Tíminn - 09.04.1976, Page 11

Föstudagur 9. april 1976.
TÍMINN
11
tjtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrfmur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingaslmi 19523. Verð I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr.lCOO.OO á mánuði. Blaðaprenth.f.
Við eigum líka land
Nú þegar páskavikan er fram undan og vor i nánd,
gæti það átt rétt á sér að nefna, að það eru ekki ein-
ungis aðrar þjóðir, sem eiga lönd, heldur eigum við
einnig land sjálf. Þetta land, sem við eigum, þekkja
ekki nema sumir til neinnar hlitar, og hefur þó guð
og eldur gert það svo úr garði, að i flestum lands-
hlutum er býsna margt, sem þess er vert að kynnast
þvi. Jöklaferð um páskana kann ef til vill ekki að
gefa Spánarferð eða ferð til Kanarieyja neitt eftir.
Að minnsta kosti mun fólk þar fjær mengun, hverr-
ar tegundar sem er, heldur en á sólarströndunum
margauglýstu.
Hér eru ferðaskrifstofur á hverju strái að kalla,
en starf þeirra virðist beinast að þvi næsta einhliða
að eggja fólk til ferða til Miðjarðarhafslanda á
staði, þar sem allt er krökt af fólki og harla margir
Islendingar hafa margsinnis komið á. Ekkert er til
sparað að gera þetta sem girnilegast með dýrum,
viðhafnarmiklum og ismeygilegum auglýsingum,
Aftur á móti fer litið fyrir auglýsingum frá þessum
fyrirtækjum, er beini huga fólks að heimalandinu
og þeim slóðum, þar sem sérkennilegastar eru og
liklegastar til þess að veita fólki yndi i leyfum
sinum.
Vitaskuld má ekki skilja þessi orð svo, að verið sé
að amast við öllum utanferðum. En of mikið má af
öllugera, og við erum i miklu gjaldeyrishraki. Þess
vegna væri að minnsta kosti þjóðhollara, ef ekki
hollara á fleiri vegu, að beina huga fólks eitthvað
meira en gert hefur verið að heimaslóðunum.
í sambandi við þetta er vert að vekja athygli á
þvi, sem gert hefur verið til þess að fjölmenn sam-
tök i landinu, verkalýðsfélög og opinberir starfs-
menn, gætu komið upp góðum húsum á fögrum
stöðum, þar sem fólk getur dvalizt með hóflegum
kostnaði, þegar þvi hentar. Á slika staði má einnig
sækja hvild og endurnæringu, tilbreytni og hress-
ingu, ekki siður en til Spánar, þar sem á ýmsu velt-
ur, hvað úr býtum er borið.
íslendingar eru óhófsþjóð. Sólarlandaferðirnar
svokölluðu hafa um langt skeið gengið mjög úr hófi
fram. Sitt eigið land hafa menn vanrækt, þrátt fyrir
viðleitni Ferðafélagsins og fleiri samtaka og nokk-
urra einstaklinga til þess að glæða ferðalög innan-
lands. Nóg á fólk þó yfirleitt af ökutækjum til þess
að komast leiðar sinnar, ef það kýs það fremur en
slást i einhvern hópinn, þótt það sé auðveldast, ef
komast skal á fáséða staði á torsóttum slóðum.
Ef fólk hugsar sig um: Skyldi Hornstrandaferð
gefa ferð til Kanarieyja nokkuð eftir? Eða hálendis-
ferð dvöl á Costa del Sol? Eða kynni ekki að vera
forvitnilegt að koma til Grimseyjar einu sinni á æv-
inni?
Það er um nóg að velja hér innan lands — ferðir,
sem ekki mæða á gjaldeyri, sem fenginn hefur verið
að láni.
Skot á Akureyri
Hvarflar það ekki að fólki, að reisa beri skorður
við sýningu kvikmynda i sjónvarpi og kvikmynda-
húsum, þar sem ekki gengur á öðru en skothrið,
manndrápum og ofbeldisverkum, festum til þess
eins á filmu að sýna eitthvað hroðalegt? Hver vill
lengur bera ábyrgð á hugsanlegri uppskeru af
þeirri sáningu? Dropinn holar steininn, og manns-
hugurinn getur verið veill og gljúpur.
Morð eru sennilega tiðari i Bandarikjunum en
nokkru öðru landi. Er það tilviljun, að einnig þar
eiga kvikmyndir af þessu tagi lengsta sögu?
