Tíminn - 18.12.1976, Qupperneq 11

Laugardagur 18. desember 1976
n .
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. RLstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrímur Gisiason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
viö Lindargötu, símar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aöal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Verö i lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f..
Árangur
fimm ára baráttu
í útvarpsumræðunum, sem fóru fram siðastl.
miðvikudagskvöld, vék Einar Ágústsson utanrikis-
ráðherra m.a. að þeim árangri, sem náðst hefur i
landhelgismálinu á þeim fimm árum, sem eru liðin
siðan hafin var ný sókn af stjóm ólafs Jóhannes-
sonar eftir 12 ára aðgerðarleysi þar á undan. Einar
Ágústsson sagði m.a.:
„Mig langar að rifja það hér upp með nokkrum
orðum hvað áunnizt hefur i landhelgismálinu und-
anfarin 5 ár. Þegar ég og hæstvirtur 2. þingmaður
Austfirðinga, Lúðvik Jósepsson, þáverandi sjávar-
útvegsráðherra fórum fyrst til London til þess að
ræða um útfærsluna i 50 milur i júli 1971, þá voru
þær tölur, sem lagðar voru til grundvallar, eitthvað
nálægt þessu, ef ég man rétt: Bretar 207 þús. tonn,
Þjóðverjar 130, Færeyingar eitthvað yfir 20, Belgar
12 og aðrir minna. Þetta telst mér vera um 370 þús.
tonn, og mest af þessu þorskur, viðkvæmasta fiski-
tegundin. Nú, eftir rúmlega 5 ár, stendur þannig, að
þeir samningar, sem i gildi eru, eru þessir:
Þjóðverjar 60 þús. tonn, Færeyingar 17, Belgar 6500
og Norðmenn algerir smámunir. Samtals eru þetta
um 95 þús. tonn og þar af aðeins um 15 þús. tonn af
þorski. Þegar þessir samningar eru svo skoðaðir
enn betur kemur i jós, að þýzki samningurinn gildir
til 28. nóv. 1977, eða i tæpt ár, en öllum hinum má
segja upp með 6 mánaða fyrirvara og nú er land-
helgin ekki lengur 12 milur eins og hún var, þegar
við Lúðvik fórum fyrst til London, nú er hún 200 mil-
ur. Nú er heldur enginn samningur, sem kveður svo
á um, að við skulum sækja um útfærsluleyfi til vitr-
inganna i Haag.
Nú erum við einráðir, nú ráðum við sjálfir. Þessu
höfum við náð með samstilltu átaki þjóðarinnar,
hagstæðri þróun hafréttarmála og hæfum sérfræð-
ingum i alþjóðarétti. Þó ég verði að gera hér þá
bamalegu játningu, að ég hef haft mjög mikla
ánægju af þvi að starfa að þessum málum með
mörgum góðum og áhugasömum samstarfsmönn-
um úr öllum stjórnmálaflokkum. Þess vegna
sárnar mér það — og kannski of mikið — þegar
manni eru borin óheilindi á brýn i þessu lifshags-
munamáli íslendinga. En það mætti kannski leyfa
sér að vona, að ég misskilji þessa menn, sem tillög-
una flytja og tillöguflutninginn og það sé máske
umhyggjan ein fyrir velferð lands og þjóðar, sem
þarna liggi að baki. Ég vona, að svo sé. Og ef hún,
umhyggjan ein, stjórnar gerðum þeirra, þá er vel,
þvi að öll hljótum við að óska þess, að bezti kostur-
inn fyrir ísland verði fyrir valinu, en flas hefur
hingað til ekki verið talið til fagnaðar. Þess vegna
skulum við flýta okkur hægt og athuga okkar gang.
Við höfum tima til þess núna, við ráðum sjálf okkar
málum i fyrsta skipti i mörg hundruð ár.”
Flýtum okkur hægt
Einar Ágústsson áréttaði það á öðrum stað i ræðu
sinni, að ráðlegast væri að flýta sér hægt i'
viðræðunum við Efnahagsbandalagið. Ástæður
væru m.a. þær, að Efnahgsbandalagið hefði enn
ekki mótað neina ákveðna stefnu i þessum málum
og enn væru miklar deilur innbyrðis hjá þvi um þau
efni. 1 samræmi við það myndi ekkert frekar
aðhafzt fyrr en Alþingi kæmi aftur saman eftir jóla-
leyfið og það gæti tekið ákvörðun um, hvað gert
yrði.
