýrslu sinni: ..Sérstök athygli
beinist þá að kaflanum um lausn
deilumála. sem óneitanlega er.
nú i aukinni hættu eftir þau átök,
sem átt hafa sér stað á tslands-
miöum.”
Hér á eftir fer kafli sá i skýrslu
utanrikisráðherra, er fjallar um
hafréttarráðstefnuna.
,,A fundi ráöstefnunnar sem
hófst i New York 15. marz og mun
standa til 7. mai eru til umræðu
þeir þrir kaflar frumvarpsins að
hafréttarsáttmála, sem fyrir lágu
frá formönnum aðalnefndanna
þriggja svo og fjórði kaflinn, sem
forseti ráðstefnunnar hefir lagt
fram og fjallar um lausn deilu-
mála. Ekki er gert ráð fyrir, að
störfum ráðstefnunnar verði lokið
á þessum fundum. heldur verði
annar fundur að koma til og er
hann ráðgerður i Genf frá 15. júli
fram i septemberbyrjun. Standa
vonir til að á þessum siðari fundi
verði hægt að komast að heildar-
niðurstööu. þannig að undirritun
hafréttarsáttmála geti farið fram
i Caraoas skömmu siðar. Ekkert
verður þó fullyrt um. hvort sú
áætlun muni standast.
Störfin á New York-fundinum
fara fram á óformlegum fundum i
aðalnefndunum þremur, en auk
þess'i starfshópum, sem öll þátt-
tökuriki geta átt fulltrúa i. Mun
þá hver hópur ræða tiltekinn
málaflokk. Auk þess hefur Even-
sennefndin haldið reglulega fundi
og stöðugir fundir eru i hinum
ýmsu svæðahópum (Suður-Ame-
rika, Asia o.s.frv.) og i strand-
rikjahópnum. Málum verður
þannig smám saman þokað
áfram til afgreiðslu i aðalnefnd-
um og loks á allsherjarfundi. bar
sem öll málin eru nátengd og eiga
að leysast i heild, verður ekki um
það að ræða, að sérstakir þættir
séu afgreiddir öðruvisi en sem
liður i heildarlausn. Verður þá
aðallega um það að ræða að finna
máiamiðlanir i einstökum atrið-
um. Er þá liklegt að gefa þurfi
eftir á ýmsum sviðum, til að fá
önnur atriði tryggð og mun sú
hugsun ganga i gegnum alla
málaflokka og einnig milli þeirra,
en alls liggja nú fyrir ráðstefn-
unni um 400 greinar.
Enda þótt störf i undirbúnings-
nefnd hafréttarráðstefnunnar og
störf á ráðstefnunni sjálfri hafi
farið fram siðan 1970 (og varð-
andi alþjóðahafsbotnssvæðið frá
1967), hefur aldrei verið gripið til
atkvæðagreiðslna, heldur hafa
störfin miðazt við það að reyna að
ná endanlegri heildarlausn með
samkomulagi. Hafa þá allir gert
sér grein fyrir þvi, að enda þótt
e.t.v. væri hægt að ná 2/3 atkvæöa
lyrir ýmsum þáttum málanna
jafnvel einhvers konar heildar-
lausn, þá mundi sú lausn ekki
binda þau riki, sem ekki vildu
gerast aðilar að endanlegum haf-
réttarsáttmála. Það er einmitt
þess vegna sem allan timann hef-
ur verið unnið að þessum málum
með heildarlausn fyrir augum,
sem gæti hlotið stuðning sem
allra flestra. Verður þvi að hafa i
huga öll atriði málsins til þess að
hægt sé i ljósi þess að finna þann
farveg. sem allir eða flest allir
geta átt samleið i.
t stórum dráttum er aðstaðan á
ráðstefnunni nú þessi:
Alþjóða
hafsbotnssvæðið
Hér eru enn mikil átök um völd
fyrirhugaðrar hafsbotnsstofnun-
ar. bróunarrikin hafa alltaf vilj-
að, aðstofnunin sjái sjálf um hag-
nytingu auðlinda á svæðinu og
hafi þar algera yfirstjórn, en iðn-
þróuðu rikin hafa frá upphafi tal-
ið að stofnunin ætti aðeins aö út-
hluta leyfum til rikja eða fyrir-
tækja. Auk þess er mikill ágrein-
ingur um fyrirkomulag stofn-
unarinnar sjálfrar þ.e. samsetn-
ing einstakra deilda hennar,
þings, ráðs o.s.frv. og völd þeirra.
Ymsar málamiðlunartillögur
hafa verið ræddar og hefur málið
þokazt talsvert áfram. Er þá
jafnframt miðað við þaö bak við
tjöldin, að einhver afsláttur af
hálfu þróunarrikjanna komi til
greina til að tryggja réttindi i
sambandi við efnahagslögsög-
una. Inn i allt þetta blandast svo
spurningin um stærð svæðisins,
þar sem þau riki, sem viðáttu-
mikil landgrunn hafa, vilja hafa
yfirráö yfir þeim einnig utan 200-
milna svæðisins, en t.d. Afriku-
rikin vilja að svæðið utan 200-
milna verði eign alþjóðahafs-
botnsstofnunarinnar. Rætt er um
þá málamiðlun, að einhvers kon-
ar arðskipting komi til greina á
landgrunnssvæðinu utan 200-
milna, þannig að alþjóðahafs-
botnsstofnunin fái þaðan tekjur.
Væntanlega verður niðurstaðan
sú áður en lýkur, en allt hangir
þetta sem sagt saman.