Umbótaöfl ó Spóni
verða enn að bíða
ef komast á hjá blóðsúthellingum
Franco var i raun ekki einræðislierra Spánar, heldur tákn eða
persónugervingur þeirra afla, sem ráðið hafa þar lögum og iof-
um. Pauði hans hefur þvi litil áhrif, meðan samstarfsmenn hans
halda embættum sinum.
Myndin er af eiginkonu F'rancos og dóttur við líkkistu hans.
ÞEGAR Franco hers-
höfðingi og einsræðisherra
Spánar lézt, vöknuðu vonir
margra Spánverja um að
stjórnin tæki stefnu i átt til
framfara og aukins frelsis.
Eftir nær fjörutiu ára harð-
stjórn var þjóðin orðin lang-
þreytt, og raunar farið að
gæta nokkurs óróa meðal
hennar.
Fyrstu mánuðina eftir
valdatöku Juans Carlosar
konungs hélt von þessi lifi,
þrátt fyrir seinlæti rikisstjórn-
ar hans og litil ummerki raun-
verulegra breytinga á
stjórnarfari. Hvað eftir annað
endurtók Carlos loforð sln um
breytingar og úrbætur, en
ákvarðanir drógust á langinn
og hann virtist eiga i erfiðleik-
um méð að finna leiðina til
aukins lýðræðis.
INNAN ríkisstjórnar þeirr-
ar, sem hann setti á laggirnar,
eru aðeins þrir ráðherrar, sem
raunverulega eru hlynntir
breytingum á spænsku
stjórnarfari, þeir Manuel
Fraga innanrikisráðherra,
José Maria de Areila utan-
rikisráðherra, og Antonio
Garrigues dómsmálaráð-
herra. Þeir eiga við ramman
reip að draga þar sem eru
samráðherrar þeirra allir, svo
og þingið, sem aðeins er kjörið
að einum fimmta hluta. Jafn-
vel með stuðningi konungs
mega þessir þrir sin litils gegn
ákveðnum hægrimönnum
stjórnar og þings, þrátt fyrir
setu sina i valdamiklum ráðu-
neytum.
Fyrir nokkru höfðu þeir þó
fram breytingar, sem virtust
geta orðið nokkuð til batnaðar.
Tilkynnt var að stjórnmála-
legt frjálsræði yrði aukið,
starfsemi stjórnmálaflokka
yrði heimiluð, svo og að aflétt
yrði nokkuð höftum þeim, sem
hvilt hafa á boðun opinberra
funda og fjöldagangna. Sá
böggull fylgdi þó sakammrifi,
að flokkar kommúnista og
annarra róttækra vinstri-
sinna yrðu áfram bannaðir.
NÚ HEFUR hægrisinnum
innan stjórnarinnar þó tekizt
að koma i veg fyrir fram-
kvæmd þessara umbóta, sem,
þótt litlar megi virðast, voru
þó þær einu sem á bólaði. Til
þess notuðu þeir myndun Al-
þýðufylkingarinnar, sem eru
nýstofnuð samtök stjórnar-
andstöðuflokka á Spáni, meðal
annars kommúnista. Alþýðu-
fylking þessi er samskonar og
sú, sem árið 1936 vann sigur i
kosningum á Spáni, en vegna
þess sigurs hófu hægri menn,
undir forystu Francos,
borgarastyrjöldina, sem stóð
til ársins 1939 og lauk með
sigri og valdatöku Francos.
Nokkrir af helztu leiðtogum
Alþýðufylkingarinnar nú voru
handteknir, skömmu áður en
þeir náðu að kynna samtök sin
á blaðamannafundi, og nú
sitja fjórir þeir róttækustu
þeirra i varðhaldi og biða
réttarhalda yfir sér fyrir að
hafa reynt að grafa undan
stjórninni. beir af leiðtogun-
um, sem sleppt var aftur, hafa
lýst þvi yfir, að eftir þetta
komi vart til greina að viðræð-
ur við rikisstjórn Carlosar geti
átt sér stað, og þar með frið-
samleg lausn vandans.