Forustugrein úr Christian Science Monitor:
Tekst Carter að koma
nýju skriði á þíðuna?
VIÐ HLJÓTUM aö taka trúan-
lega þá yfirlýsingu Leonids
Brésnefs aö hann ætli sér ekki
aö byrja aö reyna þolrifin i
Carter strax og hann tekur viö
stjórnartaumunum, enda
mundi slikt vera heimskulegt.
Ef RUssar bæru af ásettu ráöi
eld aö púöurtunnunni til þess
eins aö storka Carter, — settu
t.d. á sviö eitthvaö I likingu
viö KUbudeiluna — mundi þaÖ
valda þeim viöbrögöum i
Bandarikjunum sem þeir
kærðu sig sizt um.
Brésnef hefur ekki farið
leynt meö það, aö hann óskar
eftir áframhaldandi þiöu (det-
ente). Þótt hann sé siður en
svo ánægöur meö árangur
Rússa af þiöunni, eins og hann
hefur lýst yfir opinberlega,
lætur hann jafnframt i það
skina aö Sovétmenn vilji enn
bætta sambUð . A.m.k. er þaö
ljóst að Rússarkæra sig sizt af
öllu um þaö að snUa viö blað-
inu og hverfa á ný til daga
kalda striðsins, meö óumflýj-
anlegu og sligandi vigbúnaö-
arkapphlaupi.
Bandarikjamenn veröa aö
gefa gaum öllum slikum
merkjum frá Rússum, þvi hér
er um lif og dauða aö tefla.
Þaö er augljóst aö þiöunni
fylgja ekki kostir einir. Mörg-
um finnst Rússar hafa leikið á
Bandarikjamenn, vélaö af
þeim korná Utsöluverði, ögraö
þeim i Angóla, og svikizt und-
an þvi aö auka frelsi og mann-
réttindi i Sovétrikjunum.
Rússar hegöa sér oftlega
þannig aö augljóst viröist aö
þeir séu að reyna aö klekkja á
Bandarikjamönnum, enda er
ekki hægt aö komast hjá þeirri
staðreynd að RUssa dreymir
um aö veröa sterkari en
Bandarikjamenn og bera
heldur illan hug til þeirra.
En jafnvel þótt oss Vestur-
landabUum kunni að vera litiö
um Sovétmenn gefið, getum
vér ekki annað en viöurkennt
tilveru þeirra og sætt oss viö
hana. Þjóöfélagsþróun i
Sovétrikjunum á langt i land
með að komast á þaö stig sem
hinn vestræni heimur getur
sætt sig við, en þar til aö þvi
kemur veröa Bandarikjamenn
aö stefna að friðsamlegum
sam skiptum, þótt ekki veröi a f
vináttu, þvi þau eru æskilegri
en spenna, sem gæti auðveld-
lega leitt til kjarnorkustyrj-
aldar. En friðsamleg sam-
skipti leysa Bandarikjamenn
siöur en svo undan þeirri
skyldu aö vera stöðugt á veröi
gegn útþenslustefnu Sovét-
manna og yfirgangi.
CARTER mun hljóta sina eld-
skirn, þótt vonandi veröi hún
ekki á heimsmælikvarða. öllu
fremur verður hún fólgin i þvi
aö koma nýjum skriöi á þiö-
una, eftir aö rekið hefur á
reiðanum i heilt ár. Hann
verður að koma á hreyfingu á
ýmsum sviðum sem fyrst, og
þar sem hann er reynslulaus i
skylmingum viö Rússa verður
hann aö sýna þeim fram á þaö,
aö hann muni ekki einungis
skipta viö þá i bróöerni, heldur
einnig af festu.
Fyrsta verk Carters veröur
aö taka upp aö nýju samn-
ingaumleitanir um afvopnun
(SALT-viðræðurnar) en Cyrus
Vance, tilvonandi utanrikis-
ráðherra hefur þegar lagt á-
herzlu á mikilvægi þeirra.