Yfirráðasvæði ríkja
Hér koma til reglur um grunn-
linur, landhelgi, landgrunn og
efnahagslögsögu. Miðað er við
svipaðar grunnlinur og á 1958
ráðstefnunni. þ.á. m. beinar
grunnlinur, og allt að 12-milna
landhelgi. Þá er miðað við allt að
200-milna efnahagslögsögu er
taki til lifrænna og ólifrænna auð-
iinda i landgrunni og hafi. Hins
vegar eru mikil átök um nánara
efni efnahagslögsögu hugtaksins
og eru þar þrjár höfuöstefnur. t
fyrsta lagi, að strandriki hafi
mjög viðtæk réttindi, sem nánast
mundi þýða sama og landheigi. t
öðru lagi, að strandriki hafi að-
eins rétt til hagnýtingar auðlinda,
en að öll önnur réttindi tilheyri al-
þjóðasamfélaginu. 1 þriðja lagi
eru svo mismunandi blæbrigði af
millileiðum, þar sem átök eru
um, að hvað miklu leyti strand-
riki geti haft yrirráð yfir visinda-
legum rannsóknum og ráðstöfun-
um gegn mengun. A ráðstefnunni
er unnið eftir þriðju leiðinni og
reynt að finna milliveg er tryggi
bæði hagsmuni strandríkisins og
hagsmuni hins alþjóðlega sam-
félags af siglingafrelsi, o.s.frv.
Allt er þetta i deiglunni og mála-
miðlanir eru skoðaðar i samhengi
við aðra málaflokka. Hér koma
einnig til kröfur um réttindi ann-
arra rikja innan efnahagslögsögu
strandrikisins. Er þar aðallega
um að ræða kröfur frá landlukt-
um rikjum og landfræöilega af-
skiptum rikjum, sem ekki hafa
aðstöðu til að koma upp sliku
svæði hjá sér. Mikil átök eru um
þessar kröfur.
Reglur á hafinu utan
efnahagslögsögu
Hér kemur til endurskoðun á
reglum frá 1958 ráðstefnunni bæði
um siglingafrelsi, verndun fiski-
stofna, ráðstafanir gegn mengun
o.s.frv.
Umferð um sund
Mikið hefur þokazt i áttina til
samkomulags i þessu efni óg er
þar um að ræða jafnvægi milli
siglingafrelsis annars vegar og
hins vegar að tryggðir séu hags-
munir strandrikja. Vonir standa
til, að samkomulag geti náðst um
þetta atriði.
Lausn deilumála
t áðurnefndum kafla um lausn
deilumála er gert ráð fyrir mjög
viðamiklu kerfi varðandi lausn
deilumála og er þá gert ráð fyrir
sérstökum dómstóli og sérstökum
nefndum, er fjalli um ágreining.
Eins og nú standa sakir, er gert
ráð fyrir þvi i 18. grein þessa upp-
kasts, að ágreiningur varðandi
þau atriði, sem úrskurðarvald
strandrikisins nær til samkvæmt
samningnum, verði ekki borinn
undir þessar stofnanir nema sér-
staklega standi á. Uppkastið var
rætt á almennum fundi ráðstefn-
unnar 5. og 6. april en ekkert
verður fullyrt á þessu stigi um
það, hver niðurstaðan verður.
Uppkastið verður rætt lið fyrir lið
i sérstakri nefnd þar sem allir
eiga sæti.
Eins og áður segir eru öll þessi
mál enn i deiglunni. Aðalverkefni
islenzku sendinefndarinnar hefur
frá upphafi verið að vinna að
heildarlausn er tryggi yfirráð
strandrikis yfir auðlindum allt að
200-milum frá ströndum, þannig
að strandriki ákveði sjálft leyfi-
legan hámarksafla fiskstofna og
möguleika sina til að hagnýta
hann, svo og að úrskurður þriðja
aðila um ágreining i þvi efni komi
ekki til greina.
Hvað varðar öll önnur at-
riði er stefnan sú að hafa sam-
vinnu við aðrar sendinefndir um
alls konar málamiðlanir, er þoki
málum áfram áleiðis að þessu
höfuðmarki. Er þvi nauðsynlegt
af tslands hálfu að fylgjast sem
bezt með öllu sem er að gerast,
bæði á fundumogbakviðtjöldin og
taka þátt i hinum ýmsu starfs-
hópum og undirnefndum. Er það
feiknamikið starf, en árangurinn
hefur verið góður hingað til. Þetta
verður áfram verkefni islenzku
sendinefndarinnar og verður enn
að leggja höfuðáherzlu á að fyrir-
byggja það, að þau atriði, sem
okkur varða mestu, fari úr bönd-
um. Sérstök athygli beinist þá að
kaflanum um lausn deilumála,
sem óneitanlega er nú i aukirini
hættu eftir þau átök, sem átt hafa
sér stað á tslandsmiðum. Verður
sendinefndin að sjálfsögðu að
vaka vel á verðinum og láta engin
tækifæri ónotuð.
Frumdrög þau, sem nú eru til
umræðu, voru lögð fram eftir að
störfum siðasta fundar var lokið.
Hafa þau þvi enn ekki verið rædd
á ráðstefnunni. Hins vegar hafa
kaflarnir um landgrunn, ráö-
stafanir gegn mengun og visinda-
legar rannsóknir verið ræddir á
fundum Evensen-nefndarinnar og
munu þær umræður flýta fyrir
störfum ráðstefnunnar.”
Arekstrarnir á íslandsniið-
uni skapa aukna hættu á þvi,
aft ágreiningi Islendinga og
Hreta verfti visaft til sérstaks
dnnistóis.