ÞVI ER það, að þessi veik-
burða tilraun frjálslyndra afla
innan rikisstjórnar Spánar til
þess að greiða götu frelsis og
lýðræðis i landinu, hefur mis-
heppnazt. Hún hefur meira að
segja snúizt upp i kærkomið
vopn i höndum þeirra afla,
sem engar breytingar vilja,
enga röskun á stjórnarfari
landsins. Ofgaöfl til hægri,
bæði á þingi og i rikisstjórn,
virðast nú, sem fyrir dauða
Francos, hafa töglin og
hagldirnar, og nota sér það til
hins ýtrasta. Frá upphafi hafa
þessi öfl, Franco-sinnarnir,
gert konungi ljósa þá afstöðu
sina, að breytingar og umbæt-
ur yrðu aðeins heimilaðar að
svo miklu leyti sem þær ekki
högguðu núverandi stjórnar-
fari i landinu. Jafnvel þær litlu
breytingar, sem hingað til hef-
ur verið reynt að koma á, hafa
valdið sviptingum innan rikis-
stjórnarinnar, og jafnvel svo
miklum, að forsætisráðherra
landsins, Arias Navarro, hef-
ur einu sinni hótað afsögn.
Franco-sinnar beita nú fyrir
sig óróa þeim, sem rikt hefur i
landinu frá valdatöku Juans
Carlosar. Verkfallabylgjur
hafa gengið yfir, til óeirða hef-
ur komið hvað eftir annað, og i
átökum milli lögreglu og al-
mennings i kröfugöngum hafa
nokkrir fallið. Vilja Franco-
sinnar nú notfæra sér ástand
þetta til þess að herða
stjórnarfar i landinu enn
meira en orðið er, jafnframt
þvi að draga til baka öll loforð
Carlosar um umbætur. Þeir
hafa sýnt sig þess megnuga að
yfirganga frjálsræðisöflin i
landinu um sinn, og telja nú að
með stuðningi hers landsins og
lögreglu, geti þeir komið á
yfirborðsfriði á ný.
SIÐUSTU atburðir á Spáni,
meðal annars flótti tuttugu og
niu skæruliða úr fangelsi,
verða heldur ekki til þess að
auðvelda rikisstjórninni að
umbreyta stjórnarfari, sem
meðal annars felur i sér
breytingar á þingi landsins i
lýðræðisátt. Mikill hluti þing-
manna tilheyrir samtökum
fyrrverandi hermanna i
borgarastyrjöldinni, en þau
samtök eru mjög hægri sinnuð
og vilja halda fast við rikjandi
skipulag.
Illmögulegt er nú að spá um
frekari þróun mála á Spáni,
þótt vonir um breytt stjórnar-
far þar hafi að miklu leyti
brugðizt. Hitt má þó greina af
undanförnum atburðum, að
þeir sem héldu þvi fram að
dauði Francos, einn og út af
fyrir sig, myndi litil áhrif hafa
i landinu, höfðu rétt fyrir sér.
Franeo var I raun aðeins orð-
inn húgtak. Harðstjórinn á
. Spáni var ekki hann sjálfur,
heldur mennirnir umhverfis
hann, hægrisinnarnir sem
skipað höfðu sér i sveit um
hann og héldu öllum raun-
verulegum völdum i eigin
höndum. Franco var sam-
nefnari þeirra, einskonar per-
sónugervingur valdsins, en
fráhvarf hans eins hefur haft
litil áhrif.
ENN þann dag i dag eru
flest helztu embætti á Spáni i
höndum Franco-sinna, i hönd-
um þeirra, sem engar
breytingar munu þola meðan
þeir fá um ráðiö. Þessir menn
þurfa einnig að fara frá, áður
en raunverulegar framfarir
geta orðið á stjórnarfari
landsins. Ef til vill þurfa þess-
ir menn einnig að deyja, þvi
hver um sig er i embætti sinu
litill Franco — eða stór Franco
— sem framfylgir stefnu ein-
ræðisherrans af alhug.
Ef til vill hafa þeir réttast
fyrir sér, sem sagt hafa að
ekki hafi verið nóg að Franco
dæi og ekki sé heldur hægt að
taka út einhvern ákveðinn hóp
embættismanna, þar sem
framfarir og frelsi muni ekki
halda innreið sina á Spáni fyrr
en öli kynslóð Francos, öll sú
kynslóð sem barðist á Spáni
árið 1936-1939, sé horfin til
feðra sinna.
Reynist það rétt, verða
frjálslynd öfl á Spáni að biða
enn um sinn, vilji þau komast
hjá blóðsúthellingum.