Brá öabirgðasamningarnir
gilda aðeins til október 1977,
og verði ekki samiö að nýju
eöa gömlu samningarnir end-
urnýjaðir, munu stórveldin
tvö aftur hefja æðislegt kapp-
Cyrus R. Vance
hlaup um ennþá fullkomnari
gereyöingarvopn (hvernig
sem þaö má nú verða). Hér
þarf aö jafna hin djúpstæöa
skoðanaágreining sem rikir
milli Pentagon (herstjórnar-
innar) og utanrikisráðuneytis-
ins um þaö, hvaö sé um aö
semja. Það mun jafnvel reyn-
ast erfitt aö ná samkomulagi
innan stjórnarinnar sjálfrar
um hernaöarmál, en án þess
er enginn grundvöllur fyrir
viöræöur um þiöu á öörum
sviðum.
Tökum dæmi af viöskipta-
málunum. Þeir sem trúa þvi
að það séu Rússar einir, sem
græði á viöskiptum þjóöanna,
veröa sjálfsagt uni’andi aö
heyra um afstöðu 400 banda-
riskra verzlunarfulltrúa sem
staddir voru I Moskvu nýverið
(en samanlögö velta fyrir-
tækja þeirra jafngildir fjórð-
ungi þjóðarframleiöslu
Bandarikjanna). Kaupsýslu-
mennirnir kröfðust þess aö
Bandarikjastjórn létu af þeim
lögfestu skilyröum sinum fyr-
ir lánum og eölilegum tolla-
viðskiptum viö Rússa, — og
þeir breyti afstöðu sinni til út-
flytjenda. Þar sem dregiö hef-
ur talsvert úr flutningi Gyö-
inga Ur landi eftir aö löggjöfin
tók gildi, hefur Carter nægar
ástæöur til aö fara fram á end-
urskoðun á henni. Bandariskir
viöskiptajöfrar telja sig
greinilega hlunnfarna vegna
aðgerða Bandaríkjastjórnar.
HÉR ER ekki horft fram hjá
hinum viökvæmu mannrétt-
indamálum. Eins og Vance
benti á i viðtali nýverið geta
Sovétmenn sýnt samstarfs-
viljasinn meöþvi að fullnægja
skilmálum Helsinkisáttmál-
ans enda ættu Vesturveldin aö
veita þeim meira aöhald i
þeim efnum. Þaö skal ósagt
látiö hvort sU aðferð er vænleg
til árangurs aö sauma svo að
Rússum i málum sem þessum,
að viöbrögð þeirra verði
spurning um álit og þjóöar-
stolt. En reynslan hefur sýnt
aö hávaðalitlar viðræður milli
opinberra sendimanna, ásamt
stöðugum þrýstingi almenn-
ingsálitsins, hafa gefiö bezta
raun i þvi aö tryggja frjálsari
flutning fólks og hugmynda
yfir landamæri.
Hvaö sem ööru liöur viröist
afstaöa Vancé mjög raunsæ.
Hann vill aö Rússar skilgreini
nákvæmlega hvaö þeir meina
með „detente” (þiðu) Hann
sagöi Arnaud de Borch-grave
hjá Newsweek
aö hann hafi af þvi
mestar áhyggjur aö Rússar
kunni að lita á þiðuna sem
aunaö vopn i kalda striðinu.
Þiöan veröur aö vera viötæk,
ef hún á aö bera árangur, en
ná ekki einungis til Evrópu.
Og þótt hUn tákni þaö ekki aö
samkeppni stórveldanna i þvi
aö ota sinum pólitiska tota sé
Ur sögunni, ætti hún ekki aö
gefa RUssum tækifæri til að
kynda undir svokölluö frelsis-
triö óhindraöir.
I stuttu máli sagt mun þaö
reynast Carter ærin þolraun
aö koma skriöi á þiðuna á nýj-
an leik eftir þá stöönun sem
oröiö hefur. Bæöi hann og
væntanL utanrikisráöherra
hans eru reiðubUnir aö tak-
asi á viö þessa þraut og þvi
benda allar likur til þess aö
stórveldin tvö geti innan tiöar
snúið sér aö hinum óleystu
verkefnum sinum, og er það
vel.
(H.Þ. þýddi)
l
Þ.Þ.